του Γιάννη Ν.Μπασκόζου
Το Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά είναι δημοκρατικό. Είναι ίσως η μόνη εκδήλωση από επίσημους θεσμούς που καλεί τους δημοσιογράφους σε συζήτηση, ακούει προτάσεις και δείχνει να παίρνει σοβαρά υπόψη της τούς προβληματισμούς των άλλων.
Το Σάββατο που μας πέρασε ο Δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημανδηράκης, ο Αντιπεριφερειάρχης Νίκος Καλογερής, ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Χανίων Μανώλης Πιμπλής μαζί με όλη την Ομάδα έργου κάλεσαν τους δημοσιογράφους να ακούσουν γνώμες, προτάσεις κι αλλαγές όπως τις βλέπουν αυτοί ως καλεσμένοι. Το 3ο Φεστιβάλ Χανίων τελείωσε επιτυχημένα και κάθε χρόνο αφήνει πίσω του ένα απόσταγμα προβληματισμών για κάτι καλύτερο την επόμενη χρονιά. Στη δημοκρατική συζήτηση που ανέφερα θίχτηκαν θέματα προγραμματισμού, καλεσμένων, χώρων. Τονίστηκε από όλους ότι το Φεστιβάλ είναι ένας θεσμός βάσης και όχι μια κεντρική πρωτοβουλία που προέρχεται από τα πάνω. Εκεί ακριβώς διαφοροποιείται και από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι παρότρυναν τους υπεύθυνους να κρατήσουν αυτό που είναι η πεμπτουσία του Φεστιβάλ : οι θεματικές εκδηλώσεις. Και μάλιστα ζήτησαν να τις διευρύνουν και παράλληλα να απεμπλακούν από την παρουσίαση μεμονωμένων βιβλιοπαρουσιάσεων. Το Φεστιβάλ αρχίζει και παίρνει αργά και σταθερά την μορφή ενός διεθνούς γεγονός. Φέτος οι ξένοι καλεσμένοι ήταν 24 από 17 διαφορετικές χώρες (ενώ πέρυσι είχε 11 ξένες συμμετοχές από 8 χώρες). Οι επικεφαλής δεν βιάζονται να το χαρακτηρίσουν «διεθνές», θέλουν να κατακτήσει κύρος από μόνο του μέσω του δικού του προγράμματος. Σοφό!
Η ατμόσφαιρα, ζεστή στην κυριολεξία αλλά και από την θέρμη που κυριαρχεί ανάμεσα στους παράγοντες του Φεστιβάλ, η πολυσημία των εκδηλώσεων και η πολυεθνικότητα των καλεσμένων συνδυάζεται υπέροχα με τον τουρισμό, αυτή την πανσπερμία εθνικοτήτων που κατακλύζουν την πόλη και τις παραλίες του νομού και οι διοργανωτές προβληματίζονται για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να τους προσεγγίσουν.
Στο φετινό Φεστιβάλ Βιβλίου ξεχώρισαν (κατά την άποψή μου πάντα) οι εκδηλώσεις – συζητήσεις όπου πρωτοστατούσαν πανεπιστημιακοί καθηγητές μεγάλου κύρους και γνωστοί για το δημόσιο, εκλαικευτικό τους έργο. Πλήθος κόσμου άκουγε ευλαβικά θα έλεγα την ομιλία του Άγγελου Χανιώτη – γνωστού από τα μαθήματα e-learning και την περίφημη έκθεση για τα συναισθήματα των αρχαίων στο Μουσείο της Ακρόπολης – να μιλά για την Ευρώπη την εποχή των κατακτήσεων ενώ μεγάλο ήταν και το ακροατήριο στον Γιάννη Χαμηλάκη, καθηγητή Αρχαιολογίας και Νεοελληνικών Σποδών στο Brown να μιλά για την αρχαιολογική κατασκευή της Ευρώπης, όπως και τους Γιάννη Δημητρακάκη, Ηλία Κολοβό και Γιάννη Σκαλιδάκη (όλοι από το Πανεπιστήμιο Κρήτης) να μιλάνε για το αν φταίνε οι Οθωμανοί για την απομάκρυνση της Ελλάδος από την Ευρώπη.
Το θέμα της Ευρώπης και του μέλλοντος της έθιξαν πολύ ζωντανά και οι καλεσμένοι συγγραφείς. Ο βραβευμένος με Booker βούλγαρος Γκιόργκι Γκοσποντίνοφ σχολιάζοντας και τις τελευταίες εξελίξεις αναρωτήθηκε αν η Ευρώπη θα αντέξει ενώ ο Ολλανδός συγγραφέας Ίλια Λέοναρντ Πφέιφερ όσο και ο γάλλος Ματιάς Ενάρ αναρωτήθηκαν ως πότε η Ευρώπη θα επαναπαύεται στο ισχυρό παρελθόν της από άποψη πολιτικής και κουλτούρας.
Τα 50χρονα της μεταπολίτευσης προξένησαν ενδιαφέρον : Ο Στέφανος Τραχανάς (εμπνευστής των περίφημων μαθημάτων mathesis και ιδρυτής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης) μίλησε για τη σχέση Επιστήμης και Δημοκρατίας. Οι συγγραφείς Νικόλας Σεβαστακης, Ανδρέας Αποτολίδης, Νίκη Τρουλλινού και ο υπογράφων Γιάννης Μπασκόζος συζήτησαν για την κουλτούρα της μεταπολίτευσης, την πενιχρή αποτύπωσή της στη λογοτεχνία και το τραύμα που εξακολουθεί να υπάρχει ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της εποχής.
