της Αλεξάνδρας Χαΐνη
26 Ιουλίου 2024, Παρίσι. Τελετή έναρξης των 33ων Ολυμπιακών Αγώνων. Πολλά γράφτηκαν ήδη και θα γραφτούν ακόμη περισσότερα στο επόμενο διάστημα. Ας κρατήσουμε τα θετικά, την φαντασμαγορία της πόλης του φωτός, την ανοιχτή διάθεση, την συμπερίληψη. Τη δόση γαλλικής κουλτούρας δοσμένη με έναν πρωτότυπο και διαφορετικό τρόπο.
Για μένα μια από τις καλύτερες στιγμές, ήρθε στο 52ο περίπου λεπτό. Είχαμε ήδη χαιρετίσει αρκετές βρεμένες αποστολές, ένα heavy metal συγκρότημα και μια σειρά από αποκεφαλισμένες Μαρίες Αντουανέτες, όταν η κάμερα εισέβαλε με φόρα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Αντικρίζοντας την εμβληματική Οβάλ Αίθουσα του κτιρίου Richelieu, δεν μπόρεσα να συγκρατήσω ένα επιφώνημα θαυμασμού!
Εκεί λοιπόν, ανάμεσα σε δεκάδες χιλιάδες διάσημους τίτλους, πέρα από τα καλογυαλισμένα γραφεία και τα λαμπατέρ art déco, εκτυλίχθηκε μια ερωτική ιστορία, ένα πολύχρωμο τρίο για την ακρίβεια. Για 4-5 λεπτά τρεις αναγνώστες, ντυμένοι με ρούχα-φόρο τιμής (αν και μπορεί μόνο εγώ να τα είδα έτσι) στην πρωτοπόρα Γαλλίδα εικαστικό Niki de Saint Phalle, αντάλλασσαν βλέμματα, φλέρταραν μέσα από τα βιβλία έως ότου, σε μια έξαψη της στιγμής, γέμισαν τον χώρο με σελίδες (ελπίζω όχι από σκισμένα βιβλία) και έφυγαν τρέχοντας γεμάτοι έμπνευση, για να ζήσουν τον έρωτά τους.
Η σεκάνς ήταν γρήγορη και εναλλασσόταν με άλλες στους εξωτερικούς χώρους -αξιοθαύμαστοι οι ιπτάμενοι ακροβάτες και ακροβάτισσες-, οπότε ήταν αδύνατον να συγκρατήσεις εκείνη τη στιγμή ποια βιβλία και συγγραφείς επέλεξαν οι Γάλλοι για να εκπροσωπήσουν τη χώρα τους στη φετινή διοργάνωση.
Ούτως ή άλλως το κομμάτι αυτό (όπως και εκείνο του Λούβρου) δεν μπόρεσε να μεταδοθεί -από την ελληνική τηλεόραση τουλάχιστον- με την δέουσα προσοχή. (Γεγονός που έκανε κάποιον διαδικτυακό φίλο να αναρωτηθεί μήπως σε τέτοιες διοργανώσεις εκτός από τους αθλητικογράφους θα έπρεπε να επιστρατεύονται και ιστορικοί τέχνης!)
Εννέα βιβλία παρέλασαν – επτά ανδρών και δύο γυναικών συγγραφέων, από τον 17ο έως τον 20ο αιώνα. Τα παραθέτουμε όλα εδώ, κατά σειρά εμφανίσεως:
Ο Paul Verlaine (Πωλ Βερλαίν, 1844-1896) ήταν Γάλλος ποιητής που συνδέθηκε με τη σχολή του παρνασσισμού και αργότερα αποτέλεσε ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος του συμβολισμού και της παρακμής. Ο Βερλαίν χαρακτηρίζεται ως ένας καθαρά λυρικός ποιητής που σημάδεψε τη μετάβαση από το ρομαντισμό στο κίνημα του συμβολισμού, και διακρίνεται για τη μουσικότητα της γραφής του, μέσα από τη χρήση αρκετών μυστικών της γαλλικής προσωδίας, όπως τις παρηχήσεις, τις συνηχήσεις και τους ανισοσύλλαβους στίχους. Το Romances sans mots, που δημοσιεύτηκε το 1874, συγκεντρώνει τρεις συλλογές ποιημάτων: «Ariettes oubliées», «Paysages belges» et «Aquarelles», καθώς και ένα μεγάλο ξεχωριστό ποίημα, το «Birds in the night», το οποίο ο ποιητής θέλησε να εκδώσει στο Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του είχε ήδη γνωριστεί με τον Rimbaud και για τα επόμενα δύο χρόνια, οι δύο τους θα μοιραστούν καλλιτεχνικές ανακαλύψεις και ταξίδια.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί η επιστολογραφία Βερλαίν-Ρεμπώ, ενώ ο Βερλαίν συμπεριλαμβάνεται σε διάφορες συλλογές μαζί με άλλους Γάλλους ποιητές.
