της Μαρίζας Ντεκάστρο
Ισχυριζόμαστε ότι αν αρέσει σ’ εμάς τους μεγάλους ένα βιβλίο, θα αρέσει και στους μικρούς. Τείνω λοιπόν να πιστέψω ότι ειδικά η σημερινή επιλογή θα επαληθευτεί με τα έργα των Ελλήνων συγγραφέων που προτείνω. Τα προτείνω επειδή κάποιους θα τους συναντήσει το νεανικό κοινό μεγαλώνοντας στα γραπτά τους για ενηλίκους.
Κυριάκος Αθανασιάδης& Γιώργος Δάμτσιος, Άγρια χώρα, (Παπαδόπουλος)
Διάβαζα και σκεφτόμουνα πώς μπορεί να γραφτεί για εκατοστή φορά ένα μυθιστόρημα με μια χρονομηχανή που μεταφέρει σημερινούς ανθρώπους στην προϊστορική εποχή, εδώ στη μεταβατική περίοδο προς την κυριαρχία του Homo Neaderthalensis. Χρειάζονται φαντασία, ιδέες και τέχνη για να μη χαθεί η περιπέτεια μέσα στις ιστορικές πληροφορίες! Τα ερωτηματικά των ηρώων, οι περιγραφές και η διάδραση των διαφορετικών ανθρώπινων ειδών που συναντιόνται συνδέονται με τα ερωτηματικά των σύγχρονων αναγνωστών και ανοίγουν παράθυρα για καινούρια διαβάσματα. Η δράση τοποθετείται στο Μέιν των ΗΠΑ και αφορά την ύπαρξη μυστικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων που διεξάγουν πειράματα (βλ. πχ το εργαστήριο για την κατασκευή της ατομικής βόμβας) μακριά από τα βλέμματα των πολιτών. Οι δύο δωδεκάχρονοι που ‘δεν μασάνε’, ο διαβαστερός Τζέιμς και η ατίθαση Σόνια, θα λύσουν το μυστήριο περνώντας από σαράντα κύματα φόβου και αγωνίας, αλλά και ευστροφίας και πείσματος.
Πολυχρόνης Κουτσάκης, Σαν τη Μαρία, εικ. Πετρούλα Κρίγκου, Μεταίχμιο
Η Μαρία, ετών 9, είναι κολλημένη στο τάμπλετ της. Και όπως συμβουλεύουν οι πάντες καλύτερα ένα σπορ από τα ηλεκτρονικά… Ευρέθη το σπορ, το τένις, κι άρχισαν τα «Θέλωωωω να γίνω σαν τη Σάκαρη! Σήμερααα! Μπορώωωω!» η Μαρία, «Ότι θέλει το παιδί! Χαλί να με πατήσει!» ο μπαμπάς και ο παππούς, «Μα…» η μαμά. Φυσικά όλοι έχουμε βρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις πασχίζοντας να αντισταθούμε στις παιδικές εμμονές και να λογικέψουμε τις μικρές Μαρίες αλλά και εκείνους που τους έχουν αδυναμία. Ο Πολυχρόνης Κουτσάκης έγραψε μια ζωηρή ιστορία ρόλων, τοποθέτησε κάθε μέλος της οικογένειας στη θέση του- ποιος αποφασίζει; ποιες είναι οι οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας και οι φυσικές ανάλογα με την ηλικία; μέχρι ποιου σημείου φτάνουν οι παραχωρήσεις προς τα παιδιά; – σχολίασε με χιούμορ τα περί ινδαλμάτων, ησσόνων προσπαθειών, ταλέντου, και αλίμονο της πραγματικότητας! Συμπέρασμα: χωρίς να χρειαστεί να καυγαδίσουμε, να εκνευριστούμε, να βάλουμε φρένο στη διάθεση του παιδιού και να πούμε «Έλεος, δεν θα γίνουμε Σαν τη Μαρία!», ας διαβάσουμε την ιστορία σε ανύποπτο χρόνο, οπωσδήποτε όχι όταν ανεβαίνουν οι τόνοι, και θα πιάσει τόπο.
