γράφει η Αλεξάνδρα Χαΐνη
Ενώ εμείς εδώ προσπαθούμε να κατανοήσουμε γιατί η παιδική λογοτεχνία δεν έχει βρει ακόμη τον χώρο που της αξίζει σε παλαιά ή νεοσύστατα φεστιβάλ, η ομάδα πίσω από τα Βραβεία Booker, όχι μόνο ετοιμάζει ειδικό βραβείο για τα παιδικά βιβλία (βλ. σχετικό άρθρο: Καινοτομία: Θεσπίζεται η απονομή Booker σε παιδικά βιβλία από το 2027), αλλά επιβεβαιώνει καθημερινά το ενδιαφέρον της για αυτά.
Σε αυτό το πλαίσιο παρουσίασε πρόσφατα τα αναγνώσματα που αγάπησαν ως παιδιά οι συγγραφείς που συμπεριλήφθηκαν στις λίστες για το βραβείο τα τελευταία χρόνια. Παρόλο που αρκετά από τα βιβλία που αναφέρονται δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέσα από τα λόγια των ίδιων των συγγραφέων, φαίνεται, νομίζω, πόσο αυτονόητο θεωρούν «εκεί έξω» το ότι η φιλαναγνωσία καλλιεργείται ήδη από τις μικρές ηλικίες. Διακρίνεται επίσης αυτό το αόρατο νήμα που συνδέει βιβλία και συγγραφείς, όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Roddy Doyle
Τα βιβλία της σειράς «Just William» της Richmal Crompton, ήταν τα αγαπημένα του προέδρου της φετινής κριτικής επιτροπής και βραβευμένου με Booker το 1993 («ΠΑΝΤΥ ΚΛΑΡΚ ΧΑ ΧΑ ΧΑ», Νεφέλη), Roddy Doyle. «Θυμάμαι τον ενθουσιασμό μου όσο διάβαζα, και το πόσο γελούσα. Όλοι οι ενήλικες στο βιβλίο ήταν ηλίθιοι και ο Γουίλιαμ με τους Παράνομούς του, πάντα τη γλίτωναν. Η βαρεμάρα του Γουίλιαμ ήταν αστεία και απόλυτα κατανοητή· οι κανόνες των ενηλίκων ήταν συχνά γελοίοι. Ακόμη και ο σκύλος του ήταν τέλειος – γιατί ήταν απλώς ένας σκύλος.»
Richmal Crompton: Η Richmal Crompton Lamburn (1890-1969) ήταν μια δημοφιλής Αγγλίδα συγγραφέας, που έγινε γνωστή κυρίως χάρη στη σειρά «Just William», που παρακολουθεί τις περιπέτειες του 11χρονου Γουίλιαμ και της συμμορίας του.
David Szalay
Ο νικητής του φετινού Booker, David Szalay (βλ. Booker 2025: Στον David Szalay για το μυθιστόρημά του Flesh), επιλέγει το περιπετειώδες μυθιστόρημα «My Side of the Mountain» της Jean Craighead George. «Το διάβασα όταν ήμουν γύρω στα 10-11. Η ανάμνησή μου από αυτό είναι τόσο έντονη και ταυτόχρονα τόσο αχνή, που χρειάστηκε να το ψάξω για να σιγουρευτώ ότι υπάρχει και ότι δεν ήταν κάτι που ονειρεύτηκα. Υπάρχει όντως και είναι εύκολο να καταλάβω γιατί το αγαπούσα τόσο: παρουσιάζει την εικόνα μια εξιδανικευμένης μοναχικότητας – ένα 12χρονο αγόρι το σκάει από την κοινωνία και τον πολιτισμό για να βρεθεί στην άγρια φύση. Αυτό με άγγιξε εκείνη την εποχή. Ήταν η πρώτη ανάμνηση που έχω να ερωτεύομαι ένα βιβλίο.»
