της Μαρίζας Ντεκάστρο
Το έλλειμμα ιδεολογίας που χαρακτηρίζει στις μέρες μας την ελληνική κοινωνία δημιουργεί στη νεολαία το αίσθημα ενός ανίσχυρου ενήλικου λόγου και μιας νεφελώδους προοπτικής.
Οφείλουμε οι ενήλικοι να εκπαιδευτούμε και να εκπαιδεύσουμε παιδιά και νέους, να συμμετάσχουμε σε συλλογικές δράσεις, ν’ αποκτήσουμε και να μεταφέρουμε εμπειρίες, να δώσουμε το παράδειγμα ώστε να γίνουν οι μελλοντικοί πολίτες κοινωνικά ενεργοί, που δεν θα παρασύρονται από απλουστεύσεις και αφοριστικές απόψεις, θα κρίνουν με επιχειρήματα.
Οι κοινωνικές αλλαγές δεν πέφτουν από τον ουρανό, όλοι βάζουν πλάτη. Σ’ αυτή λοιπόν την ιδέα βασίζονται τα βιβλία τα οποία παρουσιάζω, είτε απευθύνονται σε μικρά παιδιά, είτε σε εφήβους. Όμως ας έχουμε στο νου μας ότι τα βιβλία βοηθούν ως ένα σημείο, αλλά δεν αρκούν.
Ανεβαίνοντας τις ηλικίες
(μικρότερα παιδιά)
Δανείζομαι καταχρηστικά τον όρο conceptual books, της ομάδας βιβλίων που διδάσκουν βασικές έννοιες (γράμματα, αριθμούς, σχήματα, κλπ.). Το Μια μικρή τελεία (Susaeta) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τέτοιο επειδή διδάσκει έννοιες της κοινωνικής ζωής. Μαύρες τελείες και λευκές τελείες σε ανάλογες συνθέσεις συμπυκνώνουν με εξαιρετικά πρωτότυπο και αφαιρετικό τρόπο την κοινωνική ζωή: δεν είναι ο καθένας μόνος του, είμαστε ίδιοι και διαφορετικοί, το μαζί και η συνεργασία δίνουν δύναμη. Λίγες τελείες ή πάρα πολλές δημιουργούν ένα παιχνίδι κι ένα σύμπαν που περιμένει να αποκτήσει χρώμα από τη φαντασία και την ενέργεια του αναγνώστη!
Στο Τι μπορεί να κάνει ένας πολίτης (Μέλισσα), οι Έγγερς και Χάρρις (θαυμάσια η εικονογράφηση) ξεκινούν από τις πολύ απλές πράξεις που μπορεί να κάνει κάποιος για να βελτιώσει την καθημερινή ζωή (όπως να φυτέψεις ένα δέντρο, να βοηθήσεις τον γείτονα, να προστατέψεις…). Καταλήγει στη δύναμη των λόγων, τις πράξεις και τις διαδικασίες που απαιτούνται για να λειτουργήσει το σύνολο στο οποίο ανήκουμε:
…Γι’ αυτό ξέχνα λιγάκι τον εγωισμό σου, πιάσε ένα φτυάρι κι ένα στιλό, και κάνε κάτι για τον άλλο.
Και μην τολμήσεις ν’ αμφιβάλλεις για τη δύναμή σου! Το καθετί επηρεάζει κάτι πιο μεγάλο από σένα!
Η Δημοκρατία! (Ψυχογιός), του Φίλιπ Μπάντινγκ, ξεκινάει από την ιδέα ότι η Δημοκρατία είναι ένα φυτό που χρειάζεται φροντίδα για να ευδοκιμήσει. Η φροντίδα παίρνει πολλές μορφές, είναι ατομική και συλλογική, το φυτό πολλές φορές προσωρινά μαραίνεται, όπως δείχνει η Ιστορία. Αν όμως το λιπάνουμε εμείς όλοι με τη δύναμη της συμμετοχής και των πράξεών μας, ξανανθίζει!
Έφηβοι, γονείς, εκπαιδευτικοί
Μαθαίνω τον σύγχρονο κόσμο σημαίνει κατανοώ πώς λειτουργεί, πώς συνδέονται οργανικά τα μεγάλα ζητήματα, επίκαιρα και μη, με φιλοσοφικές ιδέες, οικονομικές θεωρίες, την Ιστορία, τα κοινωνικά κινήματα, τη γεωπολιτική .
Τα προσφέρει η Tracey Turner στο Σκέψου πίσω από τις λέξεις (Διόπτρα), μια εγκυκλοπαίδεια όρων, με λήμματα που ξεκαθαρίζουν έννοιες οργανωμένες σε πέντε μεγάλα κεφάλαια: Επιστήμες (ποιες είναι, τι πραγματεύονται), Σκέψεις (φιλοσοφικά ρεύματα), Μορφές διοίκησης (πολιτεύματα, πολιτικοί όροι), Θρησκείες, Τέχνες και Βιβλία (καλλιτεχνικά ρεύματα στην τέχνη και τη λογοτεχνία).