Λένα Διβάνη, Ραντεβού με τη βασίλισσα, εικ. Ιφιγένεια Καμπέρη, Πατάκης
Φαίνεται πως η βασίλισσα Αμαλία ενδιαφέρει ιδιαίτερα τις γυναίκες συγγραφείς και αγαπιέται από τους εκδότες. Γυναίκα και πολιτικό πρόσωπο με επιρροή η Αμαλία πλάι στον άβουλο Όθωνα, αλλά και δυστυχής που δεν εκπλήρωσε το χρέος της… να δώσει στο έθνος τον πολυπόθητο διάδοχο. Τη συστήνει στα παιδιά η Λένα Διβάνη με την τρίτη, την παιδική, Αμαλία της χρονιάς στο Ραντεβού με τη βασίλισσα. Προηγήθηκαν χρονικά οι εξής δυο ενήλικες Αμαλίες: Ο κήπος της Αμαλίας, της Καρολίνας Μέρμηγκα, το Ένα πτώμα στην αυλή της Αμαλίας, του Τεύκρου Μιχαηλίδη (Ψυχογιός) και το 2021 η παιδική μικρή γατική ιστορία Όθων και Αμαλία, της Αργυρώς Πιπίνη Κι ενώ στην ιστορία της Πιπίνη, Όθων ονομάζεται ο γάτος της βασίλισσας που όλα τα παρατηρεί και τα σχολιάζει, η Διβάνη πλάθει μια ηρωίδα συνονόματη της βασίλισσας, μια μικρή φτωχούλα ανοιχτόμυαλη Αθηναία. Οι Αμαλίες συναντιούνται στον γνωστό μας κήπο, η συγγραφέας να μπαίνει στο ρόλο της καθεμιάς και στηλιτεύει τις ιδέες και τις προκαταλήψεις που ταλανίζουν τις γυναίκες της εποχής, όπως ήταν η έλλειψη εκπαίδευσης, ο γάμος, τα οικιακά και η παιδοκομία.
Δανάη Δραγωνέα, Το νησί που ταξιδεύει στον χρόνο, Διόπτρα
«Δουλεύουμε για τα κορίτσια» μού έγραψε η Λένα Διβάνη όταν μου έστειλε το βιβλίο της. Για τα κορίτσια δουλεύει και η Δανάη Δραγωνέα στο Το νησί που ταξιδεύει στον χρόνο, (Διόπτρα). Με ένα γνωστό συγγραφικό τέχνασμα πλησιάζει τις αγωνίες των κοριτσιών τον 19ο αιώνα. Στο μυθιστόρημά της αφηγείται την τρελή ιδέα δυο παιδιών που επιδιώκουν με κάθε τρόπο να τα φτιάξουν οι γονείς τους ώστε η αγγλιδούλα Ίζι να μείνει με τον πατέρα της για πάντα στην Κέρκυρα. Η ανακάλυψη ενός πακέτου επιστολών της πρώτης φοιτήτριας της Νομικής προς τον αγαπημένο της και η ανάγνωσή τους οδηγεί την Ίζι, όπως άλλωστε τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες, να πάρουν μια ιδέα για την Αθήνα της εποχής, τα ήθη και τις συνήθειες, να μάθουν από τους τους προβληματισμούς της επιστολογράφου, να σκεφτούν για το γυναικείο κίνημα που γεννιόταν χάρη στη δράση της Καλιρρόης Παρρέν και πολλά ακόμα. Εξαιρετικά καλογραμμένο, ζωηροί πειστικοί χαρακτήρες, το διάβασα μονορούφι!
