Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια… (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

της Μαρίζας Ντεκάστρο

…η λεωφόρος ήταν έρημη, φωτισμένη στα αριστερά της νησίδας που χωρίζει τα δύο της ρεύματα. Η σκοτεινή νυχτερινή εικόνα στο εξώφυλλο προκαλεί ανησυχία. Κάτι μπορεί να συμβεί στο υποφωτισμένο μέρος, εκεί που δεν βλέπει ο αναγνώστης!

Όπως ήταν φυσικό, η ανακοίνωση στα ΜΜΕ του Amber Alert για την εξαφάνιση της Λένας Μανιέ, μαθήτριας της Γ’ Λυκείου, πυροδότησε τις συζητήσεις παντού. Και το γεγονός ότι κανένας, ούτε η οικογένεια, ούτε οι φίλοι και οι φίλες, ούτε το σχολείο, ούτε καν η αστυνομία δεν είχε την παραμικρή ένδειξη εξήγησης του συμβάντος, οδήγησε όλους τους γνωστούς της Λένας σ’ έναν παροξυσμό μετέωρων υποθέσεων όπου καθένας προσπαθούσε να σταθεί απέναντι στο συμβάν  και να ξεπλυθεί, ει δυνατόν, αποσοβώντας κάθε υπόνοια δικής του ευθύνης και σπέρνοντας αμφιβολίες. Γιατί προφανώς δεν έφταιγε αόριστα η κοινωνία για ό,τι συνέβη, αλλά συγκεκριμένα άτομα με λόγια και πράξεις, όχι έκδηλα βίαιες, που στοιχειοθέτησαν όμως μια άλλη όψη του bullying.

Η Λένα Μανιέ ήταν όμορφη, ντόμπρα, αντιδραστική, ατίθαση, τολμηρή. Ήταν μόνη, βρέθηκε στη μοναξιά του δρόμου της εικόνας και το πλήρωσε. Η κοπέλα έσπερνε δαιμόνια στους συνομήλικους και τους ενήλικους φέρνοντάς τους σε άβολη θέση.

Συμμαθητές και συμμαθήτριες, ο Νίκος το πρώην αμόρε, ο Σταύρος ο κολλητός του, η Παναγιώτα η κολλητή της, τη ζήλευαν και την υπονόμευαν όλοι εκτός από τη Μερόπη που έδρασε ως εξωτερικός οξύνους παρατηρητής και ένωσε τα κομμάτια του puzzle δίνοντας στοιχεία στην αστυνομικό Χριστίνα.

Η οικογένεια «τοξική», ο Χρήστος ο μεγάλος αδελφός, ένας υπερεκτιμημένος πάτος, η Δήμητρα η μικρή που δεν έφτανε ούτε στο νυχάκι της, ο πατέρας ένας δυνάστης μικροαστός που λέρωνε τη φωλιά του με τη Νατάσσα την καλή θεία, η μητέρα, φαινομενικά άβουλη, είναι εκείνη που ξεσκεπάζει τα άπλυτα του γιου και υπαινικτικά τα του συζύγου της.

Ο Αντώνης και ο Λουκάς, άνδρες του φιλικού περιβάλλοντος, τη λιμπίζονταν και ελαφρώς την παρενοχλούσαν. Ο πρώτος έβαλε και χέρι.

Η καθηγήτρια Θεοδώρα Παπαλάμπρου, μεροληπτική απέναντί της, ζήλευε εκείνο που δεν κατάφερε να είναι στην εφηβεία της και μετά.

Οι πάντες πνίγονται στις ενοχές. Είναι όμως ένοχοι; Ο Παπαθεοδώρου δε φαίνεται να ενδιαφέρεται για αυτό το αστυνομικό κομμάτι του μυθιστορήματος. Αντίθετα, ψυχογραφεί καθέναν και καθεμιά, παρουσιάζει τις οπτικές τους συνθέτοντας μια τοιχογραφία προσωπικοτήτων που έχουν διαβρωθεί από την έκπτωση των κοινωνικών ηθών.