Ο Alfred de Musset (Αλφρέ ντε Μυσσέ, 1810-1857) ήταν Γάλλος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος. Εγκαταλείπει τις σπουδές του στα νομικά και την ιατρική, και το 1830 γράφει την Βενετσιάνικη νύχτα που ανεβαίνει στην σκηνή με παταγώδη αποτυχία. Αποφασίζει να μη ξαναγράψει πια θεατρικά έργα για την σκηνή αλλά μόνο για ανάγνωση, κάνει κοσμική ζωή γράφοντας ελάχιστα, και μόνο στα τέλη του 1832 δημοσιεύει έργα του με σχετική επιτυχία. Το 1833 εντάσσεται στους συνεργάτες του λογοτεχνικού περιοδικού Revue des Deux Mondes (Επιθεώρηση των Δύο Κόσμων) και συνδέεται ερωτικά με την Γεωργία Σάνδη. Παρά την απόφασή του να μη ξαναγράψει για την σκηνή, το Καπρίτσιο του ανεβαίνει το 1847 στην Comédie-Française με μεγάλη επιτυχία, και στη συνέχεια άλλα τρία έργα του. Ένα εξ αυτών και το On ne badine pas avec l’amour (1861). Συνδυάζοντας αριστοτεχνικά το μπουρλέσκο με το λυρισμό, και την κωμωδία με το δράμα, ο Μυσσέ μάς δείχνει πόσο κοστίζει το να παίζεις με την αλήθεια των συναισθημάτων.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Δεν παίζουμε με την αγάπη από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Η Annie Ernaux (Αννί Ερνώ, 1 Σεπτεμβρίου 1940) είναι Γαλλίδα συγγραφέας και καθηγήτρια λογοτεχνίας. Από το πρώτο της μυθιστόρημα Les Armoires vides («Άδεια ντουλάπια») το 1974, η Ernaux, δεν σταμάτησε ποτέ να μιλά για τη ζωή της, για τον εαυτό της, για τα συναισθήματά της. To 2022, τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας «για το θάρρος και την κλινική οξύτητα με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης.» Στο Passion simple αφηγείται μια αληθινή ιστορία: τον έρωτά της για έναν νεότερο γοητευτικό ξένο. Η Ερνώ μας παρουσιάζει τα συμπτώματα ενός πάθους ολοκληρωτικού, που βιώνεται στο παρόν, χωρίς μέλλον, χωρίς περιττές υπεκφυγές. Το βιβλίο πούλησε 130.000 αντίτυπα στη Γαλλία μέσα σε τρεις εβδομάδες.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Πάθος από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Ο Henry René Albert Guy de Maupassant (Γκυ ντε Μωπασσάν ή Γκι ντε Μοπασάν, 1850-1893) ήταν Γάλλος συγγραφέας της νατουραλιστικής σχολής. Θεωρείται ο μεγαλύτερος διηγηματογράφος της Γαλλίας. Μαθητής του Gustave Flaubert, ο Maupassant, θεωρούσε τον εαυτό του ποιητή, ωστόσο έγινε γνωστός στο Παρίσι ως αφηγητής και χρονικογράφος. Άφησε ένα τεράστιο έργο: 8 μυθιστορήματα, περισσότερες από 300 νουβέλες και 300 χρονογραφήματα, τρία ταξιδιωτικά αφηγήματα, θεατρικά έργα, ποιήματα, επιστολογραφία. Κατέγραφε σχεδόν φωτογραφικά τα τοπία αλλά και την κοινωνία της εποχής του με μια καθαρότητα που απέπνεε όμως έντονη απαισιοδοξία. Το Bel-Ami είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του. Δημοσιεύτηκε το 1885, αφού είχε κυκλοφορήσει ήδη σε συνέχειες στην εφημερίδα Ζιλ Μπλας. Αφηγείται την κοινωνική άνοδο ενός φιλόδοξου και γοητευτικού άνδρα, του Ζωρζ Ντυρουά, που από φτωχός υπαξιωματικός στη Γαλλική Αλγερία, χειραγωγώντας μια σειρά ισχυρών, έξυπνων και πλούσιων γυναικών, κατάφερε να γίνει δημοσιογράφος και ένας από τους πιο επιτυχημένους άνδρες στο Παρίσι.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Ο Φιλαράκος, από τις ΕκδόσειςΑγγελάκη.
