γράφει η Τζούλια Γκανάσου
«Δέκα τρόποι να εκτεθείς» είναι ο εύστοχος τίτλος του πρώτου πεζογραφικού έργου της Έλενας Καρακούλη, μιας πολυδιάστατης και ιδιαίτερης συλλογής διηγημάτων όπου η συγγραφέας πραγματεύεται το ζήτημα της εκούσιας ή ακούσιας έκθεσης, της παραίτησης, της ματαίωσης, της απώλειας, της διαφυγής από πρακτικά, συναισθηματικά, υπαρξιακά θέματα, διλήμματα, εμμονές και τραύματα σε όλα τα σημεία του βίου. Ως εκ τούτου, η λέξη «έκθεση» είναι η λέξη – κλειδί για όλο το βιβλίο, σε ρεαλιστικό ή φαντασιακό επίπεδο και αφορά στη γοητεία ή στον τρόμο της γύμνιας μπροστά σε οικεία ή ανοίκεια βλέμματα, στο συναπάντημα με το σκοτάδι που έχουμε εντός και μας στοιχειώνει, στον χρόνο που περνάει, στα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν, σε όσα δεν ελέγχουμε και στην αντιπαράθεση με αυτά. Έτσι, δίνεται το στίγμα της πρώτης πεζογραφικής δουλειάς της Έλενας Καρακούλη, μιας ώριμης και πολυδιάστατης σύνθεσης δέκα διηγημάτων όπου το προσωπικό βίωμα γίνεται καθολικό αποτελώντας τον κύριο άξονα του σύμπαντος της συγγραφέως.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο δυναμισμός και η ειλικρίνεια της Καρακούλη μετράνε τη φθορά, την αμοιβαιότητα, τον ατομισμό, τις καθημερινές δυσκολίες, επιβολές και αναγκαιότητες με αφοπλιστικό τρόπο. Σε όλα τα διηγήματα, υπάρχει ένας έμμεσος κοινωνικός σχολιασμός. Τα εν λόγω κοινωνικοπολιτικά σχόλια πραγματοποιούνται πλάγια, απρόσμενα μέσα από την ιστορία και την εκάστοτε αφήγηση με παντελή απουσία διδακτισμού και κόβουν σαν λεπίδες.
Κυρίαρχο ρόλο στο βιβλίο διαδραματίζει η μοναξιά σε όλες τις εκφάνσεις της ως συνέπεια της έλλειψης ή της αλλοίωσης των σχέσεων με την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους, τους εραστές, καθώς και ως αποτέλεσμα της διάψευσης των στόχων, των ονείρων, των τρόπων αξιοπρεπούς διαβίωσης και του ανεπίδοτου ή του ανολοκλήρωτου έρωτα που αφήνει εκκρεμότητες. Μέσα από τις ρωγμές, η Καρακούλη μιλάει για τη ματαίωση και τη ματαιότητα, για την ηδονή και την ομορφιά, για το απόλυτο και το παράταιρο, για το εφικτό και το ανέφικτο, για το βαθύ αποτύπωμα μιας καθημερινής εμπειρίας στο οποίο επιστρέφουμε αέναα ως τόπο τραύματος, θυσίας ή θαύματος.
Γέννηση, έρωτας και θάνατος λένε πως είναι τα μεγάλα θέματα του βίου και κατ’ επέκταση, της τέχνης και από εκεί εκπηγάζουν και συγκροτούνται όλα τα υπόλοιπα. Από πού προερχόμαστε, τι μας δελεάζει, πού καταλήγουμε… Έτσι και σε ετούτη τη συλλογή διηγημάτων, οι θύμησες είναι απανταχού παρούσες σε όλη την αφήγηση. Το κενό που αφήνει πίσω ο χαμός ενός προσώπου, μιας συνθήκης ή ενός πράγματος, η εσωτερική ματιά που επιστρέφει συχνά στο παρελθόν, αποτελούν μονοπάτια στη δημιουργική πορεία της Καρακούλη. Άλλωστε, ο τίτλος του βιβλίου διαμορφώνει εξαρχής έναν ιστό ερωτημάτων που οδηγεί το βλέμμα του αναγνώστη στους πιο σκιερούς και πιο αποκαλυπτικούς τόπους της ύπαρξης. Στρέφοντάς μας προς το ανήσυχο κομμάτι του εαυτού, προς όσα θα θέλαμε να διαγράψουμε από το παρελθόν μας και συχνά, από το παρόν, προς τις καθημερινές στιγμές που ξεπερνάμε πολύ εύκολα, αλλά μας διαμορφώνουν, η γραφή της Καρακούλη, πολυπρισματική, σκληρή, αληθινή, κατορθώνει να μας εκφράζει, να μη δικάζει, να παρηγορεί και τελικά, να απελευθερώνει.
Στο «σύμπαν της γύμνιας» στο οποίο μας παρασύρει η συγγραφέας, έρχεται να προστεθεί η εξαιρετική αποτύπωση της ζωής στην πόλη, η φανερή και η κρυφή πραγματικότητα του αστικού τοπίου που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις στιγμές της «έκθεσης» των χαρακτήρων του βιβλίου. Η Καρακούλη επιδεικνύει ξεχωριστή κατανόηση απέναντι στα λάθη και στη δειλία των ηρώων και κυρίως, των ηρωίδων της, «σκύβει» κοντά τους με μια αίσθηση συντροφικότητας η οποία είναι συγκινητική. Η επιμονή στην επιλογή καθημερινών στιγμών της ζωής των χαρακτήρων, ως επί το πλείστον γυναικείων, είναι άκρως ενδιαφέρουσα και αποκαλύπτει τα κίνητρα που οδήγησαν στη συγγραφή της εν λόγω συλλογής η οποία διέπεται από ένα πνεύμα επανάστασης, έμφυλης (και όχι μόνο) αντίστασης σε όσα έρχονται να μας καταπιέσουν ή να μας εντάξουν σε ένα σχήμα που δεν μας εκφράζει.
Εν κατακλείδι, με γλώσσα ρέουσα, εξαιρετική οικονομία στην αφήγηση και φράσεις που λειτουργούν σαν χαστούκια ή σαν στροφές σε αγκαλιές, η Έλενα Καρακούλη μας παραδίδει μια πρώτη, αλλά όχι πρωτόλεια πεζογραφική σύνθεση η οποία διαπνέεται από δυνατούς στοχασμούς, ενδιαφέρουσες ιστορίες και έντονα συναισθήματα. Στο «Δέκα τρόποι να εκτεθείς», η μνήμη γίνεται κλουβί, η προσδοκία χίμαιρα και η γύμνια ο μόνος δρόμος προς την αποδοχή.
Έλενα Καρακούλη, Δέκα τρόποι να εκτεθείς,Εκδόσεις Καστανιώτη
