Λευτέρης Ξανθόπουλος
Ήθελα από μικρή να βλέπω όνειρα, τα αγαπούσα, τ’ αποζητούσα, με σαγήνευαν […] Δεν ήταν απλώς ένα καταφύγιο, ήταν χαρά, προσδοκία, λαχτάρα, ήταν και λίγο φόβος βέβαια… Είμαι συγγραφέας ενός «κόσμου» που πολλά χρωστά στη συμβολή των ονείρων.
(Ζυράννα Ζατέλη, από τον πρόλογο «Γράψον οὖν ἃ εἶδες»).
Η Ζυράννα Ζατέλη στο τελευταίο της βιβλίο Τετράδια Ονείρων, φέρνει μπροστά μας και μας παρουσιάζει την μεγάλη της οικογένεια: άνθρωποι, ζώα, δέντρα, νερά, μικρά ζωάκια, έντομα, πεταλούδες, πουλιά, γάτες, λύκοι, η μάνα, ο πατέρας, οι αδελφές, οι αδελφοί, έρωτες από το παρελθόν, νεκροί που είναι ζωντανοί στο όνειρο και άλλοι ζωντανοί αν και μετά το όνειρο από καιρό πεθαμένοι…. Η Ζυράννα συνομιλεί ισότιμα με όλους και με όλα.
Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια να πείσεις τον εαυτό σου για να δεχτεί ότι οι συναρπαστικές ιστορίες που διαβάζεις δεν είναι άλλο τι παρά καταγραφές ονείρων που ονειρεύτηκε η Ζ.Ζ. στον ύπνο της και όχι πεποιημένες ή και πραγματικές ακόμα ιστορίες που συνέβησαν δίπλα μας, σε δικούς μας ανθρώπους, κοντινούς ή μακρινούς, γνωστούς ή άγνωστους. Η δυναμική της μυθοπλασίας στο ενύπνιο είναι ανυπέρβλητη.
Από κει και πέρα, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα είναι πράγματι Κλασσικά εφόσον γράφονται με δύο σίγμα και ο τρελλός είναι βεριτάμπλ τρελλός με τα δύο λάμδα του να ηχούν παράλληλα και να κουδουνίζουν σαν καμπανούλες και βεβαίως το παλληκάρι είναι πραγματικό παλ-ληκάρι γιατί πάλ-λεται από τα νιάτα του, όπως πάλ-λει και σείει η Παλ-λάς Αθηνά το δόρυ της, αλλά και το μαντήλι γράφεται με ήτα διότι όταν το ξεδιπλώνεις και το ανεμίζεις για να αποχαιρετίσεις κάποιον που φεύγει η για να σκουπίσεις τα μάτια σου από δάκρυ, το μαντήλι με το ήτα του, που είναι τα δύο ιώτα κολλημένα το ένα πλάι στο άλλο, απλώνεται και πλαταγίζει στον αέρα.
Και όλα αυτά με ευλάβεια και μεγάλο σεβασμό στην γλώσσα μας, που η γνώση της επιτρέπει στην Ζυράννα δημιουργικές πρωτοβουλίες και επεμβάσεις όπως το τελικό νι της αιτιατικής, την φοβόταν, την γυναίκα του, την λύπη μου και βεβαίως και το πιο σημαντικό που το αφήσαμε τελευταίο, το μεγαλείο του πολυτονικού που με τα τονικά του σημεία αποτελεί από μόνο του μια ακόμη ζωντανή ιστορία παράλληλη προς την ιστορία που διαβάζουμε στο βιβλίο.
Η Ζατέλη αναρωτιέται ποιά από τις ζωές που ζούμε είναι η πιο αληθινή, τα όνειρα του ύπνου ή αυτά που ζούμε καθημερινά στον ξύπνο; Όλα όσα μας κρύβουν τα βιβλία της Ζυράννας φανερώνονται στα όνειρά της, άλλοτε ανάλαφρα μεταμφιεσμένα και άλλοτε μασκαρεμένα βαριά, και μας προσφέρονται σαν μια συλλογή από ερμηνεύσιμα ή δυσερμήνευτα ή και κρυπτικά ακόμη μυστικά, που γενναιόδωρα η συγγραφέας ακουμπάει στα πόδια μας για να μας γοητεύσει.