H Leïla Slimani (3 Οκτωβρίου 1981) είναι η δεύτερη γυναίκα και η πιο σύγχρονη και ενδιαφέρουσα επιλογή. Είναι Γαλλο-μαροκινή συγγραφέας και δημοσιογράφος. Έχει επίσης εργαστεί ως διπλωμάτης, ενώ το 2017 ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν την όρισε εκπρόσωπό του στη Διεθνή Οργάνωση για την Γαλλοφωνία. Το 2016 βραβεύτηκε με το Goncourt για το μυθιστόρημά της Chanson douce. Διετέλεσε επικεφαλής της κριτικής επιτροπής για το Διεθνές Booker του 2023. Στο Sexe et Mensonges παντρεμένες, χωρισμένες και ανύπαντρες γυναίκες διαφόρων ηλικιών και κοινωνικών τάξεων, εργαζόμενες και νοικοκυρές, πόρνες και κοινωνικά μαχόμενες, μιλούν για τη σεξουαλική τους ζωή με ειλικρίνεια και οδύνη.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Σεξ και ψέματα, από τις εκδόσεις Νήσος.
Ο Pierre Carlet de Chamblain de Marivaux (Πιέρ Καρλέ ντε Σαμπλαίν ντε Μαριβώ,1688 -1763), ήταν Γάλλος δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος, αλλά πρωτίστως θεατρικός συγγραφέας της εποχής του Διαφωτισμού. Γεννημένος το 1688 στο Παρίσι, γιος δημοσίου υπαλλήλου διορισμένου στην Ωβέρνη, φαινόταν προορισμένος για μια καριέρα μικροαστού. Η επιμονή και το ταλέντο του όμως τον οδήγησαν σε άλλους δρόμους: Το 1712 δημοσιεύει το πρώτο του έργο, Le Père prudent et équitable και καθιερώνεται γρήγορα στον χώρο της κωμωδίας. Ωραίος και ευαίσθητος παρατηρητής, ο Marivaux δεν κουράζεται ποτέ να περιγράφει τη λεπτότητα της γυναικείας καρδιάς και τις χίλιες μικρές ιδιορρυθμίες του έρωτα.
- Ο θρίαμβος του έρωτα κυκλοφορεί από την Άγρα.
Ο Raymond Radiguet (Ρεϊμόν Ραντιγκέ, 1903-1923) γεννήθηκε στο προάστιο του Παρισιού Σεν-Μορ. Μανιώδης αναγνώστης, άρχισε να γράφει ποιήματα στην εφηβεία και εγκατέλειψε το σχολείο για να εργαστεί ως δημοσιογράφος. Ήρθε σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους του Παρισιού και έκανε παρέα με τον Πικάσο, τον Στραβίνσκι και τον Ζαν Κοκτό, που έγινε ο μέντορας και εραστής του. Το 1921 εξέδωσε μια ποιητική συλλογή, και ακολούθησαν το μυθιστόρημα Le Diable au Corps (1923) και το Le bal du Comte d’Orgel («Ο χορός του κόμη ντ’ Ορζέλ»), που εκδόθηκε μετά το θάνατό του. Το Le Diable au corps περιγράφει ένα μοιραίο πάθος ανάμεσα σε έναν έφηβο και μια μεγαλύτερή του γυναίκα, παντρεμένη με στρατιώτη που βρίσκεται στο μέτωπο και πολεμά για την πατρίδα. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο προκάλεσε σκάνδαλο.
- Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Ο Διάβολος στο κορμί, από τις εκδόσειςΡοές.
