γράφει η Έλενα Παλλαντζά (από τη Βόννη)
Με τον τίτλο Ohne dich, Hellas (Χωρίς εσένα, Ελλάδα), το 63ο τεύχος του γερμανικού λογοτεχνικού περιοδικού metamorphosen είναι αφιερωμένο στην Ελλάδα και τη λογοτεχνία της. Οι εκδότες Ingo Držečnik και Roman Pliske, χωρίς να κρύβουν – γιατί θα έπρεπε άλλωστε; – τις φιλελληνικές τους καταβολές, στρέφουν το βλέμμα στην πολυφωνία της ελληνικής ποίησης και πεζογραφίας των τελευταίων εκατό ετών, μιας λογοτεχνίας που εξακολουθεί να γράφεται, να μεταφράζεται, να συγκινεί και να εκπλήσσει. Το αφιέρωμα, δίγλωσσο στα συντομότερα ποιητικά κείμενα, χωρίς να παραλείπει τον δέοντα φόρο τιμής στον νεοελληνικό μοντερνισμό (με – λιγότερα γνωστά στο ευρύ κοινό – κείμενα των Καβάφη, Σεφέρη, Εμπειρίκου και Ρίτσου), εστιάζει σε φωνές της νεότερης γενιάς: Χρήστο Αστερίου, Ρέα Γαλανάκη, Φοίβη Γιαννίση, Μιχάλη Γκανά, Κατερίνα Γκιουλέκα, Μίκη Θεοδωράκη, Θανάση Λάμπρου, Γιώργου Λίλλη, Τζένη Μαστοράκη, Μαρία Στεφανοπούλου, Ούρσουλα Φωσκόλου, Παναγιώτη Χατζημουσιάδη. Επιτυγχάνει έτσι, όχι μόνο να αναδείξει αναγνωρίσιμα νήματα που διατρέχουν την ελληνική λογοτεχνική παραγωγή στον αέναο διάλογό της με το φως, το τοπίο, τους ανθρώπους και τη μνήμη, αλλά να ανακατέψει και να ξαναμοιράσει δημιουργικά την τράπουλα της λογοτεχνικής πρόσληψης της Ελλάδας στη γερμανόφωνη Ευρώπη.
Είναι προφανές ότι η ανθολόγηση δεν εγείρει αξιώσεις πληρότητας αλλά ούτε και διεκδικεί την αντιπροσωπευτική παρουσίαση ενός πανοράματος· αποτελεί μάλλον μια πρόταση ανάγνωσης με συνείδηση των ορίων της, που δίνει χώρο σε προεκτάσεις. Σκιαγραφεί το παλίμψηστο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνικής συνθήκης παραδειγματικά και υπαινικτικά, υποδεικνύοντας διαδρομές και ακολουθίες αντί για αυθεντίες. Μια τέτοια προσέγγιση καθιστά ευτυχώς το αφιέρωμα ένα ζωντανό πεδίο ανακάλυψης, θυμίζοντας περισσότερο το σημειωματάριο ενός φιλέλληνα αναγνώστη παρά τον «κανόνα» μιας εθνικής λογοτεχνίας.
Καίριας σημασίας στον τρόπο που συντίθεται το λογοτεχνικό αυτό πορτρέτο ελληνικότητας είναι ωστόσο και ο ρόλος των μεταφραστών και μεταφραστριών όπως οι Ina Berger, Günter Diez, Peter Holland, Christiane Horstkötter, Ina και Asteris Kutoulas, Έλενα Παλλαντζά, Michaela Prinzinger, Andrea Schellinger, Herbert Speckner, Αθανάσιος Τσίγκας και Theo Votsos, που λειτουργούν εδώ όχι απλώς ως «ερμηνευτές» αλλά και ως «αγωγοί» της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο γερμανόφωνο κοινό. Mε τις μεταφραστικές επιλογές τους συνδιαμορφώνουν τόπους πολιτισμικής συνάντησης, φέρνοντας στο προσκήνιο φωνές που συνομιλούν μεταξύ τους αλλά και με το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Το τεύχος, τέλος, δεν περιορίζεται στις μεταφράσεις ελληνικών έργων. Εκπλήσσει ευχάριστα φιλοξενώντας και κείμενα Γερμανών δημιουργών, όπως του Herbert Genzmer, του Tobias Herold, του Andreas Holschuh και του Konstantinos Kammenos, που εμπνέονται από την ελληνική φύση και σύγχρονη κουλτούρα, συνεχίζοντας με νέα εργαλεία την παράδοση των περιηγητών∙ το ξένο βλέμμα που δεν εξιδανικεύει, αλλά αφουγκράζεται, παρατηρεί και συνδιαλέγεται στοχαστικά, ενίοτε κριτικά ή με χιούμορ. Την καλαίσθητη έκδοση εικονογραφούν έντεκα ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Klaus Pichler.
Το Ohne dich, Hellas είναι ταξίδι, επανασύνδεση, απόπειρα να αιχμαλωτιστεί – για άλλη μια φορά, με άλλους όρους – το genius loci μιας κοιτίδας· μιας κοιτίδας που διατηρεί τη δύναμη να ανανεώνει την επιθυμία μιας καταγωγικής σχέσης μαζί της.
Βόννη, 09.04.2025
