Έφυγε ξαφνικά ο δάσκαλος και μελετητής του 19ουαι. Αλέξης Πολίτης.
Ο Αλέξης Πολίτης είχε τιμηθεί το 2018 από τον Αναγνώστη με το Μεγάλο Βραβείο για το σύνολο του έργου του.
Ο Αλέξης Πολίτης γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Université Paris IV (Sorbonne). Από το 1976 έως το 1989 εργάσθηκε στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, και από το 1989 έως το 2012 στη Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τώρα είναι ομότιμος καθηγητής της ίδιας Σχολής.
Αυτοτελείς εργασίες του (επιλογή): Το δημοτικό τραγούδι. Κλέφτικα, Αθήνα 1973, 31985· Η ανακάλυψη των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Αθήνα 1984, 21999· Ρομαντικά χρόνια Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, Αθήνα 1993, 32003· Claude Fauriel, Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια, Α΄-Β΄, Ηράκλειο 1999, 32000· Το μυθολογικό κενό, Αθήνα 2000· Εγχειρίδιο του Νεοελληνιστή. Βιβλιογραφίες, λεξικά, εγχειρίδια, κατάλογοι, ευρετήρια, χρονολόγια, κ.ά. (με τη συνεργασία του Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη και της Μαρίας Μαθιoυδάκη), Ηράκλειο 2002, 22005· Αποτυπώματα του χρόνου, Αθήνα 2006· Το δημοτικό τραγούδι, Ηράκλειο 2010· Στρατηγού Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, Α΄-Γ΄, Αθήνα 2011 (επιμέλεια· με τη συνεργασία της Γεωργίας Παπαγεωργίου).
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης αποχαιρετούν τον δάσκαλο και μελετητή
Ο Αλέξης Πολίτης γιόρτασε τα 80 χρόνια του στις 8 του Μάρτη. Ξεκινήσαμε, ανήμερα Πρωτοχρονιάς, να ετοιμάζουμε για τους φίλους του μια μικρή ανθολογία με δημοτικά τραγούδια, τις παραλογές. Κάναμε σχέδια να την παρουσιάσουμε στο κοινό, τα τραγούδια να διαβαστούν και να τραγουδηθούν, και να τιμήσουμε έτσι τις δεκαετίες της συνεργασίας μαζί του. Και είπε: «Αν τυχόν τσιμπήσουμε κανένα λαθάκι όταν το δούμε τυπωμένο (συμβαίνουν αυτά!), ΔΕΝ θα το διορθώσουμε, για να μην είναι καλύτερο απ’ το δώρο!»
Ο Αλέξης Πολίτης έφυγε απρόσμενα και ήσυχα χθες βράδυ. Θα μας λείπει από παντού, από τις σελίδες των βιβλίων, από τα μαθήματα του Mathesis, από το Ρέθυμνο, από τα Ρούστικα, από το Ηράκλειο, από την Αθήνα. Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης τον αποχαιρετούν με αγάπη και σεβασμό. Καλό του ταξίδι.
Χριστίνα Ντουνιά (Πανεπιστημιακός, φιλόλογος)
Ο Αλέξης Πολίτης ακούραστος ερευνητής και εξαίρετος πανεπιστημιακός δάσκαλος, συνδύαζε με τρόπο μοναδικό την ιστορία με τη φιλολογία. Μας χάρισε σημαντικά και αξιανάγνωστα επιστημονικά έργα. Τον διέκρινε ο ευθύβολος λόγος, η πρωτότυπη σκέψη, η κομψότητα του ύφους, η ειλικρίνεια της έκφρασης, η ευρύτητα του πνεύματος. Τυχεροί οι συνάδελφοι και οι φοιτητές που έχουν ωφεληθεί από τη γενναιόδωρη παρουσία του, τυχεροί οι φίλοι που τον έχουν ζήσει από κοντά. Τα βιβλία που μας άφησε είναι μια πολύτιμη κληρονομιά και αυτό ως ένα βαθμό λειτουργεί παρηγορητικά. Όμως ο χώρος της Νεοελληνικής Φιλολογίας πενθεί σήμερα για το δυσαναπλήρωτο κενό που δημιουργεί η εκδημία του. Μας φέρνει στο νου το σεφερικό: Θυμότανε κανείς δασκάλους που μας αφήσαν ορφανούς….
Ιλια Χατζηπαναγιώτη (Πανεπιστημιακός , Κύπρος)
Ο Αλέξης Πολίτης ήταν ένας μεγαλόπνευστος Νεοελληνιστής. Ανακαθόρισε την επιστημονική ματιά στα δημοτικά-μας τραγούδια, στους κλέφτες και στον Φωριέλ και στις συλλογικές συνειδήσεις. Μας χάρισε τον χαμένο Αθέσθη και την πρώτη έκδοση του Αγαθάγγελου. Έγραψε για καθιερωμένους και «άγνωστους», από τον Σολωμό και τον Ματθαίο έως τον αλχημιστή Σέργιο. Ανανέωσε την προσέγγισή μας στην ελληνική γραμματεία του 19ου αιώνα και ανήκε σίγουρα στους ελάχιστους που μπορούσαν να πουν πότε οι Νεοέλληνες αγόρασαν πιάνα και άρχισαν να χορεύουν βαλσάκια. Γοητευτικός δάσκαλος για τους φοιτητές-του, γενναιόδωρος καθοδηγητής για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν. Μας έκανε να αγαπήσουμε όλα αυτά που μας έδειχνε με ενθουσιασμό. Αποχαιρετούμε έναν Δάσκαλο.
