Τζέιμς Μπόλντουιν: έδεσα τότε τα παπούτσια μου και ξεκίνησα (της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη)

0
235
Steve Schapiro, James Baldwin dancing the “hitchhike” with a CORE worker, New Orleans, 1963

 

της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη

 

 

“Nothing but the darkness, and all around them destruction, and before them nothing but the fire–a bastard people, far from God, singing and crying in the wilderness!”

  • James Baldwin

 

“Έδεσα τότε τα παπούτσια μου και ξεκίνησα”. Αυτή η φράση και μόνο μπορεί να δώσει τον παλμό ενός ολόκληρου μυθιστορήματος. Ο λόγος για το συγκλονιστικό Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις, πρώτο βιβλίο του αφροαμερικανού συγγραφέα Τζέιμς Μπόλντουιν (1924-1987), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδ. Πόλις σε μετάφραση του Χρήστου Οικονόμου.

Το συγγραφικό ντεμπούτο του Μπόλντουιν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 σηματοδότησε την αρχή ενός ταξιδιού με συντεταγμένες που εκτός από γεωγραφικές και λογοτεχνικές ήταν και δυναμικά πολιτικές, διαμορφώνοντας μία εμβληματική προσωπικότητα του αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα και το Black Power.

Το Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις θεωρείται ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά μεταπολεμικά  μυθιστόρημα ενηλικίωσης με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, βιβλίο που το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα είχε γνωρίσει προ εικοσαετίας από την εξαντλημένη τα πολλά τελευταία χρόνια έκδοση Φώναξε το στα βουνά (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Μαρία Κονδύλη).

Το Go Tell It on the Mountain, αρχικός τίτλος  Crying Holy, γράφτηκε αφού ο Μπόλντουιν εγκατέλειψε την εκκλησία για να γίνει συγγραφέας. Εργάστηκε πάνω στο βιβλίο για περισσότερα από δέκα χρόνια, όσο ζούσε στο Γκρίνουιτς Βίλατζ και στο Παρίσι και κατάφερε να το τελειώσει μόνο το 1952, αφού είχε πλέον  μετακομίσει σ΄ ένα χωριό της Ελβετίας.

Σε μια συνέντευξη του 1961 ο Τζέιμς Μπόλντουιν μίλησε για τόσο δύσκολο ήταν να γραφτεί αυτό το βιβλίο και τον φόβο του να μείνει ένα ημιτελές μυθιστόρημα. Εξήγησε στη συνέχεια πως ένας από τους λόγους που δεν μπορούσε να το ολοκληρώσει ήταν το ότι ντρεπόταν για την καταγωγή του. «Ντρεπόμουν για τη ζωή στην εκκλησία των Μαύρων», είπε «ντράπηκα για τον πατέρα μου, για τα Μπλουζ, για την Τζαζ και, φυσικά, για το καρπούζι»,  μια διατροφική συνήθεια στερεοτυπικά συνδεδεμένη με τους Μαύρους.

Ο Μπόλντουιν μπόρεσε να ολοκληρώσει το μυθιστόρημα μόνο όταν σταμάτησε να τρέχει μακριά από τον πατέρα του και από τις προσευχές της εκκλησίας που τον μεγάλωσε. Στο Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις , που είναι αφιερωμένο στη μητέρα και τον πατέρα του συγγραφέα, κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Τζον Γκράιμς. Η ιστορία ξεκινά την ημέρα των γενεθλίων του και διαδραματίζεται σε ένα 24ώρο.

Ο Τζον Γκράιμς είναι ένας χαρισματικός 14χρονος, ένα φτωχό μαύρο αγόρι που μεγαλώνει κάτω από την τυραννία του πατέρα του, ενός άκαμπτου κι αυταρχικού άνδρα.

Ο Τζον Γκράιμς βιώνει την διαφορετικότητα του, τον ρατσισμό και την ομοφοβία στο Χάρλεμ του 1930 την περίοδο της Ύφεσης σε μια εκκλησία της Πεντηκοστής που θα λειτουργήσει ως διαφυγή.