Jean Carolyn Craighead George: Η Αμερικανίδα συγγραφέας Jean Carolyn Craighead George (1919-2012) έγραψε περισσότερα από 100 βιβλία για παιδιά και εφήβους με βασική θεματολογία το φυσικό περιβάλλον. Έγραψε επίσης δύο βιβλία συνταγών με συστατικά από την άγρια φύση και μια αυτοβιογραφία που εκδόθηκε 30 χρόνια μετά τον θάνατό της.
Samantha Harvey
Η Samantha Harvey, νικήτρια του Booker 2024 για το βιβλίο της «Τροχιές» (Gutenberg), δηλώνει πίστη στον μεγάλο παραμυθά Roald Dahl και συγκεκριμένα στο βιβλίο του «Ντάνι ο Πρωταθλητής του κόσμου» (Ψυχογιός). «Αυτή η καταπληκτική σχέση ανάμεσα σε ένα αγόρι και τον μπαμπά του με έκανε να καταλάβω (με τον δικό μου παιδικό τρόπο) κάτι νέο για την αγάπη μεταξύ γονιών και παιδιών, και για τη δική μου αγάπη για τους γονείς μου.»
Roald Dahl: Ο Βρετανός συγγραφέας, ποιητής και σεναριογράφος Roald Dahl (1916-1990) έγινε ευρέως γνωστός χάρη στα παιδικά βιβλία του τα οποία έχουν πουλήσει παγκοσμίως περισσότερα από 300 εκατομμύρια αντίτυπα. Θεωρείται ως «ένας από τους μεγαλύτερους αφηγητές ιστοριών για παιδιά του 20ου αιώνα».
Douglas Stewart
Ο βραβευμένος με Booker το 2020, Douglas Stuart («Σάγκι Μπέιν», Μεταίχμιο) δεν είχε την τύχη να διαβάσει παιδικά βιβλία: «Δεν είχαμε βιβλία στο σπίτι οπότε άρχισα να διαβάζω κάπως αργά. Όταν έκλεισα τα 16 πέθανε η μητέρα μου και είχα δύο πολύ καλούς δασκάλους αγγλικών, τον κ. Άρθουρ και τον κ. Άρτσιμπαλντ, οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να με βοηθήσουν να μαζέψω τα κομμάτια μου και να κάνω κάτι με τη ζωή μου, μού έδωσαν το «Τες των ντ Υρμπεβίλ» και τον «Τζουντ ο Αφανής» του Thomas Hardy. Όλα όσα πέρασαν η Τες και ο Τζουντ το 1890 ίσχυαν και το 1980· οι προσπάθειες των χαρακτήρων να ξεπεράσουν τις καταστάσεις και να βελτιώσουν τη ζωή τους ήταν κεντρικά θέματα στη δουλειά μου.»
Thomas Hardy: O Thomas Hardy (1840-1928) ήταν Βρετανός συγγραφέας και ποιητής του κινήματος του νατουραλισμού. Στα έργα του συχνά απεικονίζει χαρακτήρες που παλεύουν ενάντια στα πάθη τους και στις περιστάσεις. Το γράψιμό του είναι τραχύ αλλά και πολύ δυνατό. Είχε εμμονή με την οδυνηρή λεπτομέρεια, μάλιστα, κρατούσε αποκόμματα εφημερίδων από πραγματικά περιστατικά και τα χρησιμοποιούσε για τις περιγραφές του.
Yael van der Wouden
Το πρώτο βιβλίο που διάβασε η προτεινόμενη για Booker αλλά βραβευμένη τελικά με το Women’s Prize for Fiction, Yael van der Wouden («Στο σπίτι της», Μεταίχμιο) ήταν το «Ο μυστικός κήπος», της Frances Eliza Hodgson Burnett. «Είχα κλείσει τα 10 και δεν διάβαζα ιδιαίτερα. Εκείνο το καλοκαίρι περάσαμε κάποιους μήνες με τους παππούδες μου στη μέση ενός Ολλανδικού δάσους. Βαριόμουν θανάσιμα και πήρα το βιβλίο της Burnett, χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες, ήμουν απελπισμένη και χρειαζόμουν λίγη διασκέδαση. Δούλεψε. Κατάφερα να βρω καταφύγιο, ανακούφιση και αναγνώριση, κάτι που αποζητώ σε κάθε βιβλίο που διαβάζω.»
