Η Βηρυτός στις φλόγες (του Θανάση Μήνα)

0
84
Το κάποτε "Παρίσι της Ανατολής"

του Θανάση Μήνα

 Το μυθιστόρημα του Σέρκο Φάταχ ιχνηλατεί την υπόθεση της οργάνωσης του Μαύρου Σεπτέμβρη, τους χειραγωγούς πίσω από αυτήν, τους υποστηρικτές και τους αντιπάλους της. Με την ονομασία «Μαύρος Σεπτέμβρης» αναφέρεται η παλαιστινιακή τρομοκρατική ομάδα, η οποία οργάνωσε την επίθεσή στην ισραηλινή ομάδα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου του 1972. Το μυθιστόρημα του Σέρκο Φάταχ ξεκινά ένα χρόνο πριν, με τη δολοφονία του Ιορδανού πρωθυπουργού Γουάσφι Ταλ.

Το μυθιστόρημα του Φατάχ ενδιαφέρεται για την ιστορία πίσω από αυτήν την επίθεση: την απέλαση Παλαιστινίων από την Ιορδανία τον Μαύρο Σεπτέμβρη του 1970 και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο.

Η αφηγηματική οπτική εναλλάσσεται σε κάθε κεφάλαιο. Δύο πράκτορες της CIA, ένας εκκολαπτόμενος τρομοκράτης και τρεις Γερμανοί φοιτητές. Ο μυστικός πράκτορας Βίκτορ, που κινεί παρασκηνιακά τα νήματα, η ιδεαλίστρια φοιτήτρια Τερέζα και ο σύντροφός της Αλεξάντερ, ο Λιβανέζος επαναστάτης Μασούντ. Στο επίκεντρο του μυθιστορήματος, ωστόσο, βρίσκεται ο Ζιάντ, ένας νεαρός Άραβας από φτωχό περιβάλλον. Ανιχνεύοντας το περιπετειώδες μονοπάτι του από την ανέχεια στην επαναστατική δράση, ο Φατάχ παρουσιάζει μια πορεία που παραμένει τυπική μέχρι σήμερα.

Παρίσι της Μέσης Ανατολής

Το κύριο σκηνικό του μυθιστορήματος είναι η Βηρυτός, γνωστή τότε ως «Παρίσι της Μέσης Ανατολής». Κρυφός πρωταγωνιστής, η θάλασσα και ο ουρανός της πόλης με τα χρώματα που αλλάζουν όχι μόνο προσφέρουν ατμοσφαιρικά σκηνικά αλλά αντικατοπτρίζουν και τη διάθεση της στιγμής. Συμμορίες του υποκόσμου, πολιτικές ομάδες, θρησκευτικά κινήματα, τρομοκρατικά δίκτυα αποτελούν κόμπους σε ένα χαοτικό υφαντό, που διατηρεί εξωτερικά τη λάμψη των παραλιακών πολυτελών ξενοδοχείων και της τουριστικής κίνησης, ενώ από κάτω μυρίζει μπαρούτι. Το σκηνικό μεταφέρεται επίσης στο Παρίσι, τη Μασσαλία, τη Φρανκφούρτη, το Βερολίνο, το Κάιρο και τη Βαγδάτη. Το κύμα και το υφάδι της τρομοκρατικής ομάδας εκτείνονται σε πολλές ηπείρους, καθώς οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος υφαίνονται σε ένα σύνθετο δίκτυο μεταβαλλόμενων δεσμών και αδιαφανών μετωπικών γραμμών. «Κανείς δεν έχει πραγματικά μια γενική εικόνα», εξηγεί ο Σέρκο Φατάχ, ρωτημένος για την πολιτική της Μέσης Ανατολής. Αυτό το λαμβάνει υπόψη του στο μυθιστόρημά του αποφεύγοντας να πάρει θέση, προτιμώντας να παρουσιάσει την πολυπλοκότητα των πολιτικών συνδέσεων.

Από τον καταυλισμό προσφύγων της Ιορδανίας στη CIA

Ο μυστικός πρωταγωνιστής είναι ο νεαρός Παλαιστίνιος Ζιάντ. Μεγαλωμένος σε στρατόπεδο προσφύγων της Ιορδανίας, πήρε το δρόμο του για τη Γαλλία, όπου στρατολογήθηκε για τον απελευθερωτικό αγώνα. Είναι ένας από τους «άστεγους από κάθε άποψη» – ο καλύτερος, όπως αναγνωρίζει ο εγκέφαλος, ο «κόκκινος Σαλαμέχ». Ολοένα και πιο ριζοσπαστικοποιημένος, ο Ζιάντ ανακαλύπτει το πολιτικό Ισλάμ. Εδώ βρίσκει αυτό που έψαχνε: όχι μια «ιδεολογία δανεισμένη από Ευρωπαίους διανοούμενους», αλλά τις ρίζες του δικού του πολιτισμού.

Εν τω μεταξύ, ο Ζιάντ εργάζεται επίσης για πράκτορες της CIA και μισεί τον Αμερικανό Βίκτορ «για την ταπεινωτική έλξη που είχε πάνω του». Ο Φατάχ διεισδύει στον κόσμο των πρακτόρων των ΗΠΑ· αυτή είναι η αθέατη προοπτική για τον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου.