Από αυτά τα όνειρα, πιο πολλά μαθαίνεις για την Ζατέλη και τους κόσμους μέσα στους οποίους ζει και δημιουργεί παρά από την ίδια αν, ας πούμε, μιλήσει για τον εαυτό της σε μια τυχαία λόγου χάριν συνέντευξη.
Είναι κάτι σαν παράλληλος βίος για μένα τα όνειρα.
Με τα χρόνια μαθαίνω να διαβάζω τον εαυτό μου.
Λέγονται πράγματα που δεν λέγονται, που μόνο στα όνειρα συμβαίνουν και είναι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Επαναλαμβανόμενα μοτίβα και φετίχ: κυλόττα (φορούσα μόνο μια κυλόττα από κάτω – μετά κατέβασα την κυλόττα μου), σώβρακο (ν’ αγοράσει ένα παράξενο σώβρακο), πουλιά (ένα μεγάλο μαύρο πουλί, μεγάλο σαν αετός), γάτα (η οποία μιλούσε σαν άνθρωπος), γάτες, η μάνα και πάλι η μάνα, η μαμά, ούρηση (έψαχνα μέρος να κάνω το νερό μου), νερά, πολλά νερά (αλλού καθάρια, αλλού λασπόνερα), ποτάμια (ορμητικά ποτάμια στους Δελφούς – μια δίνη νερών απερίγραπτη), ο καταρράκτης (η σχέση μου με τα νερά είναι μυστήρια).
Και χρώματα, χρώματα παντού: κόκκινο (κόκκινος τοίχος), μωβ, βαθύχρυσο, μαβί (συννεφάκι), βαθύ κόκκινο, κόκκινο της φωτιάς, καταπράσινα (κλαδιά). Η μοναχική Ζυράννα καθισμένη κάτω στο πάτωμα κάνει παιχνίδι με τον εαυτό της και μετά, μόλις τελειώσει τις μαγικές της κινήσεις και συνδυασμούς μας χαρίζει γελώντας τα παιχνίδια της (Γελούσα τρομαγμένη). Δεν είναι και λίγο αυτό!
Τα Όνειρα της Ζατέλη, μετά από μια μεγάλη διαδρομή στο στερέωμα, επιστρέφουν στην αφετηρία τους για να συναντήσουν την πρώτη ύλη από το πρώτο βιβλίο της, την Περσινή Αρραβωνιαστικιά του 1984. Κάνε τον κόπο αγαπητέ και καλοπροαίρετε φιλαναγνώστη να επιστρέψεις σε αυτές τις ιστορίες με την βαριά περπατησιά, διότι κάθε βιβλίο που αφήνει το ίχνος του επάνω μας πρέπει να διαβάζεται τουλάχιστον δύο φορές. Αν το αντιμετωπίσεις με αγάπη, ευγένεια και αθωότητα όλα θα σου αποκαλυφθούν. (Πρώτα το ξαναδιαβάζεις και τότε το διαβάζεις, όπως άκουσε η Ζυράννα κάποιον να της λέει σε όνειρο.)
Η ρίζα λοιπόν, η ρίζα – όλη μου η προσοχή τώρα πρέπει να είναι στραμμένη στην ρίζα, να ποτιστεί καλά, σωστά η ρίζα. Η ρίζα.
Να κοιμόσαστε ήσυχοι σύντροφοι. Τιμή και δόξα στην φευγάτη και γήινη συνάμα Ζυράννα Ζατέλη που κρατάει γερά τα μπόσικα για πάρτη μας.-
info: Ζυράννα Ζατέλη, Τετράδια Ονείρων, Καστανιώτης 2017, σελ. 224
