Της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Όλοι γράφουν για την Άλκη Ζέη, σε κάθε έντυπο, στα μπλογκς, στο facebook, παντού. Είναι το εκδοτικό γεγονός των ημερών.
Σκέφτομαι ποια στοιχεία μπορείς να αναδείξεις γράφοντας για ένα αυτοβιογραφικό κείμενο. Τη λογοτεχνικότητα, τα γεγονότα, την τιμιότητα της αφήγησης; Ή τελικά να μιλήσεις για την αύρα που το τυλίγει; Ποια είναι αυτή η αύρα και πώς μπορεί να συνεπάρει τους αναγνώστες που είναι χρονικά μακριά από εκείνα που θα διαβάσουν; Γιατί η Ζέη μιλάει για μια περίοδο που ανήκει πλέον στην Ιστορία, στην πολιτική ιστορία και στην ιστορία των ηθών 70 χρόνια πίσω.
Τα παιδικά χρόνια, μια σπουδή στην καθημερινή ζωή: το σχολείο, οι γονείς, οι συνομήλικοι, η διασκέδαση, τα αναγνώσματα. Μιλούν οπωσδήποτε στους εξηντάρηδες, μπορούν όμως να μιλήσουν και στους νεότερους. Να ανοίξεις συζήτηση με τους νέους για αυτά που «έτσι ήταν», όχι καλύτερα αλλά ούτε και χειρότερα. Απλά ήταν διαφορετικά και δεν χρειάζονται συγκρίσεις.
Η εφηβεία με όλα όσα έχουμε κι εμείς αισθανθεί και νιώθουν οι έφηβοι πάντα και παντού σ’ όλο τον κόσμο.
Η συνειδητοποίηση και η εμπλοκή με την πολιτική. Το ζητούσε η εποχή. Αντίσταση κατά των Γερμανών, κρύψιμο των Εβραίων, εκδρομές και πάρτι για να σπάσει η μαυρίλα και να καλυφθεί η δράση, τα απαραίτητα ψέματα για να περάσει μερικές ώρες με το αίσθημα.
Τι κάνει τη διαφορά; … αυτοί ήταν που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε…
Οι παρέες της Άλκης Ζέη ήταν η αφρόκρεμα της εποχής της. Ήταν οι διανοούμενοι, οι ποιητές, οι εκδότες, οι μουσικοί, οι συγγραφείς που πρόσθεσαν στην ελληνική κουλτούρα και την άνοιξαν σε καινούρια ρεύματα, πολλοί που ξεκίνησαν τον καιρό της Κατοχής, υπερπήδησαν τα εμπόδια που τους έβαζε η κατάσταση κι έδωσαν μιαν ανάσα στον κόσμο. Παρελαύνουν ο Μίμης Δεσποτίδης (ο ιδρυτής των εκδόσεων Θεμέλιο, ο καθοδηγητής Πέτρος και πρωταγωνιστής στον Μεγάλο περίπατο), ο Κωστής Σκαλιόρας που παρέλαβε το πρώτο της χειρόγραφο (μετέπειτα δημοσιογράφος και κριτικός), η Μελίνα, η Αλέκα Παϊζη και η Ασπασία Παπαθανασίου του θεάτρου, η παιδική φίλη συγγραφέας Ζωρζ Σαρρή, ο Μάνος Χατζηδάκις, ο νεαρός που έπαιζε πιάνο στα πάρτι, η ομάδα του Ίκαρου (Καρύδης, Γκάτσος, Ελύτης), ο Μάριος Πλωρίτης, ο Κάρολος Κουν, ο Μποστ , οι Μιλλιέξ, η Διδώ Σωτηρίου και τόσοι άλλοι… Τελευταίος ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο άνθρωπός της.
Στο βιβλίο της η Άλκη Ζέη τιμά εκείνους που της έδειξαν το δρόμο που της ταίριαζε, τη συγγραφή, την Ελένη Περράκη, τους δασκάλους στο γυμνάσιο και τον θείο Πλάτωνα Σωτηρίου και εκείνους που της άνοιξαν το μυαλό, την διαπαιδαγώγησαν με δημοκρατικά ιδεώδη και την έβγαλαν από το κουκούλι της οικογένειας. Χάρη σ’ όλους αυτούς, αλλά και στην εποχή που έβραζε, η αστή έφηβη μεταμορφώθηκε σε μια μαχητική γυναίκα, που δεν φοβήθηκε την εξορία, τα δύσκολα, τις αλλαγές.
Οι φωτογραφίες
Σημασία δεν έχει με ποιον είναι σε καθεμιά, την οικογένεια, γνωστούς, συμμαθήτριες, συναγωνιστές. Ξεχωρίζω τα μάτια της. Τα λένε όλα. Φανερώνουν τη χαρά της ζωής, τη ζωντάνια που πέρασε μέσα από τα βιβλία της.
Το βιβλίο είναι απολαυστικό για όλους τους παραπάνω λόγους, για το χιούμορ και ενίοτε για τον αυτοσαρκασμό, καθώς και για τα σύντομα σχόλια και τα περιστατικά που συνδέουν το τότε με τα τελευταία χρόνια. Θα ήταν μίζερο να λέγαμε ότι διαβάζεται γρήγορα και με ενδιαφέρον επειδή φωτογραφίζει μια εποχή και τους ανθρώπους της. Γιατί τελικά δεν είναι ο σκοπός της Άλκης Ζέη να παραδώσει ένα μαυσωλείο προσωπικοτήτων και να μιλήσει αυτάρεσκα για το πώς έβλεπε τον κόσμο την δεκαετία του ’40, από ποιους, από τι και πώς καθορίστηκε η πορεία της ζωής της.
Αλλά γιατί να μας ενδιαφέρει; Επειδή το έγραψε η πασίγνωστη συγγραφέας;
Μας ενδιαφέρει γιατί σε ένα βαθμό οι ίδιες παρέες καθόρισαν και τη δική μας γενιά, την περίοδο της επταετίας και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης κι εξακολουθούμε να πατάμε στα χνάρια τους.
Αυτό που νιώσαμε διαβάζοντας ήταν μια απίστευτη μετριοφροσύνη εκ μέρους της. Έκανε ό, τι έκανε και κάνει ακόμα αυτό που την ευχαριστεί ανεξάρτητα από το γεγονός ότι κατέχει δικαίως υψηλή θέση στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας και χωρίς να υπολογίζει στην προβολή, στα βραβεία και να ξοδεύεται εδώ κι εκεί. Και μάλιστα γράφοντας περισσότερο βιβλία για παιδιά!
Στις 14 Οκτωβρίου στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στις 20.00, η επίσημη πρώτη του βιβλίου. Μιλούν η Μαρία Στασινοπούλου, η Χριστίνα Ντουνιά, η Αγγελική Βουλουμάνου και ο Παύλος Τσίμας.
Άλκη Ζέη
Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο
Εκδ. Μεταίχμιο, 2013
