της Αλεξάνδρας Χαΐνη
Με πόσους τρόπους μπορείς να εκτεθείς; Πόσες φορές τον χρόνο και ποια είναι η καλύτερη ώρα; Μόνο οι γυναίκες εκτίθενται τελικά ή μόνο εκείνες νιώθουν έτσι επειδή είναι εκ γενετής «εκτεθειμένες»; Και είναι κακό πράγμα η έκθεση ή λειτουργεί απελευθερωτικά στο τέλος της ημέρας;
Αυτά είναι λίγα από τα ερωτήματα που μου ήρθαν αυθόρμητα διαβάζοντας τη συλλογή διηγημάτων «Δέκα τρόποι να εκτεθείς» της Έλενας Καρακούλη, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Η Καρακούλη, γνωστή σκηνοθέτρια με πλούσιο βιογραφικό, στο πρώτο της βιβλίο, αφηγείται στιγμιότυπα από τις ζωές 10 γυναικών. Μάνες, κόρες, σύντροφοι και συμμαθήτριες, ασθενείς και οδοιπόροι. Γυναίκες ξεχωριστές με στόχους και επιθυμίες, γυναίκες φιλόδοξες κάποτε, αλλά ταυτόχρονα κουρασμένες από τον καθημερινό μόχθο, γυναίκες της διπλανής πόρτας, αναγνωρίσιμες εκτός και εντός μας.
Γυναίκες εκτεθειμένες, λίγο πριν την πτώση, όπως λέει και η ίδια η συγγραφέας. Στο μεταίχμιο, εκεί όπου «δοκιμάζονται οι οικογενειακοί δεσμοί, η αγάπη, οι αντοχές, κι όλα αυτά μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει.»
Κάποιες στιγμές μου θύμισε τη συλλογή διηγημάτων «Ο άντρας μου» της Rumena Bužarovska, κυρίως για τη ακρίβεια με την οποία περιγράφει τις πρωταγωνίστριές της, τις εσωτερικές τους διαμάχες, τα θέλω και τις ακυρώσεις τους.
Και μπορεί στα διηγήματα της Καρακούλη να μην υπάρχει ο άντρας κακοποιητής με την απόλυτη έννοια, ωστόσο υποβόσκει ένα ολόκληρο πλέγμα παραδοσιακής, κεκαλυμμένης καταπίεσης –ελληνικής κοπής, θα έλεγα-, που εκδηλώνεται στα κυριακάτικα τραπέζια, στις παραινέσεις / παρακλήσεις της μάνας και της χειριστικής πεθεράς, στις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις του συντρόφου, στις «φιλικές» κουβέντες της συμμαθήτριας, στα ήξεις αφήξεις του γιατρού, στα «ταπ-ταπ» στον ώμο του καθηγητή ή του/της συναδέλφου, στο δήθεν αθώο σχόλιο ενός ανήλικου παιδιού. Που δεν θα διστάσει να πει στη μάνα του (αυτό που έχουμε φοβηθεί -επειδή μπορεί και να το έχουμε πει, όλες): «Μια μέρα θα γίνεις έτσι κι εσύ. Κι εγώ θα έχω περισσότερη υπομονή από σένα».
«Πότε αρχίσαμε να μοιάζουμε τόσο εξωφρενικά στους γονείς μας», θα αναρωτηθεί η 8η γυναίκα όταν παρατηρεί ανίκανη να αντιδράσει, το τελευταίο φως, την τελευταία ελπίδα της για μια ζωή διαφορετική, να σβήνει. Όταν συνειδητοποιεί ότι «είναι εκείνη που ανέβαλε τη ζωή της και την αφιέρωνε πάντα σ’ έναν άλλο σκοπό, ξένο προς τη φύση της, υπηρετώντας τα οράματα των άλλων».
«To the point»
Η Καρακούλη λέει τα πράγματα με το όνομά τους, δεν χαρίζεται στις ηρωίδες της ούτε τις χαϊδεύει. Ξέρει τους περιορισμούς και τις αγκυλώσεις τους/της – κάποιες τις έχει αποδεχτεί, άλλες θα συνεχίσει να τις παλεύει.
Ακόμη και ο τρόπος γραφής της είναι στρωτός, to the point, χωρίς σουρεαλιστικές κορώνες και πειραματισμούς. Ο λόγος της ρέει, είναι καλοδουλεμένος, οι ιστορίες μπορεί να αφήνουν μια γλυκόπικρη γεύση, αλλά έχουν αρχή μέση και τέλος κι αυτό είναι ζηλευτό και σπάνιο σε σημείο που ξαφνιάζει ευχάριστα, ειδικά σε μια περίοδο που ο αποσπασματικός, ο ελλειπτικός, ο χειμαρρώδης λόγος χωρίς σημεία στίξης, κυριαρχεί στην πεζογραφία.
Ναι, το βιβλίο δεν αποπνέει ιδιαίτερη αισιοδοξία. Είναι σαν καθρέφτης που εκθέτει – εμάς πρωτίστως. Αν όμως το δεις ομοιοπαθητικά, θα μπορούσε να λειτουργήσει και αντίστροφα…
Who is who
Η Έλενα Καρακούλη είναι σκηνοθέτρια, φιλόλογος και δραματολόγος, με σπουδές στο ΕΚΠΑ και στο πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, στη Γερμανία. Συνεργάζεται ως δραματολόγος με το Εθνικό Θέατρο και εργάζεται ως φιλόλογος και θεατρολόγος στη Γερμανική Σχολή Αθηνών όπου έχει αναλάβει τον θεατρικό όμιλο της Σχολής. Φέτος, σκηνοθετεί το έργο του Σαμ Σέπαρντ «True West», στο Θέατρο Χώρα
Έλενα Καρακούλη,Δέκα τρόποι να εκτεθείς, Καστανιώτης
