της Βενετίας Αποστολίδου
Οι λέσχες ανάγνωσης γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη στη χώρα μας τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια. Εμφανίστηκαν με αυτό το όνομα στα μέσα της δεκαετίας του ’90 με την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ και μετά από πολλές προσπάθειες που περιλάμβαναν καμπάνιες, έκδοση φυλλαδίων και διαδικτυακού βοηθητικού υλικού, κατόρθωσαν να ριζώσουν και να πολλαπλασιαστούν. Πάντα βέβαια υπήρχαν ομάδες ανάγνωσης και παρέες φίλων που περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένα διαβάζουν τα ίδια βιβλία και τα συζητούν εκτενώς. Είχα τη μεγάλη τύχη να ανήκω στα εφηβικά μου χρόνια, στα μακρινά εκείνα χρόνια της μεταπολίτευσης, σε μια παρέα η οποία συζητούσε συστηματικά βιβλία, κυρίως πολιτικά∙ περιττό να τονίσω πόσο καθοριστική εμπειρία ήταν αυτή. Η διαφορά ήταν ότι τότε η ανάγνωση ερχόταν δεύτερη, μετά από την θεμελίωση προσωπικών και πολιτικών σχέσεων. Σήμερα οι λέσχες ανάγνωσης ξεκινούν με βασικό σκοπό την ανάγνωση, από ανθρώπους που γνωρίζονται ίσως μεταξύ τους αλλά, πολύ συχνά, και αγνώστους. Στην πορεία συμβαίνουν πολλά: εξελίσσονται, δημιουργούν σχέσεις, ακόμη και αποφασίζουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και σε άλλους τομείς που σχετίζονται ή όχι με την ανάγνωση.
Οι λέσχες ανάγνωσης έχουν λοιπόν ήδη μια ιστορία, έχουν συσσωρεύσει αρκετή εμπειρία και έχουν γίνει μέρος της προσωπικής και κοινωνικής ζωής εκατοντάδων ανθρώπων σε όλη της Ελλάδα. Δεν πρέπει να σκύψουμε πάνω σε αυτή την εμπειρία, να τη μοιραστούμε, να προβληματιστούμε, να τη μελετήσουμε; Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε και παλαιότερα το κατάλληλο πλαίσιο για συναντήσεις λεσχών ανάγνωσης. Συνεχίζοντας αυτή την παράδοση, το Εργαστήριο για τη Μελέτη της Ανάγνωσης και της Γραφής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ και το Τμήμα Περιφερειακών Βιβλιοθηκών της Διεύθυνσης Βιβλιοθηκών και Μουσείων του Δήμου Θεσσαλονίκης οργανώνουν φέτος μια ημερίδα – συνάντηση των λεσχών ανάγνωσης της Θεσσαλονίκης την Παρασκευή 4/5 στην Κεντρική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης από τις 16.00 έως τις 21.00. Θα πραγματοποιηθούν τρία διαδοχικά στρογγυλά τραπέζια στα οποία θα συμμετάσχουν συντονιστές ή εκπρόσωποι 27 λεσχών ανάγνωσης μόνον από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι λέσχες της πόλης είναι περισσότερες, και αυτό είναι ήδη ένα εντυπωσιακό στοιχείο, αλλά είτε δεν κατορθώσαμε να τις εντοπίσουμε είτε δεν μπορούσαν, για διάφορους λόγους, να συμμετάσχουν. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούσαμε να επεκταθούμε και σε άλλες πόλεις αλλά ελπίζουμε ότι αυτές οι συναντήσεις θα έχουν συνέχεια.
Τι θα συζητηθεί λοιπόν σε μια τέτοια συνάντηση; ΄Ισως νομίζει κανείς ότι λίγο πολύ οι λέσχες ανάγνωσης ακολουθούν μια συνηθισμένη πρακτική, ότι δηλαδή όλες μοιάζουν μεταξύ τους. Κι όμως, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Καθώς η ανάγνωση, από τη φύση της, είναι πολύπλευρη και, ταυτόχρονα, η λέσχη αποτελεί μια ομάδα ανθρώπων με κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά η οποία αναπτύσσει μια δυναμική, οι συνδυασμοί των πρακτικών και των λειτουργιών που προκύπτουν είναι πολλοί. Τα κριτήρια επιλογής βιβλίων διαφέρουν ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μελών αλλά και με το ποιος προτείνει τα προς ανάγνωση βιβλία. Ο ρόλος του συντονιστή επίσης σε κάθε λέσχη είναι διαφορετικός. Εκείνο όμως που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι ο τρόπος που διαμορφώνεται η συζήτηση: Κάνει κάποιος μια εισήγηση; Καλούνται συγγραφείς ή ειδικοί σε κάποια θέματα; Ο φορέας στο πλαίσιο του οποίου λειτουργεί η λέσχη (βιβλιοθήκη, βιβλιοπωλείο, σύλλογος, πανεπιστήμιο) θέτει, έμμεσα, ορισμένους περιορισμούς στη συζήτηση;
Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα είναι ο κοινωνικός ρόλος της λέσχης ανάγνωσης. ΄Εχουν δημιουργηθεί φιλικοί δεσμοί και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μελών με αφορμή τη λέσχη; Καθώς πολλές λέσχες εδράζονται σε περιφερειακές βιβλιοθήκες και τα μέλη τους ζουν στην ίδια γειτονιά, μήπως ενισχύεται η σχέση τους με τον τόπο και προχωρούν σε κοινωνικές δράσεις για την περιοχή τους; Γενικότερα, επειδή οι συζητήσεις γύρω από τα βιβλία και η εμπειρία της ανάγνωσης σημαίνει στην ουσία διακίνηση ιδεών και ταυτόχρονα ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των μελών, μήπως η λέσχη παρακινείται να επιδοθεί και σε άλλες κοινωνικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες εκτός από την ανάγνωση; Αυτά είναι μερικά από τα θέματα που θα συζητηθούν. Το βέβαιο είναι πως οι λέσχες ανάγνωσης αποτελούν έναν πολιτισμικό και κοινωνικό θησαυρό.
Που να μάθουμε άραγε τι συζητήθηκε σε αυτήν τη συνάντηση..