Συνέντευξη στην Ελένη Σβορώνου.
Είναι ο «μπαμπάς» του ντετέκτιβ Κλουζ, του διάσημου δεκάχρονου ντετέκτιβ που έχει κατακτήσει τις καρδιές χιλιάδων νεαρών αναγνωστών. Ο Γίργκεν Μπανσέρους πέρασε σαν αστραπή από την Αθήνα, καλεσμένος από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και άφησε ισχυρό αποτύπωμα στις καρδιές των μικρών του φίλων που παρευρέθηκαν στη γιορτή που έγινε προς τιμήν του στην Τεχνόπολη, στις 13 Δεκεμβρίου. Μάλλον και στις καρδιές των γονιών που ήρθαν να δούνε ποιος είναι αυτός που κάνει τα παιδιά τους να τελειώνουν το ένα βιβλίο μετά το άλλο.
Αν δεν ξέρετε τον ντετέκτιβ Κλουζ, χάνετε! Ανεξάρτητα από την ηλικία σας, διαβάστε έστω και ένα βιβλιαράκι της σειράς «Μια υπόθεση για τον ντετέκτιβ Κλουζ», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου. Ο δεκάχρονος ιδιωτικός ντετέκτιβ θα σας κατακτήσει με το πνεύμα του, το χιούμορ του, τα χούγια του, και κυρίως τον αδαμάντινο χαρακτήρα του. «Τυπάκι» σωστό ο μικρός ήρωας εξιχνιάζει μυστήρια που συμβαίνουν γύρω του: στην πόλη, στη γειτονιά, στο σχολείο. Ιστορίες της διπλανής πόρτας, απλές, χωρίς αίμα, τρόμο και πιστολίδι. Αφορούν απλούς ανθρώπους, ενήλικες και παιδιά, που διαπράττουν μικρά αδικήματα, μικρογραφίες όμως, κάποτε, σοβαρών αδικημάτων των ενηλίκων.
Δυο λόγια για τον ήρωα. Ο Κλουζ μεγαλώνει με τη μητέρα του, μόνο. Ο πατέρας τους έχει εγκαταλείψει για μια άλλη γυναίκα. Η μητέρα εργάζεται νοσοκόμα, συχνά έχει νυχτερινές βάρδιες στο νοσοκομείο, πράγμα που δίνει τη δυνατότητα στον μικρό να κάνει κάποιες… νυχτερινές παρακολουθήσεις κρυφά από τη μαμά.
Η καλύτερη φίλη του Κλουζ είναι η περιπτερού της γειτονιάς, η Όλγα, μια πενηντάρα που τον συμπαθεί πολύ και τον προμηθεύει με τις αγαπημένες του, και απαραίτητες για τη λειτουργία του μυαλού του, τσίχλες Κάρπεντερ. Ο Κλουζ λατρεύει επίσης το γάλα. Έχει δηλαδή τις μικροσυνήθειες ενός αληθινού ντετέκτιβ. Μόνο που αντί για πούρα, ουίσκυ και άλλες έξεις των ενήλικων συναδέλφων του, επιλέγει πιο υγιεινές ουσίες.
Ο Κλουζ έχει πολύ χιούμορ, είναι «κουλ» τύπος, δουλεύει μόνος του, δεν περιβάλλεται από πολλούς φίλους, δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο σχολείο, δεν του αρέσει το ποδόσφαιρο, είναι ο εαυτός τους. Είναι και πολύ ανθρώπινος. Κάποιες φορές φοβάται, χάνει το κουράγιο του, την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, αλλά δεν το βάζει κάτω και τελικά τα καταφέρνει. Ξέρει να παίρνει τα μαθήματά του από τη ζωή, δεν είναι καθόλου αλαζονικός. Τίποτα δεν είναι εύκολο στη ζωή του, αλλά εκείνος ξέρει να ζει. Για όλους αυτούς τους λόγους, και για άλλους που ίσως ούτε τα παιδιά που τον λατρεύουν μπορούν να εκφράσουν, ο Κλουζ έχει μεταφραστεί σε 14 γλώσσες, και έχει πουλήσει πάνω από 850.000 αντίτυπα.
