Με τα μάτια και το μυαλό ανοιχτά (της Ελένης Γεωργοστάθη)

210

της Ελένης Γεωργοστάθη

Το ερώτημα είναι απλό: «Τι κοιτάζουν;». Και ταυτόχρονα τόσο ανοιχτό σε απαντήσεις που μας χαρίζει ένα ευρηματικό εικονοβιβλίο το οποίο φέρει την υπογραφή της Αγγελικής Μπόζου και το εκδοτικό αποτύπωμα της Μικρής Σελήνης.

Στο βιβλίο εναλλάσσονται δυο ειδών σαλόνια: Εκείνα στα οποία κυριαρχεί το ερώτημα «Τι κοιτάζει;» και που απεικονίζουν ένα πρόσωπο με ένα μικρό κοπτικό (κύκλο, τρίγωνο, ορθογώνιο κτλ.) το οποίο αφήνει τον αναγνώστη να πάρει μια πολύ μικρή ιδέα από το αμέσως επόμενο σαλόνι, που φιλοξενεί την εικόνα την οποία κοιτάζει το πρόσωπο αυτό. Η οποία ιδέα μπορεί να είναι ενδεικτική, αποκαλυπτική, αλλά και ολωσδιόλου παραπλανητική κι απρόσμενη, καθώς ενδέχεται να συνιστά δευτερεύον στοιχείο ή, εντασσόμενη στην όλη εικόνα που αποκαλύπτεται στα μάτια μας όταν γυρίζουμε τη σελίδα, να αποτυπώνει κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που άφηνε να εννοηθεί αποκομμένη από αυτή. Για παράδειγμα, κάτι που θυμίζει γιγαντιαίο μάτι μέσα από μεγεθυντικό φακό καταλήγει να είναι στην επόμενη σελίδα τμήμα ενός ζουζουνιού. Από την άλλη, η «ανάποδη» οπτική ενός θεατή μπορεί να δικαιολογεί την ύπαρξη μιας εξίσου αναποδογυρισμένης εικόνας στην επόμενη σελίδα.

Μια διαρκής άσκηση φαντασίας, αλλά κι η αποκάλυψη, με ιδιαιτέρως χαριτωμένο τρόπο, των πολλαπλών αναγνώσεων ενός κόσμου ανάλογα με το σχήμα ή το εύρος της οπτικής από την οποία τον βλέπει κανείς. Έτσι κι αλλιώς, είναι τόσα τα μάτια που κοιτούν, όπως εύγλωττα αποτυπώνονται στις φόδρες του βιβλίου κι όπως πρόθυμα μας εξηγεί το κείμενο στο οπισθόφυλλο, σ’ έναν κόσμο όπου όλοι κοιτάμε, καθένας με τον τρόπο του και χωρίς να βλέπουμε το ίδιο πράγμα. Αλλά και σ’ έναν κόσμο όπου όλους μάς κοιτάνε. Από τις πιο απίθανες γωνιές, με βλέμματα μοναδικά. Όπως μοναδικός είναι κι ο καθένας μας.

*****

Όλοι κοιτάμε, αλλά και όλοι μετράμε. Αυτό υποστηρίζει και υλοποιεί με υπέροχο τρόπο η Κριστίν Ροσίφτε στο βιβλίο με τίτλο Όλοι μετράμε που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη από τις Εκδόσεις Susaeta. Ξεκινώντας από το 0 και καταλήγοντας στα 8.000.000.000 (αν και με αρκετά άλματα από το 30 και μετά), η δημιουργός μάς ταξιδεύει στα πιο οικεία και ταυτόχρονα απίθανα μέρη (ενδεικτικά αναφέρω: δάση, σχολεία, σχολές τέχνης, νεκροταφεία, φυλακές, κομμωτήρια, γάμους, φεστιβάλ διδύμων, αεροδρόμια κτλ.).

Ο αριθμός των προσώπων αλλάζει από σαλόνι σε σαλόνι, στο σύντομο κείμενο όμως που το συνοδεύει η Ροσίφτε μάς δίνει πληροφορίες που δηλώνουν πως καθένα από τα πρόσωπα αυτά είναι για κάποιο λόγο μοναδικό, χωρίς όμως να προσδιορίζει για ποιον μιλά κάθε φορά. Αυτό καλείται να το ανακαλύψει ο αναγνώστης. Όπως και να συγκρατήσει μορφές και χαρακτήρες, να τους ακολουθήσει μέσα στο πλήθος και να ανακαλύψει την προσωπική ιστορία τους και τις μεταξύ τους σχέσεις. Εγχείρημα διόλου εύκολο, καθώς ειδικά αυτές οι τελευταίες είναι τόσο σύνθετες και, κάποτε, τόσο καλά κρυμμένες, ώστε δύσκολα ανιχνεύονται σε όλη τους την έκταση. Στο τέλος του βιβλίου βέβαια δίνονται οι αναγκαίες απαντήσεις, αλλά και διεξοδικές πληροφορίες ή προεκτάσεις των γεγονότων, σε ορισμένες περιπτώσεις με μια κάποια αυθαιρεσία, που πάντως βοηθούν τον αναγνώστη να βρει το νήμα όχι μόνο της κεντρικής αλλά και δευτερευουσών μικροϊστοριών.

