Τασούλα Τσιλιμένη (*).
Η ιδέα πάνω στην οποία πλέκει τον ιστό της ιστορίας ο Παπαθεοδώρου, προέρχεται από ένα πραγματικό γεγονός που συνέβει στη Γαλλία το 2007. Η μυθοπλαστική αυτή τακτική φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα προσφιλής στο συγγραφέα, αφού δεν είναι το πρώτο του βιβλίο στο οποίο την εφαρμόζει. Το μεγάλο ταξίδι της κινέζικης πάπιας, και το πρόσφατο Ναι Βιρτζίνια υπάρχει Άγιος Βασίλης, είναι άλλα δυο μυθιστορήματά του για παιδιά, των οποίων η αρχική ιδέα βασίζεται σε αληθινά γεγονότα που προβλήθηκαν στον τύπο και που ο συγγραφέας με ευρηματικό τρόπο αξιοποιεί λογοτεχνικά. Το ίδιο το γεγονός και η προβολή του στο εξώφυλλο του βιβλίου, αποτελεί μια πρόκληση για το αναγνωστικό κοινό, αφού συχνά η αληθοφάνεια καταφέρνει να λειτουργήσει ενισχυτικά ακόμη και για τους πιο «δύσκολους» αναγνώστες.
Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί θρίλερ, αφού τα γεγονότα με την ταχύτητα που εξελίσσονται καταδεικνύουν την άρρηκτη αλυσίδα της φύσης, της οποίας όταν ένας κρίκος της «σπάσει», προκύπτει μια χιονοστιβάδα απρόβλεπτων γεγονότων και συνεπειών. Τα γεγονότα εξελίσσονται στην πόλη Καμάργκ, η οποία είναι ξακουστή όχι μόνο για τα όμορφα άλογα, όχι μόνο για τις πάπιες και τα πρόβατα αλλά κυρίως για τα ροζ φλαμίνγκο τα οποία έχουν επιλέξει τον τόπο αυτό για να αναπαράγονται λόγω των αλυκών που διαθέτει η περιοχή. Όμως αυτός ο γήινος παράδεισος θα μετατραπεί σε κόλαση όταν στο όνομα του εκσυγχρονισμού εγκαταλείπονται οι αλυκές και το ενδιαφέρον των οικονομικά εύρωστων οικογενειών της πόλης αποφασίζει να επενδύσει σε νέες καλλιέργειες ρυζιού. Η απόφαση αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο την μετανάστευση των φλαμίνγκο, η οποία θα επιφέρει μια καταστροφική αλλαγή στο περιβάλλον, αλλά και μια κοινωνική συμφορά, αφού θα κλείσουν εργοστάσια και θα βρεθούν στο δρόμο σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι στις αλυκές.
Η περιβαλλοντική και οικονομική κρίση είναι το βασικό θέμα στο οποίο εστιάζει ο συγγραφέας για να αναδειχθεί ουσιαστικά η κρίση αξιών. Στο πρόσωπο των χαρακτήρων, ο αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει σύγχρονα πρόσωπα της εποχής του, καθώς ο συγγραφέας σκιαγραφεί τη σύγχρονη κοινωνία. Δήμαρχοι και υποψήφιοι δήμαρχοι, άλλοι με ηθική και όραμα, οι προσπάθειες των οποίων υπονομεύονται από μειοψηφίες που όμως είναι οι οικονομικά ισχυροί, άλλοι αδίστακτοι υπηρέτες του χρήματος μόνο, ανυπάκουοι έφηβοι(ευτυχώς), απληστία, παιχνίδια σε βάρος του απλού πολίτη ο οποίος είναι ευκολόπιστος χωρίς κρίση και σύνεση, απεργίες, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, καταστροφή του οικοσυστήματος, απάτες που κρύβονται πίσω από σοβαρά επιστημονικά και περιβαλλοντικά σωματεία, είναι κάποια από τα θέματα που αναδεικνύει το βιβλίο. Ο Παπαθεοδώρου με γοργό ρυθμό εξιστόρησης, καταφέρνει, κάνοντας χρήση του χιούμορ, να δείχνει και τις δυο όψεις του νομίσματος, ώστε ο αναγνώστης να στέκεται κριτικά ο ίδιος απέναντι στα γεγονότα και τις εξελίξεις, χωρίς να οδηγείται σε έναν μονόδρομο ιδεολογικό και μονοδιάστατης ερμηνείας. Ζωηροί διάλογοι, περιγραφές κωμικοτραγικών καταστάσεων και εικόνες φιλμογραφίας με τεράστιους αρουραίους που καταδιώκουν τους κατοίκους της πόλης, σμήνοι από κουνούπια που τους επιτίθενται και είναι φορείς του επικίνδυνου ιού της ελονοσίας, βατράχια που έχουν κατακλείσει όλους τους δρόμους και τις αυλές, φίδια που κατοικοεδρεύουν στις μπανιέρες, αρπακτικά πουλιά, είναι μερικά από όλα όσα συμβαίνουν στη Καμάργκ και που καταγράφουν δαιμόνιοι ρεπόρτερ που κυνηγούν επιφανειακά την πληροφορία αλλά και συνειδητοποιημένοι επιστήμονες που καταγράφουν τις εξελίξεις και προσπαθούν να κατανοήσουν τις αιτίες και να τις προβάλλουν σωστά. Καταδεικνύεται ότι σε περιπτώσεις όπου το οικονομικό συμφέρον μπαίνει πάνω από κάθε αξία, αυτό έχει ολέθριο αποτέλεσμα για τη φύση και την κοινωνία. Ο πανικός που δημιουργείται στους κατοίκους καταλύει κάθε λογική σε σημείο όπου να κατηγορούνται οι αθώοι και να κατασκευάζονται φταίχτες. Ο Παπαθεοδώρου κατασκευάζει ένα μυθιστόρημα στο οποίο δείχνει την αντίθεση μεταξύ καλού και κακού με την επιλογή ενός είδους πουλιών για τα οποία μόνο «ροζ» συναισθήματα μπορεί κανείς να έχει και μόνο στη σκέψη τους. Κι απέναντί τους αντιπαραθέτει βατράχια, ερπετά, ερήμωση, αρπακτικά κυριολεκτικά και μεταφορικά.
«Τέλος καλό όλα καλά», θα μπορούσε να πει κανείς, καθώς στην Καμάργκ τελικά θα επικρατήσει η λογική και όλα θα βρουν το δρόμο τους. Ο συγγραφέας με την λύση της ιστορίας(οι αλυκές επαναλειτουργούν, οι άνεργοι επαναπροσλαμβάνονται, τα φλαμίνγκο επιστρέφουν, το κακό ξορκίζεται χωρίς ουσιαστικές απώλειες) υιοθετεί την τακτική των παραμυθιών με το happy end, κάτι που φέρνει το μυθιστόρημα με τον ευρηματικό τίτλο, σε αντίθεση με τα τόσα σοβαρά, σύγχρονα και ρεαλιστικά θέματα που προβάλλει. Τόσο κακό και όλα αλώβητα; Είναι ίσως η ηλικία των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται ο Παπαθεοδώρου, (10+) που απαιτεί ρεαλισμό αλλά χωρίς… «αίματα».
(*)Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
INFO: Βασίλης Παπαθεοδώρου
Η λευκή απεργία των ροζ φλαμίνγκο
Καστανιώτης, Αθήνα 2014, σελ. 190