O Pierre Ambroise François Choderlos de Laclos (Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό, 1741-1803) ήταν Γάλλος στρατιωτικός, μυθιστοριογράφος, και Μασόνος, ευρέως γνωστός για το για το έργο του Les Liaisons dangereuses. Θεωρείται ξεχωριστή περίπτωση στα γαλλικά γράμματα, σκανδαλώδης όσο και το Μαρκήσιος ντε Σαντ. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε την άνοιξη του 1782 σε μια Γαλλία που υπογείως προετοιμαζόταν για μια κολοσσιαίων διαστάσεων πολιτική, κοινωνική, και φιλοσοφική εντέλει, ανατροπή. Οι αριστοκράτες ήρωές τους πλήττουν θανάσιμα και εξ’ού και επιδίδονται σε ένα ανελέητο κυνηγητό της καρδιάς και της σάρκας, χωρίς να γνωρίζουν ότι ζουν το λυκόφως της ακμής τους. Η αρχική του ιδέα ήταν να γράψει ένα έργο «που θα ξέφευγε από τα συνηθισμένα, που θα έκανε θόρυβο και που θα παρέμενε στη γη μετά τον θάνατό του». Και μάλλον τα κατάφερε. Το βιβλίο μεταφέρθηκε εξαιρετικά στην μεγάλη οθόνη από τον Stephen Frears (Επικίνδυνες σχέσεις, 1988).
- Κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο Οι επικίνδυνες σχέσεις, από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Ίσως ο πιο γνωστός συγγραφέας της λίστας. Ο Jean-Baptiste Poquelin όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Μολιέρου, ήταν Γάλλος θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός. Παρών σε όλα τα σχολικά εγχειρίδια, ο Molière, (Μολιέρος, 1622-1673) είναι ένας από τους πιο διαβασμένους και αναγνωρισμένους Γάλλους συγγραφείς εντός και εκτός συνόρων. Θεωρείται δε, ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους της κωμωδίας στη δυτική λογοτεχνία. Το έργο του Les Amants magnifiques είναι μια πεντάπρακτη κωμωδία-μπαλέτο, αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής συνεργασίας του με τον Ζαν-Μπατίστ Λυλί, ο οποίος επιμελήθηκε τη σύνθεση της μουσικής. Το έργο είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά και προβεβλημένα θεατρικά του, αποτελεί όμως ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην ιστορία του γαλλικού μπαρόκ θεάτρου. Παρουσιάστηκε με την ευκαιρία του καρναβαλιού τον Φεβρουάριο του 1670, κατά τη διάρκεια εορταστικών εκδηλώσεων για την ψυχαγωγία της βασιλικής αυλής. Ο Ζωρζ Κουτόν, γνωστός Γάλλος θεατρολόγος της εποχής, συνόψισε την παράσταση ως εξής: «Αυτή η παράσταση έδωσε ένα μάθημα λογικής σε μια βασιλική αυλή και σε έναν πολιτισμό που το χρειαζόταν.»
- Τα περισσότερα έργα του Μολιέρου έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και μπορείτε να τα αναζητήσετε ΕΔΩ.
Bibliothèque Nationale de France
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (BnF), στις όχθες του Σηκουάνα, είναι η έκτη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι φιλοξενεί περί τα 15 εκατ. βιβλία και περιοδικά, περίπου 20 εκατ. ειδικά τεκμήρια, μεταξύ των οποίων 15 εκατ. εικόνες, 1 εκατ. οπτικοακουστικά τεκμήρια, περίπου 300.000 χειρόγραφα, 500.000 νομίσματα και αντίκες κτλ.
Το παράρτημα Richelieu θεωρείται το «ιστορικό λίκνο» της βιβλιοθήκης. Συγκεντρώνει τις αίθουσες έρευνας των εξειδικευμένων τμημάτων της (παραστατικές τέχνες, χάρτες και σχέδια, εκτυπώσεις και φωτογραφία, χειρόγραφα, νομίσματα, μετάλλια και αντίκες και μουσική) και αποτελεί έναν πραγματικό κόμβο για τους ερευνητές στην ιστορία της τέχνης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όσο για την εμβληματική Οβάλ Αίθουσα, όπου διαδραματίστηκε το βιβλιο-φιλικό/ερωτικό ενσταντανέ της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών –και η οποία αποκαλείται συχνά «Οβάλ Παράδεισος»-, άρχισε να κατασκευάζεται το 1897 από τον Jean-Louis Pascal, για να ολοκληρωθεί το 1932 από τον Alfred Recoura. Διαθέτει περισσότερους από 20.000 τίτλους μεταξύ των οποίων και 9.000 κόμικς και 160 θέσεις για διάβασμα και διαλογισμό.
Ένα άρθρο που βάζει την λογοτεχνία- που απευθύνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη- στους Ολυμπιακούς!
Εξαιρετικό άρθρο! Πόσο εμπνευσμένα συμπεριέλαβαν και τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας τους!