Η συμπεριληπτική εικονογράφηση της Ροσίφτε εστιάζει κυρίως στις ανθρώπινες φιγούρες που φιλοξενούνται στα σαλόνια του βιβλίου Η πρόθεση της εικονογράφου να εστιάσει στους ανθρώπους και στις ιστορίες τους δηλώνεται και από την επιλογή της να αποδώσει τα στοιχεία του περιβάλλοντός τους, το σκηνικό στο οποίο κινούνται, μόνο με γαλάζια περιγράμματα, σε αντίθεση με τις δικές τους πολύχρωμες και προσεκτικά δουλεμένες μορφές, με αποκορύφωμα το προτελευταίο σαλόνι με τα χίλια μοναδικά ανθρώπινα πρόσωπα. Ένας κόσμος ζωντανός, σε κίνηση, ένας κόσμος συναντήσεων, αλληλεπιδράσεων, συνύπαρξης. Ένας κόσμος πολλών μοναδικών ανθρώπων όπου καθένας μετράει – ο κόσμος μας.

******

Οι Hiro Kamigaki & IC4DESIGN, από την άλλη, «εξαφανίζουν» σε κοινή θέα πρόσωπα και αντικείμενα μέσα σε λαβυρινθώδη οικοδομήματα, χαοτικές πόλεις, πολύβουα λιμάνια, μυθικά τοπία, αβυσσαλέες αίθουσες χορού, θορυβώδη λόμπι ξενοδοχείων, πλατείες που βουλιάζουν από κόσμο, πολύπλοκα κάστρα, για να αναφέρω μερικά μόνο από τα σαλόνια τα οποία φιλοξενούν τα δύο βιβλία του Πιερ του ντετέκτιβ των λαβυρίνθων, με τίτλο Το μυστήριο του πανύψηλου πύργου και Η παράξενη υπόθεση του Κάστρου του Ουρανού, που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μάρτης σε μετάφραση της Πετρούλας Γαβριηλίδου. Κανάλια, διάδρομοι, σκάλες, κορμοί και ριζώματα δέντρων, σωληνώσεις, δρόμοι, ράφια βιβλιοθηκών και καταστημάτων, οτιδήποτε τέλος πάντων μπορεί να θυμίζει λαβύρινθο, μετατρέπεται σε πίστα αναζήτησης στοιχείων, προσώπων, αλλά και διεξόδου προς το επόμενο σαλόνι και, τελικά, προς τη λύση του εκάστοτε μυστηρίου. Κρυμμένα αντικείμενα που πρέπει να βρεθούν, γρίφοι που πρέπει να απαντηθούν, επιμέρους αποστολές που πρέπει να ολοκληρωθούν είναι εκεί για να επιβραδύνουν την προσπάθεια του αναγνώστη-παίκτη να προχωρήσει. Αλλά, κυρίως, για να του δώσουν την ευκαιρία να ανακαλύψει σε όλη του λεπτομέρεια τον εκπληκτικό κόσμο που έχουν στήσει οι δημιουργοί των δυο βιβλίων.

Σε μια εποχή όπου η ταχύτητα με την οποία περνούν από μπροστά μας –και κυρίως από τα μάτια των παιδιών– κάθε λογής εφήμερες και ανεπεξέργαστες εικόνες, σκεφτόμουν, καθώς βυθιζόμουν στις λεπτομέρειες κάθε σαλονιού, πόσο εκπληκτικό είναι αυτό που κατορθώνουν οι δημιουργοί των συγκεκριμένων βιβλίων, «παγώνοντας» στις σελίδες τους κόσμους ολόκληρους, βουερούς και πολυσύνθετους, και προσκαλώντας τον αναγνώστη να σταθεί με τις ώρες σε καθέναν από αυτούς, να τον μελετήσει, να απολαύσει τις εξαιρετικά δουλεμένες λεπτομέρειές του, να περιπλανηθεί άσκοπα χάνοντας άπειρες φορές τον δρόμο, γιατί δεν είναι εντέλει ο δρόμος το ζητούμενο, αλλά η χαρά του ταξιδιού, η απολαυστική απώλεια της αίσθησης του χρόνου καθώς περιπλανιέσαι σε αυτή τη φαντασμαγορία που, όσες φορές κι αν την επισκεφτείς, θα έχει πλήθος μυστικά να σου αποκαλύψει.

******

Αν ο Πιερ και τα μυστήριά του απευθύνονται σε παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού, ο Ντετέκτιβ Σαμ της Katerina Gorelik, σε μετάφραση της Μαριάννας Ψύχαλου, είναι εδώ για να προετοιμάσει παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας για πιο δύσκολες μελλοντικές αναζητήσεις. Γάτες, κοτόπουλα, βάτραχοι, σαρανταποδαρούσες κτλ. απευθύνονται στον συμπαθή και δαιμόνιο Σαμ για να λύσει για λογαριασμό τους μια σειρά από ανεξιχνίαστες υποθέσεις. Οι μικροί αναγνώστες πρέπει να επιστρατεύσουν την παρατηρητικότητά τους για τον συνδράμουν αναζητώντας χαμένα ζωάκια και αντικείμενα σε κόσμους υπόγειους, υπέργειους, υδάτινους και στεριανούς. Το χιούμορ στις εικόνες της Gorelik περισσεύει, τα χαριτωμένα ζωάκια της μπερδεύονται με πλάσματα βγαλμένα από παραμύθια και θρύλους, κι αν οι γεμάτοι κίνηση κόσμοι της είναι το ιδανικό καμουφλάζ για να κρυφτούν στοιχεία, οι μικροί αναγνώστες θα καταχαρούν την αναζήτηση κι ίσως –ποιος ξέρει– ανακαλύψουν παρατηρώντας κι αναζητώντας πολύ περισσότερα από τη λύση ενός ακόμα μυστηρίου.