της Δήμητρας Διδαγγέλου (*)
Οι Ισλανδοί έχουν μια μοναδική χριστουγεννιάτικη παράδοση που συνδέει τις γιορτές με την αγάπη για τα βιβλία, το Jolabokaflod (στα ισλανδικά Jólabókaflóðið) που σημαίνει «χριστουγεννιάτικο ποτάμι βιβλίων».
Η παράδοση περιλαμβάνει την ανταλλαγή βιβλίων την παραμονή των Χριστουγέννων. Αφού τα βιβλία δοθούν ως δώρα, οι Ισλανδοί περνούν τη νύχτα διαβάζοντας, συνήθως με ζεστή σοκολάτα ή καφέ. Το Jolabokaflod δεν είναι απλώς μια γιορτή της ανάγνωσης, αλλά και ένας τρόπος να τιμηθεί η αξία της γνώσης, της φαντασίας και της χαλάρωσης.
Η παράδοση ξεκίνησε τη δεκαετία του 1940, όταν στην Ισλανδία λόγω του Β’ Παγκοσμίου πολέμου υπήρχαν περιορισμοί στις εισαγωγές των ειδών που θα μπορούσαν να γίνουν δώρα. Τα βιβλία, ωστόσο, ήταν σχετικά φθηνά και ευρέως διαθέσιμα, οπότε, οι Ισλανδοί άρχισαν να τα χαρίζουν τα Χριστούγεννα.
Σήμερα, τα νεοεκδοθέντα βιβλία στην Ισλανδία καταγράφονται σε έναν ετήσιο κατάλογο με την ονομασία Journal of Books (στα Ισλανδικά: Bókatíðindi), ο οποίος διανέμεται δωρεάν σε όλα τα νοικοκυριά. Η κυκλοφορία του καταλόγου σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του «ποταμού των βιβλίων» και της εορταστικής περιόδου.
Η Ισλανδία είναι γνωστή για την υψηλή κατά κεφαλήν αναλογία συγγραφέων, αναγνωστών και εκδοτικών οίκων. Έχει μια μακρά και πλούσια λογοτεχνική παράδοση που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής της ταυτότητας.
Από τις αρχαίες σάγκες έως τη σύγχρονη λογοτεχνία, η χώρα διακρίνεται για την αγάπη για τη λογοτεχνία και τη γραφή. Η σύγχρονη ισλανδική λογοτεχνία έχει καταφέρει να ενσωματώσει την παράδοση της σάγκας σε μοντέρνα αφηγήματα, ενώ οι Ισλανδοί συγγραφείς συχνά εμπνέονται από τη φύση, την ιστορία και τον μοναδικό πολιτισμό της χώρας τους.
Ένας στους δέκα Ισλανδούς θα εκδώσει τουλάχιστον ένα βιβλίο στη ζωή του, στη χώρα αυτή που έχει λιγότερους από 400.000 κατοίκους και διεκδικεί το ρεκόρ Γκίνες για το ποσοστό έκδοσης βιβλίων.
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Bifröst, πάνω από το 50% του πληθυσμού της Ισλανδίας διαβάζει περισσότερα από οκτώ βιβλία το χρόνο και το 93% τουλάχιστον ένα.
Το Jolabokaflod αντανακλά την κουλτούρα της χώρας, η οποία δίνει μεγάλη σημασία στη λογοτεχνία όχι μόνο ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας αλλά και σύνδεσης με τους άλλους. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η εξωστρέφεια των αναγνωστών.
Η ανάγνωση συνήθως είναι συνυφασμένη με την εικόνα της μοναχικής δραστηριότητας στην ησυχία του σπιτιού ή μιας βιβλιοθήκης, όμως αυτή η δραστηριότητα μπορεί να γίνει κοινωνική. Στις Βρυξέλλες όπου ζω, συμμετέχω σε ομάδα με την οποία μαζευόμαστε κάθε μήνα σε ένα καφέ και διαβάζουμε όλοι/όλες μαζί. Στο τέλος συζητάμε για το βιβλίο που διαβάζουμε και ανταλλάσσουμε απόψεις. Με αυτόν τον τρόπο η εμπειρία της ανάγνωσης παίρνει μια πρόσθετη αξία, αυτήν του μοιράσματος και της σύνδεσης με άλλους ανθρώπους που αγαπούν τα βιβλία.
Λένε ότι ένας τρόπος για να γνωρίσεις καλύτερα έναν άνθρωπο είναι να τον ρωτήσεις για το βιβλίο που διαβάζει τώρα ή για τα αγαπημένα του βιβλία. Αυτός είναι και ο πυρήνας της βιβλιοθεραπείας –της χρήσης της λογοτεχνίας ως εργαλείο για ψυχοθεραπευτικό σκοπό- κατά τον οποίο η λογοτεχνία γίνεται το μέσο για να μιλήσεις για τον εαυτό σου χωρίς να μιλήσεις για τον εαυτό σου.
Η ανταλλαγή βιβλίων και η ανάγνωση μπορούν να δημιουργήσουν έναν χώρο συνάντησης, έναν μικρό θύλακα που δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία μιας παύσης, της χαλάρωσης, της επαφής και της σύνδεσης σε έναν μεταβαλλόμενο και πολυάσχολο κόσμο.
Το Jolabokaflod είναι κάτι περισσότερο από μια όμορφη παράδοση· είναι ένας ύμνος στη λογοτεχνία και τη σημασία της στην καθημερινότητά μας που αξίζει να δοκιμάσουμε κι εμείς. Αυτά τα Χριστούγεννα μπορούμε να δώσουμε προσεκτικά επιλεγμένα βιβλία ως συμβολικό και πολύτιμο δώρο. Ας μην διαβάσουμε μοναχικά στο σπίτι. Το βιβλίο μπορεί να γίνει αφορμή για κοινωνική, πνευματική και πολιτιστική ανταλλαγή, ουσιαστική σύνδεση με αγαπημένα και νέα πρόσωπα.
(*) H Δήμητρα Διδαγγέλου είναι Ψυχολόγος, M.Sc. Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε., Contributing Editor The Brussels Review