Λίγα λόγια για τον 64χρονο συγγραφέα Γίργκεν Μπανσέρους. Ζει στην περιοχή της Ρουρ της Γερμανίας με τη γυναίκα του και τα δυο παιδιά του, μια κόρη κι ένα γιο, 27 και 23 ετών αντίστοιχα. Κάποτε ήθελε να γίνει πιανίστας αλλά τελικά έγινε συγγραφέας παιδικής, εφηβικής και ενήλικης λογοτεχνίας. Έχει τιμηθεί το 2006 με το βραβείο Hansjorg-Martin-Preis,το σημαντικότερο γερμανικό βραβείο για συγγραφείς παιδικών και νεανικών αστυνομικών βιβλίων. Και το 2010 με το βραβείο Annette-von-Droste-Hülshoff για το σύνολο του έργου του.
Από κοντά αποκαλύπτεται ένας απλός στους τρόπους και πολύ άνετος στην επικοινωνία άνθρωπος, όπως θα φανταζόταν κανείς τον «μπαμπά» του Κλουζ. Ο συγγραφέας, με το βαρύ πρόγραμμα ταξιδιών και παρουσιάσεων των βιβλίων του, είχε μόλις ξεναγηθεί στο μουσείο της Ακρόπολης (βαστώντας ανά χείρας τον οδηγό για παιδιά της Μαρίζας Ντεκάστρο, μεταφρασμένο στα γερμανικά) και υπέγραφε μια στοίβα βιβλία για τα παιδιά που θα έρχονταν το απόγευμα στην εκδήλωση στην Τεχνόπολη.
Ευγενέστατος, χαμογελαστός και πρόθυμος, παρά την κούρασή του, απάντησε στις ερωτήσεις μας που αποτέλεσαν, τελικά, την αφορμή για μια χαλαρή συζήτηση. Πρώτη φορά στην Αθήνα, σχολίασε πως του άρεσε. Δεν είναι αυτό που περιμένει κανείς να δει ακούγοντας για την κρίση. «Θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε αυτός ο δρόμος», είπε δείχνοντας την Ιπποκράτους. Και η άποψή του αυτή σίγουρα θα ενισχύθηκε όταν το απόγευμα γέμισε το αμφιθέατρο του ραδιοφωνικού σταθμού 9,84 με παιδιά και γονείς. Ήταν μια μεγάλη γιορτή με γελαστούς ανθρώπους, χαρά και καλή διάθεση. Δεν είχε νόημα βέβαια να επεκταθούμε στο ζήτημα. Είναι πολύ ωραίο που είδε μια υπαρκτή μεν αλλά όχι μοναδική όψη της πόλης. Πατάμε το play στο μαγνητοφωνάκι και αρχίζουμε…
Τι ωραίος τύπος ο Κλουζ, ένας Σέρλοκ Χολμς-παιδί…
Φίλιπ Μάρλοου με διορθώνει και μου εξηγεί πως το γάλα και οι τσίχλες που αγαπά ο Κλουζ αντιστοιχεί στο ουίσκυ και τα Lucky Strike του Μάρλοου.
Ιστορίες αστυνομικές αλλά και κοινωνικές.
Ο Κλουζ έχει κατακτήσεις τις καρδιές μας. Όχι μόνο ως εξαιρετικός ντετέκτιβ αλλά και ως άνθρωπος, ως χαρακτήρας. Στις περιπέτειές του έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολα, ορισμένες φορές, κοινωνικά προβλήματα: άστεγοι, απάτες στο διαδίκτυο, στημένα ποδοσφαιρικά παιχνίδια, bullying κλπ. Πόσο σημαντική είναι για σας αυτή η πτυχή των ιστοριών;
(Κουνάει το κεφάλι σε ένδειξη απόλυτης συμφωνίας). Αυτή είναι η βασικότερη πτυχή. Αυτά είναι τα θέματα που με ενδιαφέρει να θίξω, να μιλήσω για έναν τρόπο ζωής. Η αστυνομική ιστορία είναι η αφορμή. Και ο Κλουζ δεν είναι σούπερμαν. Είναι ένα συνηθισμένο παιδί Είναι μόλις 10 χρονών. Εδώ και 18 χρόνια είναι 10 ετών!
Πόλη και παιδί.
