Ένα κοράκι πετάει στον ουρανό –  Συναντώντας την Ερευνήτρια του Μισέλ Φάις(του Σάββα Μιχαήλ)

0
532

  

  του Σάββα Μιχαήλ

 

    More talmudico

     Στην δική του Οδύσσεια, μέσα στους λαβύρινθους της εποχής και της ψυχής, ο Franz Kafka δεν άκουσε μόνο την σιωπή των Σειρήνων, ακολουθώντας τον φίλο του Löwy, θεατρίνο του θεάτρου γίντις, άκουσε προσεκτικά και την μελωδία του Ταλμούδ. 

    Στις 5 Οκτωβρίου 1911, σημειώνει στο Ημερολόγιό του: “Η ταλμουδική μελωδία των ερωτήσεων, των επωδών και των επακριβών εξηγήσεων: ο αέρας περνάει μέσα από τον αυλό που τον συμπαρασύρει αντίστροφα, από τα βάθη μακρινών και ελάχιστων απαρχών, μια μεγάλη βίδα, μεγαλοπρεπής στο σύνολό της, ταπεινή στις σπείρες της, περιστρέφεται  για να έρθει να συναντήσει τον ερωτώμενο”

     Ο ίδιος ακούει προσεκτικά, δια βίου, την αέναη μελωδία των  ερωταποκρίσεων της περιστρεφόμενης μεγαλοπρεπούς βίδας με τις ταπεινές στροφές. Οι αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις των Σοφών του Ταλμούδ, η εμμονή τους στην ερμηνεία των διατάξεων του Νόμου και της Halakha, της Οδού που πρέπει να ακολουθηθεί ώστε η πράξη να τηρεί τους ραβινικούς κανόνες, ηχούν συχνά παράξενα ή και ακατανόητα.

         Ποιο νόημα  έχει, αιώνες μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού στην Ιερουσαλήμ, στην μακρινή Βαβυλώνα, να ξετυλίγεται  μια  αλυσίδα ερωταποκρίσεων των εξόριστων Σοφών για τις θυσίες στον Ναό-έναν ανύπαρκτο πια Ναό και για θυσίες που  έπαψαν να γίνονται επί γενεές γενεών; Προς τι οι στροφές και περιστροφές στο κενό, μέσα στο Μηδέν  μιας συντελεσμένης Καταστροφής;

      Προς τί  συζητήσεις σαν αυτές :   

     Ο Ραβ Αβιιά ο Πρεσβύτερος έθεσε το δίλημμα στον Ραβ  Χουνά: εάν ένα ζώο ανήκει μισό σε ένα Εθνικό και μισό σε ένα Εβραίο, ποια είναι η Halakha; Επιτρέπεται να θυσιαστεί σε μέρα γιορτής; 

      Κι αυτός είπε: Επιτρέπεται.

    Τότε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σ’ αυτή την περίπτωση και σε εκείνη με τα τάματα και τις προσφορές [που δεν επιτρέπεται να δίνονται στο Ναό όταν ανήκουν από κοινού];

     Κι αυτός είπε:  Ένα κοράκι πετάει στον ουρανό!  

     !עוֹרְבָא פָּרַח

        Τι σημαίνει αυτή η “απάντηση”-μη απάντηση; Η μελωδία των ερωταποκρίσεων φαίνεται να διακόπτεται απότομα. Γιατί;

      Αιώνες αργότερα, στην εποχή μας, ο Anschel-Franz Kafka ben Julie Löwy γράφει στο Ημερολόγιο του, στις 28 Σεπτεμβρίου 1915: “Γιατί είναι παράλογο  να θέτεις ερωτήματα; Να παραπονιέσαι σημαίνει : να θέτεις ερωτήματα και να περιμένεις να έρθει η απάντηση. Τα ερωτήματα, όμως, που δεν δίνουν τα ίδια την απάντηση, όταν  γεννώνται, δεν βρίσκουν ποτέ την απάντηση. Δεν υπάρχει  απόσταση  ανάμεσα σ’ εκείνον που ρωτάει κι αυτόν που απαντά. Δεν υπάρχει καμιά απόσταση να διανύσεις. Γι’ αυτό  και  τα ερωτήματα  και η αναμονή είναι παράλογα”.

