συνέντευξη στον Γιάννη Ν.Μπασκόζο
Ο Γιάννης Παπαδόπουλος ανήκει στη νέα γενιά εκδοτών, που πήρε τη σκυτάλη της οικογενειακής επιχείρησης για να την οδηγήσει από την εποχή της κρίσης στον 21ο αιώνα. Οι εκδόσεις Παπαδόπουλος έκλεισαν πέρυσι 70 χρόνια δράσης μεταφέροντας μια εμπειρία από παλιά και προσθέτοντας το κέφι και τις επιλογές της νεότερης γενιάς. Με την ευκαιρία αυτής της επετείου ο Γιάννης Παπαδόπουλος μιλάει στον Αναγνώστη για την πορεία του εκδοτικού οίκου αλλά και τις προσωπικές του ανησυχίες για το μέλλον.
Κύριε Παπαδόπουλε κατ΄ αρχάς χρόνια πολλά για τα 70χρονα του οίκου σας. Γνωρίζω ότι προϋπήρχε ως Βιβλιοπωλείο και ό,τι οι προπαππούδες σας κατάγονταν από την Μικρά Ασία. Αισθάνεστε το βάρος αυτής της παράδοσης;
Ευχαριστώ. Το αισθάνομαι μερικώς: το παρόν είναι που έχει σημασία.
Έχετε κάνει οικονομικές σπουδές και κάποια στιγμή αποφασίσατε και μπήκατε στον εκδοτικό οίκο. Ήταν από κεκτημένη οικογενειακή ταχύτητα ή είχατε κάποιες δικές σας σκέψεις;
Και από κεκτημένη ταχύτητα – ευκολία, αλλά παράλληλα και επειδή η επιχείρηση τότε βρισκόταν σε φάση ύφεσης, παρά την έκρηξη των εκδόσεων που έγινε από την αρχή της Μεταπολίτευσης και ειδικά από το 1981. Μέσα στη γενικότερη ευφορία των εκδόσεων, εμείς παρακμάζαμε… κάποιος έπρεπε να κάνει κάτι γι αυτό!
Πότε γίνεται η ανανέωση της εκδοτικής σας πολιτικής;
Σιγά σιγά, με την απόκτηση εμπειρίας αλλά και της τεχνογνωσίας που μεταφέρθηκε στην επιχείρηση από νέους συνεργάτες με εμπειρία στην αγορά του βιβλίου (και κυρίως, εκτός οικογενειακού κύκλου) που εγώ προσέλαβα, στη διάρκεια των ετών 1994 – 2014.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της πορείας του εκδοτικού οίκου στη δική σας εποχή;
Παρέλαβα μια μικρή εσωστρεφή επιχείρηση των 5-6 εργαζομένων (αλλά με άψογα οικονομικά στοιχεία), που η γκάμα της ουσιαστικά είχε να ανανεωθεί από τη δεκαετία του 60, και βρισκόταν λογικά μετά από 30 χρόνια σε πτώση, αν και διέθετε επίσης μια πιο πρόσφατη αξιόλογη γκάμα mass market, στην οποία αμέσως πριν αναλάβω είχε δοθεί όλο το βάρος. Αφού ανέπτυξα τη δική μου αντίληψη για την αγορά (με αρκετή καθυστέρηση, αντιλαμβάνομαι τώρα…) ξεκινήσαμε καταρχήν την ποιοτική αναβάθμιση των παιδικών εκδόσεων, τα εκπαιδευτικά βιβλία για μικρές ηλικίες, και εν τέλει τις εκδόσεις ενηλίκων.
H στροφή που κάνατε σε βιβλία οικονομολόγων όπως σε και πιο ειδικά θέματα με τη σειρά μικρές Εισαγωγές τι σηματοδοτεί για τον εκδοτικό οίκο;
Σηματοδοτεί μια προσπάθεια αναζήτησης ενός κοινού εγγράμματου που επιθυμεί την εις βάθος πληροφόρηση για τα θέματα της εποχής μας και είναι διατεθειμένο να αφιερώσει τον χρόνο του σε αυτό. Κάτι δύσκολο στην εποχή της γρήγορης συνοπτικής πληροφόρησης (πολλές φορές με ελεγχόμενο κύρος) όπως η δική μας.
Ποια θεωρείται ότι είναι η θέση των εκδόσεων Παπαδόπουλος μέσα στην ελληνική αγορά;
Στην πρώτη 10άδα των εκδοτικών οίκων. Εχουμε βρεθεί μέσα στην πρώτη πεντάδα, αλλά με την έκρηξη της παραγωγής νέων τίτλων από τον κορονοϊό και μετά, εμείς δεν ακολουθήσαμε αυτή τη λογική και λογικά υποχωρήσαμε κάπως. Θα ξαναβρεθούμε στην πρώτη 5άδα, εκεί σκοπεύω να παραδώσω το μαγαζί στην επόμενη γενιά, ή όπου το παραδώσω τέλος πάντων.