Σάκης Κουρουζίδης (Ευώνυμος Βιβλιοθήκη)
Πέθανε ο Αλέξης Πολίτης, τρίτη γενιά “Πολίτης”, εγγονός του Νικολάου Πολίτη, του ιδρυτή της ελληνικής λαογραφίας. Πολίτης, αλλά και “πολίτης”, ένας διανοούμενος που εξέπεμπε το ήθος του σπουδαίου ερευνητή, την ευγένεια που βρίσκεται στον αντίποδα της ανασφάλειας, την αυστηρότητα στο έργο του και την γενναιοδωρία του στην κοινότητα.
Τον συνάντησα, και κουβεντιάσαμε αρκετά, στο συνέδριο για τις “Όψεις της φύσης στην νεοελληνική λογοτεχνία”, στο Ρέθυμνο, τον περασμένο Νοέμβριο. Ενεργός σε όλες τις εργασίες του συνεδρίου με ουσιαστικές παρεμβάσεις και λόγο καίριο και συνθετικό. Με ενδιαφέρον και απόψεις για την τρέχουσα πολιτική, ενήμερος, εύστοχος και ανήσυχος, πάντα.
Μια πάστα δασκάλου-ερευνητή από την σπουδαία φιλολογική μας διαδρομή, από την “παράδοση” ως τον μοντερνισμό, από το δημοτικό τραγούδι ως την σύγχρονη ποίηση.
Σύντροφος ζωής της Αγγέλας Καστρινάκη.
Μιχάλης Βιρβιδάκης (θέατρο Κυδωνία)
Σήμερα το θέατρο Κυδωνία και εγώ προσωπικά θρηνούμε την απώλεια του αγαπητού φίλου μας, ομότιμου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, λαμπρού φιλολόγου, συγγραφέα, ερευνητή και γοητευτικού ομιλητή, Αλέξη Πολίτη. Και ειλικρινά δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψει κανείς εύκολα τα συναισθήματά του μια τέτοια στιγμή. Γι’ αυτό παραπέμπω σε ένα κείμενό μου της 16ης-7-2021, όταν το θέατρο Κυδωνία αποφάσισε να τιμήσει τον Αλέξη Πολίτη για την αδιάλειπτη συμπαράστασή του στο θέατρό μας στα 20 χρόνια (τότε, σήμερα 25) λειτουργίας του στα Χανιά, σε μια σεμνή εκδήλωση στον Αίθριο Χώρο του, με ομιλητές τους Δημήτρη Πολυχρονάκη (αναπληρωτή καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης), Γιάννη Δημητρακάκη (επίκουρο καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης) και Έμμυ Παπαβασιλείου (πολιτικό μηχανικό, σκηνοθέτιδα). Προλογίζοντας την εκδήλωση έλεγα:
«Ίσως δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην ελληνική πνευματική ζωή ένα μικρό θέατρο να τιμά έναν σημαντικό και επιφανή φιλόλογο. Ίσως ο ρόλος αυτός να ταίριαζε περισσότερο στα μεγάλα πνευματικά ιδρύματα της χώρας μας. Όμως το θέατρο Κυδωνία και οι άνθρωποί του αισθάνθηκαν αυτή την υποχρέωση, χάριν μιας ιδιότητας του τιμώμενου, που κανένα από τα μεγάλα ευαγή ιδρύματα της χώρας μας δεν θα νοιαζότανε ποτέ να τιμήσει. Γιατί; Απλούστατα γιατί θα περνούσε απαρατήρητη. Το θέατρο Κυδωνία φυσικά έχει επίγνωση του επιστημονικού και εκπαιδευτικού έργου του τιμώμενου, της μεγάλης προσφοράς του στην φιλολογική έρευνα και στα ελληνικά γράμματα γενικότερα, άλλωστε, γι’ αυτό το λόγο, έχει καλέσει σήμερα εδώ επιφανείς επιστήμονες που σε λίγο θα μας μιλήσουν για όλα αυτά. Όμως δεν είναι αυτός ο βασικός λόγος που το θέατρό μας οργάνωσε αυτή τη βραδιά. Το θέατρο Κυδωνία θα ήθελε να σταθεί και να φωτίσει μιαν άλλη πτυχή της προσωπικότητας του τιμώμενου. Μιαν ιδιότητα που ανήκει στον άνθρωπο Αλέξη Πολίτη και όχι κατ’ ανάγκη στον επιστήμονα, ιδιότητα που ίσως έχουμε συνηθίσει να την θεωρούμε δεδομένη όταν την συναντούμε στη ζωή, σπανίως βέβαια, όμως δεν