         Ένα κοράκι πετάει στον ουρανό!   

        !עוֹרְבָא פָּרַח

       Ένα αιώνα αργότερα, η Ερευνήτρια του Μισέλ Φάις συναντάει ένα θραύσμα που έγραψε ο Κάφκα  μεταξύ της 12ης Σεπτεμβρίου 1917 και της 30ής Απριλίου 1918. Μιλάει για τα κοράκια: “Οι κόρακες  ισχυρίζονται πως ένας μοναδικός κόρακας μπορεί να καταστρέψει τον ουρανό. Είναι αναμφίβολο όμως τίποτα δεν αποτελεί τεκμήριο εις βάρος του ουρανού, διότι ο ουρανός είναι ακριβώς αυτό: η αδυναμία των κοράκων”

       Η Ερευνήτρια του Μισέλ Φάις, ο Μισέλ Φάις της Ερευνήτριας ψάχνει ερωτήματα  εκεί που γεννιούνται. Ψάχνει για τον Κάφκα, με τον Κάφκα, χωρίς τον Κάφκα, και χωρίς να περιμένει απαντήσεις.

  

   Car Je est un autre

    Ο Φάις συν-γράφει με την Ερευνήτρια μιαν  Αυτοπροσωπογραφία ενός ανοίκειου Άλλου, ανησυχητικά οικείου. Γράφει: “ κάθε πρωί ξυπνούσα, όταν κοιμόμουν, όσο κοιμόμουν, όπως κοιμόμουν, με το ίδιο αναπάντητο ερώτημα: ανασύνθεση ή αποσύνθεση;

     Δηλαδή, ανασυνθέτεις το παρελθόν του ερευνητικού σου αντικειμένου για να το φέρεις ανάγλυφα και πειστικά στο παρόν ή αποσυντίθεσαι εσύ στη θέση του ώστε να επιστρέψεις στο παρελθόν του, να ψηλαφίσεις όσο πιο απτά γίνεται την εποχή του, τα πρόσωπα που το διαμόρφωσαν, τις σκέψεις και τις εικόνες που το βασάνιζαν ή το γαλήνευαν”.       

   Ο Φάις με την Ερευνήτρια ανασυνθέτει την ετερότητα  αποσυνθέτοντας την ταυτότητα, με ανοικτή την  αναζήτηση του εαυτού.

      Η διαδικασία αποσύνθεσης/ανασύνθεσης ξεδιπλώνεται μέσα από τρία κέντρα: το Ημερολόγιο της Ερευνήτριας, με επικεφαλίδα τις ημερομηνίες και τον τόπο θανάτου και γέννησης του Κάφκα με ερωτηματικό, το Τεφρό Σημειωματάριο της αναζήτησης σε αρχεία και βιβλιοθήκες, τις Επιστολές της στον ίδιο τον Κάφκα. Αντίστοιχα  μπορείς να διακρίνεις να αλληλοπλέκονται σε σαγηνευτικό δίχτυ τρία διαφορετικά είδη γραφής: μυθοπλασία, δοκίμιο, θέατρο.    

       Το υβρίδιο Ερευνήτρια/Φάις  σκηνοθετεί την παράσταση πάνω σ’ ένα αληθινό Theatrum Mundi:  την Σκηνή Κάφκαόπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε:  “κατορθώσατε να μεταμορφώσετε τον κυκεώνα του εαυτού και του καιρού σας σε μια αποκαλυπτική οικουμενική σκηνή”.

      Σ’ αυτήν την σκηνή παίχτηκε η τραγωδία της εποχής. Ανεξίτηλο στίγμα της ένα όνομα: Άουσβιτς. 