Γιατί δεν έχετε μεγάλη λίστα ελλήνων λογοτεχνών; Σκέφτεστε κάτι επ΄αυτού;
Μερικά στοιχεία: αν και η κατηγορία δεν έχει μεγάλο κόστος παραγωγής, και υπάρχει υπερπληθώρα προσφοράς τίτλων προς όποιον εκδοτικό οίκο ενδιαφέρεται, η ποιότητα σπανίζει: δεν είναι πολλοί όσοι γράφουν καλά, και αυτοί συνήθως είναι ήδη γνωστοί και «δεσμευμένοι».
Επίσης (κάτι δυστυχώς όχι τόσο επαγγελματικό) έχω κι εγώ τα προσωπικά μου γούστα στη λογοτεχνία, και ίσως θα έφερνα αντιρρήσεις και θα παρενέβαινα αχρείαστα…
Αλλά και ψυχρά επαγγελματικά αν το δει κανείς, η κατηγορία «γενική λογοτεχνία» είναι ο λιγότερο κερδοφόρος τομέας των εκδόσεων διεθνώς.
Υπάρχουν άλλοι τομείς που θέλετε να αναπτύξετε και άλλους που έχετε ήδη και θέλετε να τους μεγαλώσετε;
Ναι τον αναδυόμενο τομέα βιβλίων προσωπικής ανάπτυξης, όπου οι διεθνείς προβλέψεις για την αγορά αυτή (για εκδόσεις αλλά κυρίως εκδηλώσεις) προβλέπουν έκρηξη τζίρου στα 10 τρις διεθνώς μέχρι το 2030 (για σύγκριση, η παγκόσμια αγορά του βιβλίου σήμερα εκτιμάται στα 150 δις, με σταθερές προοπτικές)!!!
Αποφασίζετε να εκδώσετε κάποιο βιβλίο γνωρίζοντας ότι δεν θα «βγάλει τα λεφτά του» μόνο και μόνο γιατί σας αρέσει;
Όχι μόνο και μόνο επειδή μου αρέσει εμένα, ποτέ. Πάντα ελπίζω πως ό,τι αρέσει σε εμένα θα βρει (έστω και κάποια) ανταπόκριση από το αναγνωστικό κοινό! Αλλά επειδή εξυπηρετούσε άλλους σκοπούς πχ την σχέση με έναν συγγραφέα κλπ, ναι, το έχω κάνει.
Πέστε μου κάποια από τα βιβλία σας που έγιναν best seller;
Να ξεκινήσω με τα βιβλία ενηλίκων που είναι πιο αναγνωρίσιμα στο κοινό: Καταστροφές και Θρίαμβοι, Τελευταία Μπλόφα, Εμείς και η Ψυχή μας, Η αναγέννηση της Ελλάδας μετά τον Β’ ΠΠ, Game Over, κ.α.
Αλλά ο κύριος όγκος γίνεται με τα παιδικά: Ωχ χταπόδι λάθος πόδι, Ο Καλόκαρδος λύκος, Καλοί Κακοί πειρατές, Το Αγορι Ο τυφλοπόντικάς η αλεπού και το άλογο, Καληνύχτα λέμε, Ο Λυκος Ζαχαρίας ταξιδεύει, Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες, η Αγκαλιά που ψήλωνε… και δεκάδες, ίσως εκατοντάδες άλλα παιδικά βιβλία μας έχουν ξεπεράσει το όριο των 10.000 αντιτύπων, κάποια κατά πάρα πολύ. Και το βασικότερο, όσα είναι Ελλήνων συγγραφέων κυκλοφορούν και σε πολλές άλλες χώρες, με μεγάλη επιτυχία επίσης (οι υψηλότερες πωλήσεις κάποιων πετυχημένων σειρών μας γίνονται στο εξωτερικό, ειδικά στην Ασία).
Ποια είναι σήμερα τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής αγοράς;
- η υπερπαραγωγή τίτλων,
- η μεγάλη αύξηση της μέσης τιμής του βιβλίου
- η πτώση του διαθέσιμου οικογενειακού εισοδήματος λόγω πληθωρισμού.
- Η συρρίκνωση του πληθυσμού μέσω της μείωσης των γεννήσεων
Έχετε κάποιες προτάσεις γι αυτά;
Για το πρώτο καμμία δυστυχώς, είναι η φυσική συνέπεια του ανταγωνισμού. Οι πιο μικροί δεν θα επιβιώσουν (ή ίσως οι μεσαίοι… οι μικροί δεν έχουν υποδομές και κόστος διατήρησης αυτών, οι μεσαίοι έχουν, χωρίς να έχουν τα έσοδα των μεγάλων όμως…)
Για το δεύτερο καμμία επίσης: είναι η φυσική συνέπεια του τρόπου διαχείρισης της ελληνικής οικονομίας: η τιμή του χαρτιού έχει σταθεροποιηθεί (πιο ακριβά από εκεί που ήταν), αλλά και όλα τα λοιπά κόστη of doing business έχουν εκτοξευτεί. Παρά τις αυξήσεις, το καθαρό περιθώριο κέρδους των οργανωμένων εκδοτικών οίκων μειώνεται σταθερά.
