Ο Αναγνώστης, τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής, οι συνεργάτες και φίλοι του αποχαιρετούν έναν μεγάλο δάσκαλο και φίλο. Αναδημοσιεύουμε την, εκ μέρους του Αναγνώστη, προσφώνηση της Ελισάβετ Κοτζιά στην τελετή απονομής του Μεγάλου Τιμητικού Βραβείοου του Αναγνώστη για το σύνολο του έργου του. (12 Ιουνίου 2018, στη τελετή των Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη).
***
Ο Αλέξης Πολίτης εμπλούτισε αποφασιστικά την οπτική που έχουμε για τον 19ο αιώνα, τα κείμενα, τις ιδέες, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές του, άλλαξε την εικόνα μιας καίριας εποχής γύρω από τη νεοελληνική συγκρότηση, φώτισε καθοριστικά μια περίοδο που για το καλό ή το κακό, αφήνει ακόμα τα σημάδια της στη σύγχρονη ταυτότητά μας. Για να το πετύχει, χρειάστηκε να ανοίξει νέους δρόμους και να εφαρμόσει νέους τρόπους, να απομακρυνθεί από την πεπατημένη της Φιλολογίας και να ανανεώσει τις πρακτικές της Ιστοριογραφίας, χρειάστηκε να καθορίσει μόνος το ερευνητικό πεδίο του και να κατασκευάσει ο ίδιος τη μεθοδολογία και τα εργαλεία του. Κατόρθωσε έτσι με το πέρασμα του χρόνου, με τέχνη, προσοχή, ευαισθησία και φαντασία, να φιλοτεχνήσει μερικές αποκαλυπτικές τοιχογραφίες της νεοελληνικής ζωής και να σχεδιάσει κάποιους κρίσιμους χάρτες του εθνικού μας βίου.
Τα θέματα που τον απασχόλησαν ήταν το δημοτικό τραγούδι και η σταδιακή ενσωμάτωση ενός προφορικού πολιτισμού στους αστικούς τρόπους, οι ιδεολογίες και οι νοοτροπίες της Ελλάδας στην πρώτη πεντηκονταετία της ζωής της, η συνειδητή και η ασυνείδητη μετάπλαση της νεοελληνικής πραγματικότητας σε εθνικούς μύθους. Από την πολύ σύντομη αυτή περιδιάβαση γίνεται φανερό πως η έρευνά του πάτησε μέσα σε δυσπροδιόριστα πεδία καθώς στην μελέτη του περιέλαβε αστάθμητους παράγοντες όπως το ρόλο των συναισθημάτων, τα θυμικά ξεσπάσματα και τις τραυματικές συνέπειες μαζί με τις λογής λογής συνειδητές και ασυνείδητες επιλογές μιας κοινωνίας.
Ανάμεσα στο υλικό που μελέτησε περιλαμβάνεται ολόκληρη η λογοτεχνική παραγωγή του 19ου αιώνα. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο έγκειται και μια από τις σημαντικές συμβολές του Αλέξη Πολίτη. Αποτελεί μακρά παράδοση της Φιλολογίας μας να απέχει από την Κριτική, να αρνείται τις αισθητικές αξιολογήσεις και να αποφεύγει τις καλλιτεχνικές αποτιμήσεις θεωρώντας πως διαπιστώσεις που έχουν να κάνουν με το γούστο εξ ορισμού συγκρούονται με τα προτάγματα της επιστήμης. Ο Αλέξης Πολίτης δεν έχει παρόμοιες προκαταλήψεις. Τα ερωτηματικά που θέτει στα κείμενα τα οποία γνωρίζει όσο λίγοι, είναι τόσο λεπτά και τέτοιας κρισιμότητας ώστε δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει οιοδήποτε μέσο για να τα κάνει να μιλήσουν και ν’ αναδείξουν τις αλληλοεπιδράσεις, τις ασυμφωνίες, τις αντιφάσεις και τις εντάσεις τους. Χρησιμοποιεί έτσι αδιακρίτως την Φιλολογία, την Ιστορία, την Ανθρωπολογία, την Κοινωνική ψυχολογία, και βεβαιως την Αισθητική.
Μας δείχνει λοιπόν πως καλό είναι να μην φοβόμαστε σα θέλουμε να καταλάβουμε, και πως αντιθέτως οφείλουμε να καταφεύγουμε σε όλες τις τέχνες- στην τέχνη του κυνηγού όταν προσπαθεί από τα χνάρια να αντιληφθεί το ζώο που του ξέφυγε, στην τέχνη του αρχαιολόγου όταν προσπαθεί από τα θραύσματα να πλάσει στο νου το αρχαίο αντικείμενο, στην τέχνη του ψυχαναλυτή όταν προσπαθεί να βρει ακόμα και μέσα απ’ τις σιωπές διόδους στο ασυνείδητο, κι ακόμα στην τέχνη του ποιητή όταν γυρεύει τρόπους να αναπλάσει πτυχές απ’ τη ζωή και τη βαθιά συγκίνησή τους.
Τον Ευχαριστούμε λοιπόν πολύ,