Ο Κλουζ είναι city animal! Όταν βρίσκεται στην εξοχή, στη φάρμα που πέρασε λίγες μέρες με τον αδερφό της Όλγας, είναι έξω από τα νερά του. Η ζωή στην πόλη είναι σκληρή αλλά εσείς αναδεικνύετε και την ποιητική της: δρόμοι, περίπτερα, υπόνομοι, πολυκατοικίες, όλα γίνονται ένα ατμοσφαιρικό σκηνικό για δράση. Σας αρέσει η πόλη; Πώς αισθάνεστε για τα παιδιά που μεγαλώνουν στις σύγχρονες πόλεις;
Μεγάλωσα στην επαρχία και για μένα η μεγάλη πόλη ήταν συναρπαστική. Όταν πήγα να σπουδάσω στο Μόναχο, είχε λίγους κατοίκους, κι όμως μου φάνηκε καταπληκτικό. Αισθανόμουν βέβαια σα ψάρι έξω από το νερό.
Ναι, ο Κλουζ ανακαλύπτει την πόλη, τολμά, έχει εμπειρίες. Σήμερα τα παιδιά στερούνται ακόμη και απλών εμπειριών εκτός σπιτιού. Βλέπω στη μικρή πόλη που ζω σήμερα, τα παιδιά δε διασχίζουν ούτε ένα δρόμο μόνα τους. Οι γονείς τα πηγαίνουν στο σχολείο με το αυτοκίνητο, ακόμη κι αν αυτό απέχει 300 μέτρα από το σπίτι τους! Οι γονείς γίνονται ταξιτζήδες…
Τα παιδιά έχουν τηλεόραση, Xbox, playstation…Περνάνε τόσες ώρες μπροστά στην οθόνη. Αλλά δε βγαίνουν έξω. Έξω όμως ο κόσμος είναι γεμάτος θαύματα. Στο δρόμο, στο μετρό, στο περίπτερο, παντού. Αυτές είναι πραγματικές εμπειρίες…
Σχολιάζω και την απαραίτητη συνοδεία του κινητού, που κι αυτή δημιουργεί ένα προστατευτικό κλοιό, το παιδί δεν ξεφεύγει στην πραγματικότητα από τη σφαίρα επιτήρησης του γονιού. Συμφωνεί: «Όταν συναντώ τα παιδιά στις εκδηλώσεις τους λέω απαλλαγείτε από το smartphone, από το κινητό, απελευθερωθείτε! Το ίδιο βέβαια ισχύει και για μας.»
Από την άλλη, αντιτείνω, οι γονείς έχουν και δίκιο να ανησυχούν. Συμβαίνουν τόσα πια… Ο Κλουζ ώρες- ώρες παραείναι ριψοκίνδυνος, του λέω. Νυχτοπερπατεί μόνος του στην πόλη… Αλλά ο συγγραφέας επιμένει στο μήνυμά του: «βγες έξω, πήγαινε έστω ως το περίπτερο στη γειτονιά, και παρατήρησε γύρω σου». Αλλιώς τα παιδιά δε θα μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους αν δεν εκτεθούν στον κίνδυνο. Το τεκμηριώνουν και επιστημονικές έρευνες. Περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν στα παιδιά που δεν έχουν πραγματικές εμπειρίες έξω. Η εικονική πραγματικότητα δε σου μαθαίνει πώς να προστατεύεσαι στην πραγματική ζωή.
Εγώ βέβαια ζω σε μια μικρή πόλη χιλίων κατοίκων. Έχω την ησυχία που χρειάζεται για να γράψω, το δάσος είναι κοντά, αλλά όταν θέλω σινεμά, θέατρο, μουσεία, φασαρία, έχω πολλές μεγάλες πόλεις κοντά, το Έσσεν, το Ντύσελντορφ..
Το σχολείο.