Η έκπτωση των κοινωνικών ηθών διαπερνά το μυθιστόρημα. Τη βλέπουμε στην αδηφαγία των ΜΜΕ που, λες και είναι πρωινάδικα, πολιορκούν το περιβάλλον της Λένας και χειρίζονται την κοινή γνώμη. Εμφανίζεται στις απόψεις των πουλημένων συνδικαλιστών του σχολείου που επιδιώκουν αφενός να καλοπιάσουν τους μαθητές τους υποστηρίζοντας ότι αξίζουν να μοριοδοτηθούν λόγω του σοκ στις πανελλήνιες και αφετέρου να κρατήσουν τις καρέκλες τους και στην ευκολία με την οποία βγαίνουν όλοι από το πρόβλημα, αφού προηγουμένως έχουν βεβαίως υποκύψει στη σαγήνη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διατυμπανίζοντας τα φιλικά προς το θύμα αισθήματά τους. Και τέλος, ανάμεσα σε όλα τα παραπάνω, έχουμε ένα ξέσπασμα ρατσιστικών συμπεριφορών και μίσους, καθώς δυο, τελικά αθώοι, Πακιστανοί βρέθηκαν στο δρόμο της κοπέλας και κοίταζαν την ομορφιά της. Παρόλα τα τόσα που «μαθαίνουν» τα παιδιά στο σχολείο, ο ρατσισμός, είναι συνέπεια όσων ακούνε οι νέοι στα καλοβαλμένα σπίτια τους, και από υπόγειος γίνεται απροκάλυπτος δηλητηριάζοντας τις σχέσεις τους.

Η φωνή της λογικής ακούγεται δυναμικά καταγγελτική από τη μητέρα της Λένας η οποία με τα λόγια της δίνει το έσχατο ιδεολογικό στίγμα του μυθιστορήματος: …Οι άνθρωποι είναι καλοί και κακοί, αθώοι και ένοχοι. Δεν είναι Έλληνες και ξένοι. Εδώ εσείς κρίνετε αν έχουν διαπράξει κάτι από την εθνικότητά τους. Με συγχωρείτε, το έγκλημα δεν είναι αποκλειστικότητα των αλλοδαπών, δεν είμαστε άγιοι εδώ…

Το μυθιστόρημα Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια είναι ένα αριστοτεχνικά γραμμένο non action δράμα εσωτερικoύ χώρου (του ψυχικού και του κυριολεκτικού), με την πλοκή να στηρίζεται αποκλειστικά στο λόγο προκαλώντας έτσι τον αναγνώστη να σκεφτεί κατά πόσον οι ενοχές όσων ανήκουν στον κύκλο της κοπέλας φτιάχνουν άλλους ενόχους. Ομολογώ πως μου θύμισε την ταινία δωματίου Οι 12 ένορκοι (1957) του Σίντνεϊ Λιούμετ, όπου όλα συμβαίνουν στους διαλόγους.

*****

Παρακολουθώντας συστηματικότατα τη συγγραφική πορεία του Βασίλη Παπαθεοδώρου από το ξεκίνημά του μέχρι σήμερα, είναι απορίας άξιο πώς δεν έχει προταθεί ακόμα εκ μέρους της Ελλάδας για τα διεθνή βραβεία Άντερσεν και Άστριντ Λίντγκρεν*. Ιδιαίτερα, το πεζογραφικό του έργο για νέους ενηλίκους στο σύνολό του στέκεται ισάξια με ανάλογα έργα σημαντικών ξένων συγγραφέων!

*****

Συμπτωματικά, εκτός από Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια, του Βασίλη Παπαθεοδώρου, κυκλοφόρησαν το φθινόπωρο από τις εκδ. Μεταίχμιο ακόμα δύο μυθιστορήματα με επίκεντρο τη μεταβατική περίοδο της εφηβείας και τις ψυχικές αναστατώσεις που προκαλεί στα υποκείμενα. Είναι τα Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά, του Κώστα Κατσουλάρη και το Γάλα μαγνησίας, του Κώστα Ακρίβου.

Εντελώς επιγραμματικά, πυρήνας και των τριών είναι ένα τραγικό γεγονός -το έγκλημα, η εξαφάνιση. Οι Παπαθεοδώρου και Κατσουλάρης σκιαγραφούν δραματικά όψεις της ελληνικής  πραγματικότητας οι οποίες υποθάλπουν τη διάλυση του κοινωνικού ιστού, ο πρώτος, και οδηγούν σε νεανικά μορφώματα ακραίας παραβατικότητας, ο δεύτερος. Ο Ακρίβος διαχειρίζεται την εξαφάνιση και τον θάνατο ενός αγοριού από το εκκλησιαστικό οικοτροφείο στο οποίο φοιτούν οι έφηβοι του μυθιστορήματος, ως απόρροια του συντηρητισμού της επαρχιακής κοινωνία της μεταπολίτευσης, που στιγματίζει καθέναν ξεχωριστά και διαλύει τα όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον.

*Προτάσεις μπορούν να καταθέσουν για το βραβείο Άντερσεν το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ και για το Λίντγκρεν το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ, η Εταιρεία Συγγραφέων και η Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.

INFO:Βασίλης Παπαθεοδώρου,Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια,Εκδ. Καστανιώτη, 2018