του Γιάννη Πανούση
Στον Κεραμεικό
ένας γάτος μιλούσε
σ’άπταιστ’αρχαία
(Κωστής Παπακόγκος,Παλίρροια)
Επειδή κατά τους θερινούς μήνες πολλά αφιερώματα γίνονται για την αστυνομική λογοτεχνία[λες και πρόκειται για ‘καλοκαιρινή και μόνον απόλαυση’!] κι επειδή ο Αναγνώστης κάνει σοβαρές προτάσεις διαβάσματος καλών αστυνομικών μυθιστορημάτων,σκέφτηκα να καταθέσω κάποιες σκέψεις
Αν αληθεύει η εκτίμηση ότι ‘η αστυνομική λογοτεχνία ανθεί’[1]αναρωτιέμαι αν τούτο σημαίνει ότι η θεματολογία της μπορεί να περιλαμβάνει ‘τα πάντα όλα’[2] και ότι το ύφος και το στυλ γραφής επιτρέπεται να είναι πλήρως ελεύθερο[3]
Επειδή πιστεύω ότι ο αφηγητής οφείλει να παίρνει τις αποστάσεις του από το μυθιστορημά του και να μην μπαίνει μέσα στο μυαλό των ηρώων του[4],διότι διαφορετικά θα ομοιάζει με αυτοβιογραφία ή μανιφέστο,επειδή δεν πιστεύω στο μη-ρεαλιστικό ρεαλισμό του noir[5],επειδή προτιμώ το πραγματικό τέλος της ιστορίας από ‘το αναμενόμενο συμβατικό και αρεστό’[felix culpa][6],γι’αυτούς και πολλούς άλλους παρόμοιους λόγους πρέπει ο αστυνομικός συγγραφέας να υπερβαίνει τα προσωπικά του στερεότυπα [π.χ ο ντετέκτιβ είναι μοναχικός λύκος(7),ο αστυνομικός κινείται με βάση τη διαίσθησή του(8)κλπ] και να αντιμετωπίζει την ανάγνωση του βιβλίου του ‘σαν πολιτιστικό γεγονός’[9]κι όχι ως εκδοτική επιτυχία ευπώλητου[10]
Πριν να καταστεί το αστυνομικό μυθιστόρημα μία ‘απενοχοποιημένη απόλαυση’[11]πρέπει πρώτα ο συγγραφέας να απαλλαγεί από τις δικές του ενοχές ή τα φαντάσματά του και να συν-ομιλεί με την κοινωνία,την επιστήμη και τον κάθε αναγνώστη ισότιμα και καθαρά[12]
Το ‘κοσμοχαλασιά και ταραχή’[hurly-burly][13]δεν αρκεί για να δώσει κύρος και διαχρονική αντοχή σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα
Όσο εύκολο να φαίνεται το να ακολουθείς την ‘πεπατημένη’της επιτυχίας[path dependency][14],μέσω της εναλλαγής τάξης και αταξίας, η αδιαφορία για τη λογοτεχνική θεωρία και τη λογοτεχνική κριτική και τους κανόνες της σύγχρονης επιστήμης το μόνο που πετυχαίνουν είναι να προβάλλουν προσομοιώσεις της πραγματικής ζωής και της αλήθειας των εγκληματικών γεγονότων
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1]Φ.Φιλίππου,Μία λογοτεχνία που ανθεί,Αφιέρωμα ‘Ψάχνοντας τα όρια της σύγχρονης ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας’,Βήμα Κυριακής 7/7/24
[2]πρβλ.’χαμένα πτώματα,χειριστικές γυναίκες,κακοποιήσεις,έγκλήματα από χάκερς,ομοφοβικά εγκλήματα,οικολογικά εγκλήματα κλπ’
[3] για απλο’ι’κή γραφή βλ.Χίλντα Παπαδημητρίου,Μεταξύ Μαρή και Νέσμπο,Αφιέρωμα,οπ.π.
[4]Terry Eagleton,Πως να διαβάζουμε λογοτεχνία,μτφ.Μυρσίνη Γκανά,Πεδίο ν2023,28,100
[5]οπ.π.,258
[6]οπ.π.,151,154,239
[7]πρβλ.Γρ.Αζαριάδης,Ιγκ Παγκάν,Νουάρ αφιερωμένο στους εραστές του είδους[παρουσίαση βιβλίου Hugues Pagan,Οι ανώνυμοι,μτφ.Γ.Καυκιάς,Πόλις 2024],Νέα/Βιβλιοδρόμιο 20-21/7/24
[8]Γ.Ξανθόπουλος,Το χάρισμα,Νέα 20-21/7/24
[9]πρβλ.Τεύκρος Μιχαηλίδης,Ένα πτώμα στην αυλή της Αμαλίας,Ο δρόμος της Αριστεράς 13/7/24-βλ.γενικότερα Henry James,Η τέχνη της μυθοπλασίας,μτφ.Κ.Παπαδόπουλος,Άγρα 1991
[10]πρβλ.Β.Δανέλλης,Εκδόσεις για όλα τα γούστα,Αφιέρωμα,οπ.π.
[11]πρβλ.Ευτυχία Γιαννάκη,Περιμένοντας το Νόμπελ,Αφιέρωμα,οπ.π.
[12]πρβλ.Β.Δανέλλης,’Τα βιβλία είναι μαγικά κουτιά που ξεκλειδώνουν κόσμους’-ερωτηματολόγιο-Νέες Εποχές,Βήμα Κυριακής 21/7/24-Π.Μάρκαρης,Είμαστε ένα βήμα πίσω, Αφιέρωμα,οπ.π.
[13]Terry Eagleton,οπ.π.,34,264
[14]πρβλ.Αντ.Μακρυδημήτρης,Μικρές δοκιμές,Νίκας 2024,78
