του Λευτέρη Ξανθόπουλου
Το τελευταίο βιβλίο του Γιώργου Μπράμου (1952-15.08.2019) Ανάμεσα στους τοίχους, εκδόθηκε το 2017. Μόνο και μόνο από τον τίτλο, με το αγκίστρι δηλαδή που ρίχνει ο συγγραφέας στο εξώφυλλο, μάς πιάνεται η ανάσα. Αισθανόμαστε το κλείσιμο ανάμεσα σε δύο, ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, σαν σε τοίχους φυλακής και αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο της συντριβής αν αιφνιδίως μετακινηθούν οι τοίχοι καταπάνω μας, εάν δηλαδή διασαλευτούν τα όρια.
Ανάμεσα στους τοίχους υπάρχουν άλλοι νόμοι, διαφορετικοί από τους έξω. (Ανάμεσα στους τοίχους.)
Το Ανάμεσα στους τοίχους, το οποίο μιλάει γι’ αυτήν ακριβώς την μετατόπιση των ορίων και τον κίνδυνο αφανισμού της εγκιβωτισμένης ύπαρξης, αποτελείται από δεκατρία διηγήματα με μονολεκτικούς, σύντομους και κοφτούς τίτλους, που δεν σηκώνουν διαπραγμάτευση: Αφωνία, Στην παραλία, Άσωτος, Όνομα;, Το βήμα της χορεύτριας, Το πουλί και το κλουβί, Οι στάχτες της μάνας, Άδικος κόπος κ.ά.
Ξέρεις τι είναι το αστροπελέκι του έρωτα; Το ’νιωσες ποτέ σου; Μέχρι τότε ήμουν ένας φυσιολογικός άνθρωπος. Τι θα πει φυσιολογικός άνθρωπος; Θα πει άνθρωπος χωρίς ερωτήματα και αναστατώσεις. Εξασφαλισμένη εργασία, οικογενεική θαλπωρή, ρουτίνα και σταθερός κοινωνικός περίγυρος. Να μην προεξέχει καμιά ακίδα, όλα λειασμένα. (Το πουλί και το κλουβί.)
Ο Μπράμος, που διαρκώς σε όλα του τα βιβλία κάτι τον βασανίζει όπως τους ήρωές του, κι εγώ έχω βάσανο, μεγάλο, μικρό, δεν ξέρω…, μας μιλάει για τον ξένο εντός μας και μας παρηγορεί, μας μιλάει για την φυγή, μας μιλάει για τον εγκλεισμό, μας αιφνιδιάζει για μια ακόμη φορά με τις πικρές και ταυτόχρονα τρυφερές και θλιμμένες ιστορίες του, καθώς παίζει κορόνα – γράμματα με τη ζωή των πρωταγωνιστών του όταν τους βάζει να αναρωτιούνται:
Πόσες όψεις μπορεί να πάρει ο πονεμένος άνθρωπος; Πόσες όψεις έχει η μοναξιά; Ο άνθρωπος είναι το χειρότερο ζώο επί της γης; Τι σημασία έχει πώς με λένε; Πού είναι το σύνορο της ηθικής; Νομίζεις οι άλλοι που σου λένε ένα όνομα είναι το πραγματικό;
Με γραφή που υπακούει στους όρους της σύγχρονης ρεαλιστικής αφήγησης, που όμως δεν της επιτρέπεται να παρεκτραπεί και να ξεχειλίσει ούτε προς το μελό ούτε προς τον νατουραλισμό, ο συγγραφέας μετακινείται με ευλιξία προς το στυλιζάρισμα και την αφαίρεση. Στα κενά που δημιουργούνται από αυτήν την μετακύλιση ανακαλύπτουμε το ανομολόγητο κέντρο με το μυστικό που κρύβει ο πυρήνας τής κάθε ιστορίας, μυστικό που κοχλάζει βαθιά και αναβρύει όπως η λάβα.
Οι μεγάλοι έρωτες είναι μεγάλοι επειδή αντιμετωπίζουν σοβαρά και εκ πρώτης όψεως ανυπέρβλητα εμπόδια. Τα εμπόδια είναι ένα είδος λιπάσματος, κατάλληλου για την καλλιέργεια μεγάλων αισθημάτων.[…] Είμαστε πουλάκια Ανθή μου, της είπα, πουλάκια που βγήκαν από το κλουβί και χάθηκαν μες στη βουή της πόλης. Άμαθα πουλάκια είμαστε. (Το πουλί και το κλουβί.)
Από την αρχή ως το τέλος, ολόκληρο το βιβλίο του Μπράμου αποτελεί έναν ύμνο, ένα δοξαστικό στον έρωτα, τον δημιουργό των πάντων αλλά και τον καταστροφέα, τον αρνητή, τον σκλάβο έρωτα, τον παθιασμένο έρωτα, τον κλειδοκράτορα, τον παντοκράτορα.
Έρωτας. Το ευγενέστερο και βασανιστικότερο αίσθημα της ανθρώπινης φύσης. (Άδικος κόπος)
Έρωτας. Το βασίλειο της ζωής. Τι είναι η ζωή χωρίς έρωτα; Μια μαλακία είναι, ένα τίποτα. Η αγάπη είναι ένα θαύμα που αναπαράγει θαύματα. Ανοχή και συγχώρεση είναι η αγάπη, έτσι της είπε. (Στην παραλία.)
Το διήγημα με τον τίτλο Αφωνία, κορυφαίο της συλλογής και θα τολμούσα να πω κορυφαία γραφή στα νεοελληνικά μας γράμματα, συμπυκνώνει στις δεκαεφτά σελίδες του τα αναπάντητα ερωτήματα και το παράλογο της σύγχρονης ελληνικής ζωής, με τις χιλιάδες ρημαγμένες ψυχές τριγύρω μας, τις ακυρωμένες, τις άδικες ζωές.
Ο έρωτας, ο ξαφνικός, επιπόλαιος, γελοίος, αδιέξοδος έρωτας -όπως θέλεις πες τον- είναι το μεγαλύτερο δικαίωμα του ανθρώπου, το ακρογωνιαίο συστατικό της ελευθερίας του. Το μυστικό είναι να σου έρθουν όλα στην ώρα τους· ούτε νωρίτερα, ούτε αργότερα. (Ανάμεσα στους τοίχους).
Ό,τι έγινε έγινε, θα αναφωνήσει στο φινάλε του βιβλίου ο συγγραφέας Γιώργος Μπράμος και καθώς μας έχει ήδη πάρει μαζί του από τις πρώτες σελίδες, βεβαίως και θα συμφωνήσουμε μαζί του. Ότι έγινε έγινε Γιώργο, καλό ταξίδι φίλε!
Info: Γιώργος Μπράμος, Ανάμεσα στους τοίχους. Εκδόσεις Καστανιώτης