Στο πλαίσιο της συζήτησης για την Μεταπολίτευση εντάσσονταν και η συζήτηση της Ρέας Γαλανάκη με τον Αλέξη Ζήρα και όχι η τυχαία η Ρέα Γαλανάκη τιμήθηκε από τον Δήμο Χανίων και την Περιφέρεια Κρήτης, ως μια προσωπικότητα που τιμά την Κρήτη.
Οι λατινομαερικάνοι ήταν μια ξεχωριστή πτυχή του Φεστιβάλ. Η συνεργασία της ομάδας του Φεστιβάλ με το λατινοαμερικανικό Φεστιβάλ ΛΕΑ που γίνεται λίγο πριν των εκδηλώσεων στα Χανιά έφερε σημαντικούς συγγραφείς της ισπανικής λογοτεχνικής κουλτούρας. Πέρα από τον γνωστό περουβιανό Σαντάγιο Ρονκαλιόλο ακούσαμε τον κοσταρικανό και πανεπιστημιακό Κάρλος Φονσέκα, την αργεντινή Μαριάνε Ενρίκε κ.ά.
Σημειώνω επίσης την προσπάθεια να γίνουν διαθεματικές συζητήσεις με συγγραφείς από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους, που οι περισσότεροι από αυτούς τους συγγραφείς εκπροσωπούν τη νέα γενιά ελλήνων λογοτεχνών. Θα πρότεινα μάλιστα αυτοί και άλλοι μαζί να βρεθούν στο επίκεντρο του επόμενου Φεστιβάλ Χανίων. Ενδεικτικά ο Ιάκωβος Ανυφαντάκης και ο Γιάννης Νικολούδης συνομίλησαν με θέμα «Οι δύο όψεις της Κρήτης» , ενώ ο Μιχάλης Αλμπάτης και ο Μιχάλης Μαλανδράκης βρήκαν τους κοινούς τόπους των βιβλίων τους.
Η συζήτηση περί μετάφρασης άνοιξε πολλά ερωτήματα και νομίζω του χρόνου θα πρέπει να πάρει έναν κεντρικό χαρακτήρα τονίζοντας ιδιαίτερα και την πλευρά τού αναγνώστη. Συμμετείχαν οι μεταφραστές Κώστας Αθανασίου, Ρίτα Κολαϊτη, Κατερίνα Σχινά και Ντέιβιντ Κόνολι. ( Ο Αναγνώστης θα επανέλθει στο θέμα αυτής της συζήτησης).
Δεν πέρασαν απαρατήρητες οι γνωστές «γραφούλες» της Παυλίνας Μάρβιν εγκατεστημένες σε ένα καινούργιο κινητό χώρο- δημιουργία του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Το Εργαστήριο Ψηφιακών Μέσων & Στρατηγικής Επικοινωνίας – Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με επικεφαλής την Αναστασία Γιαννακοπούλου παρουσίασε την έρευνα για το τι διαβάζει η Γενιά Ζ, η οποία άνοιξε και άλλα ερωτήματα κι έδειξε ότι οι έρευνες αναγνωσιμότητας προκαλούν και προβληματίζουν γόνιμα ακόμα, αναδεικνύοντας πλευρές που χρειάζεται να διερευνηθούν ακόμα περισσότερο. (βλέπε κι εδώ)
Σημειώνω ακόμα ότι έγιναν πολλά εργαστήρια για παιδιά, υπήρξε μεγάλη συμμετοχή κρητών συγγραφέων και εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, μεταξύ των οποίων κορυφαία αυτή με τον Ακύλα Καραζήση, έκθεση τεκμηρίων για τα 50 χρόνια κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, και άλλα δρώμενα που δύσκολα ο επισκέπτης προλαβαίνει να τα δει όλα.
Και κάτι ακόμα προσδιοριστικό του χαρακτήρα του Φεστιβάλ : Δεν υπάρχει έκθεση βιβλίου, αλλά ένα συνεργατικό βιβλιοπωλείο με κοινό ΑΦΜ αποτελούμενο από σύμπραξη ορισμένων βιβλιοπωλείων στη χώρα Χανίων όπου πουλιώνται μόνο τα βιβλία των προσκεκλημένων συγγραφέων.
Για τα εύσημα αναφέρω την ομάδα έργου: Μανώλης Πιμπλής, Κυριακή Μπεϊόγλου, Βασίλης Κιμούλης, Λένα Ματσώρη και Ζωή Γεωργούλα και την τεχνική υποστήριξη (πολύ σημαντική) από τον Λευτέρη Μπλέτσα. Σε αυτούς προστίθενται πολλές ομάδες εθελοντών, πανεπιστημιακοί και εκπαιδευτικοί όπως και τα μέλη πολλών τοπικών συλλόγων.
Τέλος αλλά όχι χωρίς σημασία: το κλίμα μεταξύ των συμμετεχόντων, φιλικό, άνετο, συναισθηματικό σα να συμμετέχουμε όλη σε μια βιβλιοφιλική συμμαχία. Τα βραδυνά συμπόσια στις ταβέρνες και στα μπαράκια, τα καφεδάκια στα όρθια μεταξύ Αρσενάλι και Μίκης Θεοδωράκης, οι μπουγάτσες και τα παγωτά, όλα συνωμοτούν υπέρ του βιβλιόφιλου επισκέπτη.