Για το τρίτο, ρωτήστε άλλους, όχι εμένα.
Για το τέταρτο, επίσης…
Είδατε το ν/διο για το νέο Κέντρο Βιβλίου. Σας ικανοποιεί; έχετε κάποιες προτάσεις επί αυτού;
Όχι, δεν το έχω δει λεπτομερώς
Όταν δεν διαβάζετε βιβλία που πρόκειται να εκδώσετε, τι διαβάζετε;
Τα βιβλία των αγαπημένων μου συγγραφέων, μερικά ξανά και ξανά. Εχω κατασταλάξει και δεν ξανοίγομαι πια τόσο εύκολα σε νέους συγγραφείς. Από τη άλλη, η λίστα τίτλων που έχω στα αδιάβαστα είναι τεράστια, και δεν ανησυχώ καθόλου μην ξεμείνω κάποια στιγμή!
Υπάρχουν βιβλία που σας έχουν σημαδέψει στην προσωπική σας εξέλιξη;
Ναι, τα βιβλία που εξήγησαν την κρίση του 2007, η οποία έφερε στην επιφάνεια και στη συζήτηση τους περιορισμούς του συστήματος της ελεύθερης οικονομίας χωρίς καθόλου ρυθμίσεις (κοίτα που θα γίνουμε και Κευνσιανιστές τώρα στα 58 μας…)
Τα βιβλία του Χαράρι. Τα βιβλία των εξελικτικών ανθρωπολόγων, και των εθνολόγων. Των υπαρξιστών ψυχαναλυτών. Τα καλά βιβλία ιστορίας. Οι μεγάλοι Αμερικανοί πεζογράφοι του 20 αιώνα.
Και φυσικά, πριν από όλα, τα βιβλία του Φρόυντ του πρώτου μεγάλου πρωτοπόρου επιστήμονα, που εξάντλησα το συγγραφικό του έργο όταν ακόμα ήμουν κάτω από 30, και καθόλου δεν το έχω απαξιώσει ακόμα μέσα μου μετά από όλα αυτά τα χρόνια.
Οι εκδόσεις Παπαδόπουλος είναι μια οικογενειακή επιχείρηση αφού συμμετέχουν σε αυτή η αδελφή και η γυναίκα σας. Υπάρχει ισορροπία στις σχέσεις σας; Το γυναικείο ένστικτο παρεμβαίνει στις επιλογές σας;
Το προσπαθούμε. Οι διαφορές χαρακτήρων υπάρχουν και είναι έντονες, αλλά το προσπαθούμε. Το γυναικείο ένστικτο δεν παρεμβαίνει απλώς, αλλά καθορίζει σχεδόν κατά 100% τις επιλογές μας! (Όλοι οι εργαζόμενοι στα κρίσιμα προς αυτό τμήματα εκδοτικό και μάρκετινγκ είναι γυναίκες!)
Παρακολουθείτε τις αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, σας επηρεάζουν;
Ναι φυσικά παρακολουθώ, και με επηρεάζουν. Το ζητούμενο πάντα είναι η αξιολόγηση του περιεχομένου στα σόσιαλ: όταν ο καθένας μπορεί ελεύθερα να γράφει την άποψη του σαν ειδήμων επί παντός του επιστητού, τότε προφανώς χρειάζεται προσοχή!
Πιστεύετε ότι υπάρχει κάτι καινούργιο στην αγορά που πρέπει οι εκδότες να λάβουν υπόψη τους;
Εσείςτο πιστεύετε; Αυτό αναζητούμε κάθε μέρα (πάντως όχι τα βιβλία booktok που έχουν ξετρελλάνει τους πάντες τελευταία, παρότι είχαν και μεγάλες – αλλά παροδικές επιτυχίες). Το ΑΙ θα έλεγα, αν και ακόμα οι επιδόσεις των διαθέσιμων εργαλείων είναι νηπιακές. Αλλά σε 5 χρόνια;
Υπάρχει ο νέος αναγνώστης, κι αν ναι, διαφοροποιείται από τον παλιό;
Ο νέος αναγνώστης στην Ελλάδα είναι μια κατηγορία ολιγοπληθής. Η υπερπροσφορά περιεχομένου μέσω οθονών, έχει οδηγήσει σε πολυδιάσπαση προσοχής και μεγάλη μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης, έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Οσο πιο μικρή η ηλικία, τόσο πιο έντονο το φαινόμενο. Και το βιβλίο απαιτεί να του αφιερωθείς, έστω και για την τμηματική του ανάγνωση. Μεγάλη θυσία πλέον αυτό στην εποχή μας. “Book reading is (becoming) a cruel mistress”, θα έλεγα παραφράζοντας το γνωστό ρητό…