Frances Eliza Hodgson Burnett: Η Βρετανο-αμερικανίδα Frances Eliza Hodgson Burnett (1849-1924) ήταν μυθιστοριογράφος και θεατρική συγγραφέας. Έγινε ευρύτερα γνωστή χάρη σε τρία παιδικά μυθιστορήματά της: «Ο μικρός Λόρδος» (1886), «Η μικρή πριγκίπισσα» (1905), και «Ο μυστικός κήπος» (1911).
Susan Choi
Η Susan Choi, της οποίας το μυθιστόρημα «Flashlight» βρέθηκε στη βραχεία λίστα των Booker 2025, επιλέγει τη σειρά «The Borrowers», της Αγγλίδας συγγραφέως Mary Norton. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα φαντασίας που εκδόθηκε το 1952. Επίσης, λάτρευε το «The Dark is Rising» της Susan Cooper. Και τα δύο βιβλία την επηρέασαν βαθιά, ωστόσο εξομολογείται ότι όταν προσπάθησε να μυήσει τα παιδιά της σε αυτά, όπως και στη ιστορία της Νάρνια, συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν όπως τα θυμόταν, οπότε τα έβαλε στην άκρη.
Kathleen Mary Norton: Η Mary Norton (1903-1992), ήταν Αγγλίδα συγγραφέας παιδικών βιβλίων, περισσότερο γνωστή για τη σειρά φαντασίας «The Borrowers», η οποία το 1997 γυρίστηκε σε ταινία («Οι τρακαδόροι»).
Susan Mary Cooper: Η Cooper (1935) είναι Αγγλίδα συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ευρέως γνωστή για τη σειρά «The Dark Is Rising», όπου συνδυάζει τους μύθους του βασιλιά Αρθούρου με εκείνους των Ουαλών λαϊκών ηρώων.
Kiran Desai
Άλλη μια συγγραφέας από τη βραχεία λίστα των φετινών Booker: Η Kiran Desai με το μυθιστόρημα-ποταμό «The Loneliness of Sonia and Sunny». Επιλέγει ένα αρκετά παλιό παιδικό βιβλίο, το «Ο άνεμος στις ιτιές» του Kenneth Grahame. «Είχα μια έκδοση του 1954 με πάνινο εξώφυλλο και παρόλο που οι σελίδες του ήταν κιτρινισμένες, οι εικόνες ήταν ακόμη καθαρές. Το αγαπούσα αυτό το βιβλίο για τις απλές, τρυφερές χαρές του σπιτιού σε αντίθεση με την έλξη και τη λάμψη της περιπέτειας.»
Kenneth Grahame: Βρετανός συγγραφέας (1859-1932) που έγινε ευρύτερα γνωστός για το κλασικό μυθιστόρημά του «Ο άνεμος στις ιτιές» (1908). Στα ελληνικά κυκλοφορούν αρκετά βιβλία του (βλ. Grahame, Kenneth).
Το βιβλίο «Endling» της Maria Reva, συμπεριλήφθηκε στη μακρά λίστα των Booker 2025. Μετανάστρια στον Καναδά από την Ουκρανία, αποκαλύπτει ότι μέσα από το ηχογραφημένο βιβλίο «Frog and Toad» του Arnold Lobel που άκουγε με τη μητέρα της, έμαθε αγγλικά. Ένα ακόμη βιβλίο που την επηρέασε ήταν «Οι βλακέντιοι» του Roald Dahl. «Πριν από αυτό το βιβλίο δεν ήξερα ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν τόσο κακοί άνθρωποι στα βιβλία -ειδικά στα παιδικά- και πόσο πλάκα είχε να διαβάζεις γι’ αυτούς τους τόσο απαίσιους ανθρώπους.»