Πέτρος Χριστούλιας, Μαγεμένη, Ίκαρος
Οι μυθιστορηματικές βόλτες στην Ιστορία καταλήγουν συχνά σε «μασκαρεμένη» απαρίθμηση πληροφοριών. Όχι όμως στο παιδικό μυθιστόρημα του Πέτρου Χριστούλια! Η Θεσσαλονίκη, η Μαγεμένη των διαφορετικών κοινοτήτων, η τοπογραφία (οι δρόμοι και τα μαγαζιά) τα επαγγέλματα και τα μνημεία της (το λιμάνι, η Καμάρα, και βεβαίως οι Μαγεμένες, οι Καρυάτιδες της Θεσσαλονίκης) πλέκονται σε μια περιπέτεια λαθρεμπορίου που ζουν τέσσερις φίλοι, οι Ρωμιοί Νίκη και Δημήτρης, ο Εβραίος Τζάκο και ο μουσουλμάνος Αλί. Οι ήρωες φυσικά δεν μπορούν να σταματήσουν τη ροή των γεγονότων. Αυτό όμως που μπορούν είναι να σκεφτούν είναι γιατί άνθρωποι που πιστεύουν σε διαφορετικό θεό δεν ανοίγονται αλλά περιχαρακώνονται στον δικό τους κόσμο. Πόσο μας θυμίζει σημερινές καταστάσεις…
Ζωή Βαλάση, Ήλιος, ήλιος και βροχή, εικ. Διονύσης Βαλάσης, Τόπος
Τα παραμύθια γράφονται και ξαναγράφονται και αν χαθούν θα είναι προσωρινό. Ευτυχής η επανέκδοση των δεκατεσσάρων παραμυθιών της συλλογής Ήλιος, ήλιος και βροχή, της Ζωής Βαλάση με εικόνες του Διονύση Βαλάση. Θυμάμαι να το διαβάζω σε παιδιά πριν από σαράντα χρόνια στην έκδοση του Κέδρου (1982). Το δεύτερο παραμυθικό βιβλίο έχει τίτλο 13 παραμύθια που μου έλεγε η Αρβανίτισσα γιαγιά μου για να κοιμηθώ. Η καταγραφή της προφορικής παράδοσης μας χάρισε δυο βιβλία με εντελώς διαφορετική αισθητική. Ο Διονύσης Βαλάσης, πολυπράγμων βιβλιάνθρωπος, δούλεψε με συνέπεια πάνω σε λαογραφικά μοτίβα, και τον ευχαριστώ εκ μέρους των αναγνωστών που τα έφερε ξανά στην επιφάνεια ως μέρος μιας εικαστικής παράδοσης η οποία κακοποιείται από τις τουριστικές αναπαραγωγές της.
Η Αμάντα Γκαλάλ, ελληνοαιγύπτια καλλιτέχνης, κινήθηκε σε άλλο ύφος συνδυάζοντας το σύγχρονο ντιζάιν με μια πιο αφηρημένη ιδέα για την παράδοση. «Νομίζω ότι οι άνθρωποι ξεχνούν τις ρίζες τους, τις αξίες και το πώς φτάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα και έτσι τα έργα μου λειτουργούν σαν μια φιλική υπενθύμιση της προέλευσης και των πεποιθήσεων μας. Έχει ενδιαφέρον να επιστρέφεις από το παρελθόν στο παρόν», είπε σε μια συνέντευξη στη LIFO και αυτό έκανε! Οι εικόνες σε στέρεο πλακάτο μαύρο ακουμπούν στο χρωματισμένο χαρτί των σελίδων δημιουργώντας ένα πολύ μοντέρνο εικαστικά βιβλίο!