Έχετε εργαστεί ως δάσκαλος, αλλά μέσα από τη σειρά του Κλουζ διδάσκετε χωρίς να διδάσκετε. Ο δε Κλουζ έχει μυαλό ξυράφι αλλά βαριέται τα μαθήματα. Αν ήσασταν Υπουργός Παιδείας τι θα κάνατε για να κάνετε το σχολείο ενδιαφέρον για παιδιά όπως ο Κλουζ;
Δάσκαλος ενηλίκων, δάσκαλος δασκάλων, με διορθώνει. Αυτό που θα έκανα θα ήταν να βγάλω τα παιδιά έξω. Να κάνουμε τα μαθήματα εκτός τάξης, στη φύση. Εγώ ήμουν πολύ έξω ως παιδί, μια χρονιά μάλιστα έμεινα στην ίδια τάξη! Δεν είχα χρόνο για το σχολείο! Είχα τους φίλους μου, έπαιζα μουσική, έβγαινα..Τη μια χρονιά ήμουν ο καλύτερος μαθητής και την άλλη έμεινα στην ίδια τάξη! Το σχολείο θα έπρεπε να είναι έξω. Λέω τώρα στα παιδιά, πάτε έξω, δείτε και ακούστε τα πουλιά, τους σκύλους, τις γάτες, το λιοντάρι (γελάει).
Μοναχικότητα, μοναξιά ή αντίσταση στην ανάγκη του ανήκειν;
Ο Κλουζ είναι λίγο μοναχικός καβαλάρης. Χωρίς πατέρα, χωρίς πολλούς φίλους, η καλύτερή του φίλη είναι η Όλγα! Αντιστέκεται στην ανάγκη που έχουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας να ανήκουν. Δεν παρασύρεται. Έχει τον χαρακτήρα του. Γι αυτό βλέπει τα πράγματα καθαρά; Είναι ίδιον του ντετέκτιβ να είναι μοναχικός ή είναι και μια μικρή υπόμνηση στους αναγνώστες ότι στέκεται κανείς και μόνος του στα πόδια του και διατηρεί την ευθυκρισία του ίσως καλύτερα;
Έτσι ακριβώς ήμουν εγώ ως παιδί. Γι αυτό. Αλλά ναι, ο φίλος του Κλουζ, ο Φίδης, που βίωσε κι αυτός την εγκατάλειψη από τον πατέρα του, ένοιωσε την ανάγκη να ανήκει και πήγε σε μια οργάνωση νεαρών εγκληματιών.
Ζώντας με τα λίγα.
Ο Κλουζ και η μητέρα του ζούνε με λίγα χρήματα. Για τον Κλουζ ένα παγωτό ή ένα πακετάκι Κάρπεντερ είναι αληθινό δώρο. Το χαρτζιλίκι του πενιχρό. Δεν παραπονιέται ποτέ γι αυτό. Αρκείται και χαίρεται μάλιστα πολύ όταν αποκτά έναν υπολογιστή από δεύτερο χέρι, παλιό μοντέλο. Θα ήθελα να το σχολιάσετε.
Το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας στη Γερμανία αναφέρεται στη μεσοαστική τάξη. Είναι γεμάτο δικηγόρους και γιατρούς! Η άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη, δεν υπάρχει, δεν εμφανίζεται σε αυτή τη λογοτεχνία. Συνειδητά επέλεξα λοιπόν να δείξω μια τέτοια οικογένεια. Ξέρετε εγώ γνώρισα τη φτώχεια. Και ως τα πρώτα χρόνια του γάμου μου είχαμε πολύ λίγα χρήματα. Την πρώτη χρονιά που έζησα αποκλειστικά από το επάγγελμα του συγγραφέα κέρδισα 480 ευρώ το χρόνο! Αλλά δεν ήμασταν δυστυχισμένοι. . Τα παιδιά έχουν ξεχάσει πώς είναι αυτό και πώς να εκτιμάνε το κάτι παραπάνω. Για τον Κλουζ μια μπάλα παγωτού έξτρα είναι πηγή χαράς. Λέω λοιπόν ότι για να είσαι ευτυχισμένος δε χρειάζεσαι πολλά λεφτά, χρειάζεσαι περιπέτεια.
Μοναξιά-σχέσεις.