Arnold Stark Lobel: Ο Αμερικανός συγγραφέας και σχεδιαστής Arnold Stark Lobel (1933-1987) έγραψε μεταξύ άλλων τα παιδικά βιβλία «Frog and Toad» (1970–79) και «Mouse Soup» (1977).
Rachel Kushner
Η Rachel Kushner έχει προταθεί για Booker δύο φορές: το 2018, το βιβλίο της «The Mars Room» μπήκε στη μακρά λίστα και το 2024 το «Creation Lake» στη βραχεία. Στην Ελλάδα τη γνωρίσαμε από το μυθιστόρημά της «Τα φλογοβόλα» (Ίκαρος). «Θυμάμαι όταν η γιαγιά μου μου χάρισε την Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων. Έφτασε με το ταχυδρομείο στο σπίτι μας στο Γιουτζίν του Όρεγκον και πήγα στο δωμάτιό μου όπου και έμεινα μέχρι να το τελειώσω. Ήμουν μικρή, γύρω στα 6-7. Ακόμη ανακαλώ εκείνο το έντονο συναίσθημα που ένιωθα, της μεταβίβασης των εικόνων, του κόσμου, της διάθεσης, από τις σελίδες μέσα μου. Ένα μυστικό είχε κατατεθεί. Αυτό ήταν το διάβασμα.»
Charles Lutwidge Dodgson: Ο Lewis Carroll (1832-1898), όπως ήταν το φιλολογικό του ψευδώνυμο, σπούδασε μαθηματικά και κλασική φιλολογία στο Κολλέγιο Christ Church της Οξφόρδης, και χειροτονήθηκε διάκονος. Μετά το τέλος των σπουδών του, παρέμεινε στην Οξφόρδη διδάσκοντας μαθηματικά και λογική. Το μυθιστόρημά του «Οι περιπέτειες της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων», πρωτοδημοσιεύτηκε το 1865. Μετά από εφτά χρόνια, ακολούθησε και το δεύτερο βιβλίο με ηρωίδα την Αλίκη, «Μέσα απ’ τον καθρέφτη, και τι βρήκε η Αλίκη εκεί».
Claire Messud
Η συγγραφέας του «This Strange Eventful History» (μακρά λίστα του Booker 2024), είναι γνωστή στα καθ’ ημάς για τα βιβλία της «Η γυναίκα του επάνω ορόφου» (Gutenberg) και «Τα παιδιά του αυτοκράτορα» (Πάπυρος). «Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου μού άρεσε να διαβάζω – ήμουν το παιδί που το μόνο που ήθελε ήταν να ξαπλώνει στον καναπέ με ένα βιβλίο. Λάτρευα τα άπαντα της E. Nesbit, το «Swallows and Amazons» (Arthur Michell Ransome), το «Harriet the Spy» (Louise Perkins Fitzhugh)…»
Edith Nesbit: Αγγλίδα συγγραφέας και ποιήτρια (1858–1924) που εξέδωσε πάνω από 60 παιδικά βιβλία ως E. Nesbit. Υπήρξε πολιτική ακτιβίστρια και συνιδρύτρια της Fabian Society, μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης που αργότερα ενσωματώθηκε στο Εργατικό Κόμμα.
Arthur Michell Ransome: Άγγλος συγγραφέας και δημοσιογράφος (1884-1967), ευρύτερα γνωστός για την παιδική σειρά «Swallows and Amazons» για τις περιπέτειες μιας ομάδας παιδιών στις αγγλικές λίμνες στη διάρκεια των διακοπών τους.
Louise Perkins Fitzhugh: Αμερικανίδα συγγραφέας και σχεδιάστρια (1928-1974) παιδικών βιβλίων. Η Fitzhugh έγινε γνωστή κυρίως για το μυθιστόρημά της «Harriet the Spy», με πρωταγωνίστρια μια έφηβη που παρακολουθεί τους φίλους, τους συμμαθητές και αγνώστους που θεωρεί ενδιαφέροντες.
Info: The Booker Prizes