Έλλη Σολωμονίδου Μπαλάνου, Το κουκλόσπιτο De Gaule, Πρώτη Ύλη/ Μουσείο Μπενάκη
Έχουν τα κουκλόσπιτα μερίδιο στην Ιστορία του πολιτισμού; Πόσες από τις μανάδες και τις γιαγιάδες μας είχαν κουκλόσπιτο; Και πόσες από εμάς δεν είχαμε επιθυμήσει ‘ένα σπίτι κατάδικό μας’, για να παίξουμε τις μεγάλες; Το κουκλόσπιτο De Gaule, της Έλλης Σολωμονίδου Μπαλάνου, έγινε βιβλίο με εξαιρετικό σχολιασμό του Νίκου Βατόπουλου (Πρώτη Ύλη/ Μουσείο Μπενάκη). Η Ελλη Σολωμονίδου Μπαλάνου χάρισε το τεράστιο κουκλόσπιτο της φανταστικής οικογένειας De Gaule και του προσωπικού -του κηπουρού, της Ρωσίδας μαγείρισσας, της γκουβερνάντας- στο Μουσείο των Παιχνιδιών. Τα είκοσι δύο δωμάτια το κουκλόσπιτου περιλαμβάνουν δωμάτια παιδικά, του ζευγαριού, λουτρό, WC και γραφείο, σαλόνια, πλυσταριό, αποθήκη, κήπο, κ.ά. και στεγάζουν το οικοσύστημα μιας αστικής κατοικίας των μέσων του 20ου αιώνα. Το κουκλόσπιτο εξελίχτηκε μέσα στον χρόνο, από το 1941 στην Κατοχή που ξεκίνησε την κατασκευή η μικρή Έλλη, και τη συνόδεψε, μέχρι σήμερα, χάρη στην εφευρετικότητα και την επιμέλεια στις λεπτομέρειες.
Πολύτιμο μουσειακό έκθεμα το οποίο δίνει μια πλήρη εικόνα αισθητικής, κοινωνικής και οικογενειακής ζωής των περασμένων στους σημερινούς επισκέπτες.
Ένα βιβλίο το οποίο θα μας στείλει κατευθείαν στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών!
Σοφιάννα Θεοφάνους, Καλά Χριστούγεννα αγαπητέ μου Τσάρλι, Κάπα Εκδοτική
Με το κατακίτρινο εξώφυλλο, το βιβλίο Καλά Χριστούγεννα αγαπητέ μου Τσάρλι της Σοφιάννας Θεοφάνους, ξεχωρίζει από τα διπλανά του. Πρόκειται για ένα από τα λιγοστά θεατρικά έργα για νέους που εκδίδονται και βραβεύτηκε το 2024 με το Κρατικό Βραβείο. ‘Ένας τοίχος χωρίζει δυο εφήβους, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, που θα πάψει να είναι εμπόδιο και θα τους φέρει κοντά χωρίς να συναντηθούν. Η γνωριμία τους, ακόμα κι αν ο συνομιλητής και η συνομιλήτρια είναι το άλλο μισό της κοινωνίας, είναι ουσιαστική όπως φαίνεται από τις ζωηρές, ειλικρινείς συζητήσεις, ένθεν και ένθεν του τοίχου, για όλα όσα απασχολούν την ηλικία τους.
Τα θεατρικά έργα είναι για να παίζονται, ενίοτε όμως διαβάζονται ως ‘λογοτεχνία’. Η εκπαιδευτικός Αιμιλία Καραντζούλη σχεδίασε δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του έργου προτού ανέβει στη σκηνή, είτε όταν διαβαστεί στη σχολική τάξη.
Τασούλα Τσιλιμένη, Ένα δέντρο μεγαλώνει παντού, εικ. Χαρά Μαραντίδου, Καλειδοσκόπιο
Η Τασούλα Τσιλιμένη γράφει ποίηση και συχνά ιστορίες για παιδιά. Δεν είναι ποιητική αυτή η ιστορία! Είναι μια ιστορία ελπίδας η οποία σκιαγραφεί την αδιάφορη, πεζή πραγματικότητα, τη βαρεμάρα που καταλήγει μοναξιά… Όλα αλλάζουν όταν τα δέντρα, οι οποιοιδήποτε σπόροι, η μικρή μεγάλη φύση που μας περιβάλλει γονιμοποιείται ασταμάτητα δηλώνοντας τη χαρά που δίνει η ανα-γέννηση της ζωής!
Αν το σκεφτούμε, η επαφή μας μαζί τους είναι θεραπευτική. Μπαίνει στην ψυχή μας και μας αλλάζει, έχει τη δύναμη να μας βγάλει από τη μίζερη γκριζάδα, τη βαρεμάρα, την αδιαφορία όπως συνέβη σ’ εκείνο τον κύριο της ιστορίας. Η ελπίδα και η χαρά που μας προσφέρουν χρωματίστηκε με ένα εκρηκτικό ροζ από τη Χαρά Μαραντίδου!