Για τον Μπόλντγουιν, η αμαρτία βρισκόταν στην σάρκα. Και η αμαρτία έμοιαζε με το ζοφερό σκοτάδι που έπεφτε στην εκκλησία μόλις έκλειναν οι πόρτες της. Κι ακόμη,  η σάρκα έμοιαζε με εκείνη του νεαρού Ελάιζα, που επίσης όπως και ο ήρωας μας ανήκε στο ποίμνιο της εκκλησίας. Μπορούσε, επομένως, κανείς να προστατευθεί από το διαπράξει την αμαρτία, αλλά όχι από την ενοχή για την αμαρτία που δεν διέπραξε. Μπορούσε, λοιπόν, κανείς να είναι ελεύθερος;

Για να απελευθερωθεί ο νεαρός ήρωας – από μία βαθιά υπαρξιακή αγωνία που δεν αφορούσε μονάχα την σεξουαλική του ταυτότητα, αλλά το συνολικό ενδεχόμενο μίας ζωής ελεύθερης από διακρίσεις  – αντιλαμβάνεται πως χρειάζεται να κατακτήσει έναν βαθμό αποδοχής εαυτού  αρκετά υψηλό, ώστε να καταφέρει να έρθει αντιμέτωπος με το πρόσωπο εκείνο που τον πλήγωνε περισσότερο. Που θα πει – όπως γράφει και στο βιβλίο του – να έρθει αντιμέτωπος με τον πατέρα.  Η σύγκρουση, όμως, θα είναι και εσωτερική με τις οικογενειακές εντάσεις να κερδίζουν έδαφος κι εκτός του σπιτιού, να απλώνονται στον μικρόκοσμο του ήρωα, χαρίζοντας μας ένα βιβλίο που μπορεί να θεωρηθεί και μία εξαιρετικά επιτυχημένη μελέτη χαρακτήρα.

 Τα επόμενα χρόνια ο Τζέιμς Μπόλντουιν θα εκδώσει πάνω από είκοσι βιβλία, τόσο μυθιστορήματα όσο και συλλογές δοκιμίων, και θα αναγνωριστεί ως ένας από τους κορυφαίους μαύρους λογοτέχνες. Θα δραστηριοποιηθεί κινηματικά  και θα προσθέσει μια άλλη διάσταση στη δημόσια εικόνα του όταν θα αρχίσει να γράφει για την ομοφυλοφιλία σε μυθιστορήματα όπως το καθηλωτικό Δωμάτιο του Τζιοβάνι.

Στον επικήδειο λόγο της για τον Τζέιμς Μπόλντουιν το 1987 η  θρυλική Τόνι Μόρρισον σε μεγάλη συναισθηματική φόρτιση αποχαιρετώντας τον, μεταξύ άλλων θα πει:

“Ήξερες, σωστά, πόσο χρειαζόμουν τις λέξεις σου και το μυαλό που τις σχημάτισε; Πόσο βασίστηκα στο άγριο θάρρος σου για να δαμάσεις για μένα τα θηρία; Πόσο δυνατή ένιωσα βέβαιη πως  δεν θα με πληγώσεις ποτέ; Ήξερες, έτσι δεν είναι, πόσο αγαπούσα την αγάπη σου; Ήξερες. Αυτό, λοιπόν, δεν είναι οδύνη και καταστροφή. Όχι, αυτό είναι επέτειος, ιωβηλαίο. «Το στέμμα μας», είπες, «έχει ήδη αγοραστεί και πληρωθεί. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε», είπες, «είναι να το φορέσουμε». Και αυτό κάναμε Τζίμι. Μας έστεψες».

 

 

 

 

 

 

 

Προηγούμενο άρθροΕίκοσι δοκίμια για έναν κόσμο σε κρίση (του Σπύρου Κακουριώτη)
Επόμενο άρθρο«ΚΑΠΑ Εκδοτική»: τα θεατρικά κείμενα έχουν βιβλιοπωλείο και στέγη στη Σόλωνος 103 (της Όλγας Σελλά)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