είναι. Την ιδιότητά του ως ιδανικού θεατή του θεάτρου μας. Σας φαίνεται ασήμαντη; Ανάξια προσοχής; Σας διαβεβαιώνω πως δεν είναι, απαιτεί τεράστια προσπάθεια, όρεξη, ενδιαφέρον, βαθύτατη προσωπική καλλιέργεια, ακραία ευαισθησία και ασφαλώς έγνοια για τα κοινά, για να μπορείς να δίνεις το παρόν επί είκοσι συναπτά χρόνια στις παραστάσεις ενός μικρού επαρχιακού θεάτρου, που δεν βρίσκεται στη γειτονιά σου ή έστω στην πόλη σου, αλλά απέχει 65 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι σου, σε μια άλλη γειτονική πόλη! Απαιτεί, με άλλα λόγια, γενναιοδωρία ψυχής, γενναιοδωρία πνευματική, γενναιοδωρία εν γένει, μια αρετή που έχει ανάγκη το θέατρο, το όποιο θέατρο, μικρό η μεγάλο, για να μπορέσει να υπάρξει, να αντιπαλέψει τα πάμπολλα εμπόδια, καλλιτεχνικά, οικονομικά, ανθρωπίνων σχέσεων, που δυσκολεύουν καθημερινά την διαδρομή του. Για να μπορεί να διορθώνει τα λάθη του και να ανασυντάσσεται στην πορεία του με γνώμονα τα επιτεύγματά του. Για να βρίσκει, τέλος, το κουράγιο να συνεχίζει. Πόσο μάλλον ένα θέατρο με έδρα μια επαρχιακή πόλη όπου οι άνθρωποι που θα μπορούσαν να το στηρίξουν πνευματικά, να μιλήσουν δηλαδή γι’ αυτό που είδαν να συμβαίνει πάνω στη σκηνή, είναι εξ ορισμού ελάχιστοι. Και ο Αλέξης Πολίτης όχι μόνο δεν έχασε καμιά παράστασή μας επί 20 χρόνια τώρα, αλλά βρισκόταν σε συνεχή διάλογο μαζί μας, πότε μ’ ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, πότε βιαστικά στο φουαγέ του θεάτρου, μετά από την παράσταση, καθώς τον περίμενε η Αγγέλα και ο δρόμος της επιστροφής στο Ρέθυμνο, πάντα εύρισκε τον τρόπο να καταθέσει τη γνώμη του, να μας πει δυο κουβέντες, ένα χαμόγελο. Πολλές φορές έκρινε με αυστηρότητα τις παραστάσεις μας, μια γόνιμη αυστηρότητα απ’ το είδος που έχει ανάγκη το θέατρο, άλλες φορές σχολίαζε τα έργα, τις μεταφράσεις, την αισθητική, την υποκριτική των ηθοποιών, την σκηνοθεσία, έψαχνε να βρει τον τρόπο να μας δώσει να καταλάβουμε τι τον ενοχλούσε ή τι του άρεσε, διέθετε πολύτιμο χρόνο από τη ζωή του, δεν αδιαφόρησε ποτέ, 20 χρόνια τώρα καθιστούσε σαφές με κάθε τρόπο, πως το θέατρο Κυδωνία τον ενδιέφερε προσωπικά, πως δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτήν την επαρχιακή πόλη, πως κάπου εκεί, προς ανατολάς, υπήρχε ένας ιδανικός θεατής του θεάτρου μας που περίμενε την επόμενη παράστασή μας… Ασφαλώς και το φιλολογικό έργο του καθηγητή Αλέξη Πολίτη είναι σημαντικό, έχει μιαν τεράστια επιστημονική αξία και αποτελεί προσφορά στην χώρα μας, όμως η ιδιότητά του ως ιδανικού θεατή του θεάτρου μας, – επιτρέψτε μας να το πούμε αυτό –, είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντική, γιατί αποκαλύπτει κάτι για τον άνθρωπο Αλέξη Πολίτη, την ποιότητά του, την ευαισθησία του, τον εσωτερικό του κόσμο, το μεγαλείο της ψυχής του και εμείς, ως θέατρο Κυδωνία, θα θέλαμε σήμερα, ημέρα που βρεθήκαμε εδώ για να τον τιμήσουμε, αυτό να ακουστεί.
Ο Αλέξης Πολίτης υπάρχει δίπλα μας όλα αυτά τα χρόνια ως ένας ηθικός αρωγός του θεάτρου μας, ένας συμπαραστάτης. Και γι’ αυτό τον ευχαριστούμε μέσα από την καρδιά μας!»
Καλό κατευόδιο Αλέξη μας!