Στα υπέρ του βιβλίου η προτροπή για τη χρήση του ευρετηρίου. Το γεγονός ότι οι έννοιες δεν τοποθετoύνται αλφαβητικά είναι μια επιπλέον «άσκηση» για τους νεαρούς αναγνώστες καθώς η συγγραφέας τους συστήνει να ανατρέξουν στις σελίδες του και να αναζητήσουν σημασίες λέξεων. Μ’ αυτό τον τρόπο θα καταλάβουν πρακτικά την οργανική χρησιμότητα που έχει στα βιβλία και να μάθουν να το χρησιμοποιούν!
Διαφορετικού ύφους το βιβλίο Η παγκόσμια πολιτική σε 100 λέξεις (Παπαδόπουλος) της Eleanor Levenson, ένα λεξιλόγιο της πολιτικής από την καλή κι απ’ την ανάποδη. Η συγγραφέας όρισε με μόλις 100 λέξεις τις περίπου 100 έννοιες -κλειδιά που θεωρεί σημαντικές για την κατανόηση του λεξιλογίου της πολιτικής. Οι πληροφορίες, ιδιαίτερα προσεκτικά διατυπωμένες, επισημαίνουν και τις παρενέργειες θεωριών που τελειώνουν σε -ισμός (βλ. κομουνισμός, καπιταλισμός, αναρχισμός) χτίζονται σε πέντε άξονες: Κράτος, Πολίτες, Ιδέες, Οικονομικά, ΜΜΕ με πολλά υποθέματα που αναλόγως διαπλέκονται μεταξύ τους. Είναι ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας αποδεικνύει στους αφελείς ότι σήμερα τίποτα δεν είναι άσπρο ή μαύρο και πως χρειάζονται πολλά διαφορετικά στοιχεία για να κρίνουμε και να πορευτούμε. Παραδείγματα, ο προϋπολογισμός αφορά τη διοίκηση αλλά και τα οικονομικά, η παγκοσμιοποίηση τις ιδέες και τα οικονομικά, η διαφθορά το κράτος και τα οικονομικά, τα δικαιώματα τις ιδέες και τους πολίτες, κ.ά.
Η Alexandra Stewart στο Εμπρός ν’ αλλάξουμε τον κόσμο! παρουσιάζει καλές πρακτικές για το πώς η καλοσύνη και η έγνοια για τους ανθρώπους στον πόλεμο, την αρρώστια, ως προς τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες τους, αλλά τη φροντίδα για τον πλανήτη στο σύνολό του, είτε πρόκειται για είδη προς εξαφάνιση, είτε για τη ρύπανση και το κλίμα. Με δυο λόγια προτείνει μια στάση ζωής που πλουτίζει καθέναν!
Η Stewart, για να υποστηρίξει τη θέση της, επέλεξε να γράψει για ανθρώπους σαν κι εμάς από όλες τις χώρες του κόσμου οι οποίοι επειδή ακολούθησαν τη συνείδησή τους πήραν σημαντικές πρωτοβουλίες που εξελίχτηκαν σε κοινωνικά κινήματα. Εκκωφαντικά τα απτά παραδείγματα των 8χρονων κοριτσιών Έλα και Κέιτλιν Μακ Γιούαν που τα έβαλαν με τους γίγαντες της βιομηχανίας των μπέργκερ, του νεαρού Ινδού δικηγόρου Άφροζ Σα που ξεκίνησε ένα κίνημα καθαρισμού των ακτών της πατρίδας του από τα πλαστικά, ο Τοίχος της καλοσύνης στο Ιράν. Ακόμα και για την ανθρωπιά στα στάδια έγραψε!
Δεν λείπουν, από τις τελευταίες σελίδες, τα πορτρέτα προσωπικοτήτων -από θρησκευτικούς ηγέτες μέχρι ανθρώπους των γραμμάτων και φιλοσόφους.
Έμαθα πολλά μεταφράζοντας αυτό το μοναδικό βιβλίο και σκέφτομαι ότι μπορεί να διαβαστεί ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις περιστάσεις της στιγμής σε διάφορες ηλικίες. Έκανα τη δοκιμή μερικών κομματιών με μικρά παιδιά και πέτυχε!
info
Τζανκάρλο Μακρί & Καρολίνα Τζανότι, Μια μικρή τελεία, Μτφρ. Κατερίνα Καραγιάννη, Εκδ. Susaeta, 2023.
Φίλιπ Μπάντινγκ, Δημοκρατία!,Μτφρ. Ράνια Μπουμπουρή,Εκδ. Ψυχογιός, 2024.
Tracey Turner,Σκέψου πίσω από τις λέξεις,Εικ. Tequitia Andrews,Μτφρ. Νοέλα Ελιασά,Εκδ. Διόπτρα, 2024
Εξαιρετική ιδέα η συλλογή τέτοιων βιβλίων- μήπως θα έπρεπε να υπάρχει ένας μόνιμος τέτοιος χώρος κάτω από το άρθρο σου, Μαρίζα, να τον τροφοδοτούν οι αναγνώστ(ρι)ες; Ένας “θησαυρός” εν τω γίγνεσθαι;