Τόσο η μητέρα του Κλουζ όσο και η Όλγα είναι μόνες. Και ένας καλός φίλος του Κλουζ ζει την ίδια περιπέτεια της εγκατάλειψης από τον πατέρα (Μαγικά μπαλάκια). Τη θαλπωρή της πυρηνικής οικογένειας δεν την βλέπουμε πουθενά. Η αγάπη, η φροντίδα και η στοργή δε λείπει, βεβαίως. Είναι μια συνήθης συνθήκη της εποχής μας; Θα θέλατε να σχολιάσετε;
Στο Αμβούργο το 85% των παιδιών μεγαλώνουν σε μη πυρηνική οικογένεια (παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών κλπ.). Οι περισσότεροι γάμοι διαλύονται μέσα σε 2 χρόνια! Εσείς εδώ μάλλον τα καταφέρνετε καλύτερα!. Είναι όμως η σύγχρονη πραγματικότητα. Βεβαίως και υπάρχει μοναξιά. Ναι, ο Κλουζ μεγαλώνει με πολλή αγάπη από τη μαμά του. Αλλά υπάρχουν πολλά παιδιά που δεν έχουν αυτή την τύχη. Εγώ βέβαια είμαι με τη γυναίκα μου εδώ και 42 χρόνια (γελάει που διαχωρίζει τη θέση του.)
Γράφοντας μια σειρά.
Πώς βλέπετε τη συγγραφή σε σειρές; Συχνά ασκείται μια πίεση από τους εκδότες. Την αισθάνεστε ως τέτοια;
Για να είμαι ειλικρινής εγώ ήθελα να γράψω έναν μόνο Κλουζ, τον πρώτο! Η κόρη μου μού ανακοίνωσε ότι δε θα ξαναδιαβάσει αστυνομικό για παιδιά, γιατί πάντα μπορούσε να μαντέψει τον ένοχο. Ήθελα να της δείξω ότι ένα αστυνομικό μπορεί να κρατήσει το ενδιαφέρον της ως το τέλος. Και ότι δεν είναι απαραίτητο να έχει φόνους και αίμα!
Έγραψα λοιπόν το πρώτο. Ο εκδότης μου δεν πίστευε ότι θα είχε επιτυχία. Έγραψα άλλα εφτά και είπα να σταματήσω. Αλλά ο εκδότης μου άρχισε να μου στέλνει όλα τα γράμματα των αναγνωστών που ζητούσαν την επόμενη περιπέτεια! Πρόσφατα τελείωσα το 23ο της σειράς. Αλλά τώρα πια γράφω έναν Κλουζ τον χρόνο. Όχι παραπάνω. Δε γράφω με πίεση. Από εμπορικής άποψης, ο Κλουζ είναι πια εγγύηση…
Το βιβλίο ως εμπόρευμα.
Πόσο μετράει η ικανότητα γρήγορης οικονομικής απόδοσης στην έκδοση ενός βιβλίου; Έχει γίνει ένα κριτήριο καθοριστικής σημασίας; Σχολιάστε.
Ναι βέβαια, ισχύει. (Κουνάει το κεφάλι του και μου λέει κάτι που θέλει να μείνει εκτός δημοσιότητας).
Εκδηλώσεις-επαφή με αναγνώστες.
Πώς είναι η επαφή σας με τους αναγνώστες μέσω των διαφόρων εκδηλώσεων που οργανώνονται για τα βιβλία σας. Έχουν κάποια σημασία από παιδαγωγική άποψη ή λειτουργούν μόνο ως μέσο προώθησης;
Πηγαίνω σε πολλές τέτοιες εκδηλώσεις. Ο στόχος τους δεν είναι παιδαγωγικός. Είναι να δημιουργήσουν κίνητρο για διάβασμα. Ως εκεί. Φέτος πήγα σε 10 μεγάλες εκδηλώσεις και σε άλλες 140 περίπου μικρότερες.
Τι θα έλεγε, τέλος, ο Κλουζ αν ερχόταν στην Αθήνα; Ποια περιπέτεια θα ήθελε να αναλάβει;
«Χάθηκε στην Αθήνα» νομίζω θα λεγόταν το βιβλίο. Ένα –δυο κομμάτια μαρμάρου θα χάνονταν από την Ακρόπολη και ο Κλουζ θα αναλάμβανε να βρει τον κλέφτη!
Δεν του είπα τι μου θυμίζει αυτή η ιστορία. Υπέγραψε στον δικό μου αγαπημένο Κλουζ (Ο κλέφτης των εφημερίδων) και αποχαιρετιστήκαμε. Περίμενε και άλλος για συνέντευξη.
Ελένη Σβορώνου
Οι ιστορίες του Ντέτεκτιβ Κλουζ κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδη.