 Στην τροχιά της RAF

Σε αυτόν τον υπερθερμασμένο κόσμο συναντάμε τρεις Γερμανούς. Πίσω στις αρχές της δεκαετίας του ’70, αριστεροί φοιτητές ταυτίζονται με τους Παλαιστίνιους και στρατολογούνται για να εκπαιδευτούν στα όπλα σε στρατόπεδα της Μέσης Ανατολής για τον «επαναστατικό αγώνα» στην τροχιά της γερμανικής RAF. Σαν άλλοι Μπάαντερ-Μάινχοφ, εξεγερμένοι ιδεαλιστές όπως η Τερέζα, ο Αλεξάντερ και ο Γιάκομπ ταξιδεύουν από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας στη Μέση Ανατολή για να λάβουν εκπαίδευση. Άνθρωποι από τη Μέση Ανατολή, με τη σειρά τους, μετακινούνται στην ΟΔΓ για να προετοιμάσουν δράσεις. Όλοι έχουν ένα κοινό: είναι εργαλεία σε ένα πλαίσιο που δεν καταλαβαίνουν. Όλοι τους επίσης βρίσκονται στο ραντάρ των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Οι αποτυχίες των ηρώων του σηματοδοτούν και την ηθική χρεοκοπία των ιδεολογιών που εκπροσωπούν.

 Η εισβολή του Ισραήλ και οι σφαγές της Σάμπρα και της Σατίλα

Παράλληλα, ο Φατάχ ασκεί αμείλικτη κριτική στην ισραηλινή επέμβαση στον Λίβανο. «Τώρα οι ΗΠΑ και το Ιράν είναι θανάσιμοι εχθροί και εδώ στον Λίβανο, έπειτα από τη δεύτερη εισβολή των Ισραηλινών», γράφει. Μετά από τις τρομερές καταστροφές που επέφεραν οι Ισραηλινοί και οι ακροδεξιοί φαλαγγίτες-χριστιανοί σύμμαχοί τους, μετά κυρίως από τις σφαγές χιλιάδων Παλαιστίνιων προσφύγων στα στρατόπεδα της Σάμπρα και της Σατίλα, το Μεσανατολικό πέρασε σε μια φάση περαιτέρω ριζοσπαστικοποίησης. Διόλου τυχαία, αφού εξιστορούνται αυτά τα αποτρόπαια γεγονότα, το μυθιστόρημα ολοκληρώνεται με την ίδρυση του «Κόμματος του Θεού»: της Χεζμπολάχ.

Only a Pawn in Their Game

Ο Φατάχ αφηγείται την ιστορία με κινηματογραφική ταχύτητα. Χρησιμοποιεί ακριβή γλώσσα για να μας μεταφέρει στο μυαλό των χαρακτήρων: όταν ο πράκτορας της CIA Βίκτορ συνειδητοποιεί ότι η μυστική υπηρεσία πρέπει να ακολουθήσει άλλους δρόμους, αυτή η συνειδητοποίηση δημιουργεί «έναν πόνο πίσω από το μέτωπό του, σαν η σκέψη να ήταν αιχμηρή».

Ο συγγραφέας αποφεύγει τις βιαστικές, ηθικές κρίσεις των χαρακτήρων του. Εστιάζει στις αδυναμίες, στα αδιέξοδα και στις αγκυλώσεις τους. Στον πόλεμο, οι άνθρωποι γίνονται πιόνια ξένων συμφερόντων· κανένας από τους ήρωες του μυθιστορήματος, ούτε καν ο Αμερικανός αρχιπράκτορας Βίκτορ δεν μπορεί να διατηρήσει τον έλεγχο της ζωής του. Είναι απλώς πιόνια σε παιχνίδια άλλων, “Only a Pawn in Their Game”, όπως τραγούδησε τον Γενάρη του 1964 ο Dylan.

Ο Φατάχ υπογραμμίζει ότι ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών και αυτών που κινούν παρασκηνιακά τα νήματα της πολιτικής, είναι κυνικός και ανελέητος. Είναι η άλλη όψη της τρομοκρατίας. Τα πράγματα σήμερα έχουν χειροτερέψει από την εποχή του Μαύρου Σεπτέμβρη. Πόσω μάλλον όταν η τρομοκρατία έχει πλέον μετατραπεί από βία που ασκείται με επαναστατικό σθένος σε έκφραση  πολιτικοποιημένου θρησκευτικού φανατισμού.

Ο Σέρκο Φάταχ γεννήθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο το 1964, από Γερμανίδα μητέρα και Κουρδοϊρακινό πατέρα. Μεγάλωσε στην Ανατολική Γερμανία και το 1975 μετακόμισε με την οικογένεια του πρώτα στη Βιέννη και έπειτα στο Δυτικό Βερολίνο. Σπούδασε Φιλοσοφία και Ιστορία της Τέχνης. Για το λογοτεχνικό του έργο έχει λάβει πολλές διακρίσεις, προσφάτως το Μεγάλο Βραβείο Τέχνης του Βερολίνου από την Ακαδημία Τεχνών. Τα πολιτικά του θρίλερ του έχουν κερδίσει μια εξαιρετική φήμη στη σύγχρονη γερμανόφωνη λογοτεχνία. Ο «Μαύρος Σεπτέμβρης» είναι το πρώτο βιβλίο του που μεταφράζεται στα ελληνικά.

Serko Fatah, Μαύρος Σεπτέμβρης, Μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη, Νήσος, 2024

 

Προηγούμενο άρθροΓΥΝΑΙΚΕΣ χωρίς υπότιτλο (Τεχνόπολη, 24-25-26/1)
Επόμενο άρθρο«Ας πούμε ένα τραγούδι σιγανό» – Εσπερίδα του ΕΚΠΑ στη μνήμη του ποιητή Μιχάλη Γκανά (20 Μαρτίου)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