      Στην Ερευνήτρια, η καταγραφή της Καταστροφής, μαζί και  οι συγκλονιστικές σελίδες για την μαύρη τύχη  των ανθρώπων που αγάπησε ο Κάφκα, προχωράει κρεσέντο, με επαναλαμβανόμενη επωδό την επιγραφή στην πύλη  του Άουσβιτς:  ARBEIT MACHT FREI.

    Η τραγωδία δεν αφορά μονάχα  κάποια  ανώνυμα εκατομμύρια παρίεςτους Άλλους, τους εξ ορισμού Άλλους, τους Εβραίους. Έτσι κι αλλιώς: Οι Άλλοι είσαι Εσύ. 

    Αυτή είναι η απάντηση που υπάρχει εξαρχής μέσα στο ερώτημα περί εβραϊκότητας που βασανίζει τον Εβραίο της Κομοτηνής, καθώς περιπλανιέται στις υπόγειες στοές του Εβραίου της Πράγας,  ψάχνοντας και πλάθοντας το δικό του Γκόλεμ, την Ερευνήτρια.

      Ο Anschel ή Franz Kafka και ο Siegmund ή Shlomo Freud, ο καθένας με τον δικό του μοναδικό τρόπο έδειξαν ότι η κατεξοχήν ιδιαιτερότητα  της εβραϊκότητας είναι η οικουμενικότητα.

        Οι κατεξοχήν Άλλοι είσαι εσύ.

  

 Η Εσχάτη των εσχάτων ημερών

          Τι  ψάχνει μέσα στα λαγούμια που σκάβουν τα πλάσματα του Κάφκα, ακολουθώντας τα χνάρια τους, η Ερευνήτρια του Μισέλ Φάις;

        Σε μια επιστολή της, γράφει  για  το “σύνδρομο Κάφκα, ένα εκκρεμές ανάμεσα σε αρνητικό μεσσιανισμό και μαύρη παρωδία”. Τα δύο άκρα του τόξου που διαγράφει  το εκκρεμές δεν αλληλοκαταργούνται. Η μαύρη παρωδία  ενός Buster Keaton παραπέμπει στον Samuel Beckett αλλά και σε έναν από τους αγαπημένους στοχαστές του Κάφκα, τον Soeren Kierkegaard.  Στον υπαρξιακό στοχασμό του Κίρκεγκωρ, το χιούμορ, ο κλαυσίγελως είναι το εφαλτήριο για το salto vitale πέραν του ηθικού σταδίου στο θρησκευτικό – ή, με άλλους όρους, στον αρνητικό μεσσιανισμό. Στο Μεσσιανικό που αρνείται και το θρησκευτικό πρόσημο.

       Η Ερευνήτρια του Μισέλ Φάις  αναφέρει την καίρια σημείωση του Κάφκα, στις 4 Δεκεμβρίου του σωτηρίου έτους 1917, για τον “Μεσσία που έρχεται μια μέρα μετά την άφιξή του”.

       Έρχεται, μάλιστα, όχι την τελευταία μέρα της Ιστορίας αλλά “την Εσχάτη  των εσχάτων ημερών”.

       Παράλογο; Απίστευτο; Κι όμως, ιδού

           Ένα κοράκι πετάει στον ουρανό!   

            !עוֹרְבָא פָּרַח  

      

                                   

(Παρίσι, Σεπτέμβριος 2021-Αθήνα, Oκτώβριος, 2021)

Μισέλ Φάις, Η Ερευνήτρια, Πατάκης

Βρες το εδώ

Προηγούμενο άρθροΟδηγός παγκόσμιου αστυνομικού – 37  προτάσεις από τις ΗΠΑ, α΄μέρος (του Μάρκου Κρητικού)
Επόμενο άρθροΜονοπάτι και όριο (χειροποίητα ποιήματα του Σπύρου Θεριανού)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