της Βαρβάρας Ρούσσου
Μέρος δεύτερο των αναγνωστικών ποιητικών προτάσεων για το καλοκαίρι με συλλογές που εκδόθηκαν το 2024.
Ελληνική ποίηση 2024
Σταύρος Ζαφειρίου, Το χρονικό του πάντοτε τελευταίου θανάτου, εκδ. νεφέλη 2024
Εν μέρει συνέχεια εν μέρει μετατόπιση η νέα συλλογή του Ζαφειρίου σε σχέση με την προηγούμενη, Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι (νεφέλη 2022) που έλαβε το κρατικό βραβείο. Το Χρονικό λειτουργεί κατά μια έννοια ως είδος χρονικού αφού ως νήμα υφίσταται μια σύνδεση ανάμεσα στον τωρινό εαυτό και στον παιδικό/εφηβικό μιας μακρινής εποχής αλλά με σαφείς χρονικές αναφορές στο παρελθόν. Ερωτήματα/αγωνίες για τον κόσμο και το μέλλον του σε έναν πρωτότυπο συγκερασμό χρόνων και αναμνήσεων, ένα διαρκές πέρασμα από τον ατομικό/προσωπικό χώρο στο συλλογικό. Το χαρακτηριστικό της διακειμενικότητας υπάρχει και σε αυτή τη συλλογή ως αφορμή και ως συνομιλία, με αναπάντεχη κορύφωση το διάλογο με την Κατερίνα Γώγου μέσω ενός τεκμηρίου, μιας πραγματικής επιστολής. Το φιλοσοφικό υπόβαθρο ως πάγιο στοιχείο των ώριμων συλλογών του Ζαφειρίου, είναι παρόν αλλά ενώ υφίσταται, ο ποιητής το χειρίζεται ώστε να μην βαραίνει τα ποιήματα.
Λένια Ζαφειροπούλου, φύση μισή ,εκδ. Πόλις 2024
Η ώριμη συλλογή της Ζαφειροπούλου, και η καλύτερή της, αναδεικνύεται σε δυνατό ποιητικό ανάγνωσμα. Με ένα παρασκηνιακό διακείμενο που γονιμοποιείται δυναμικά, με στοιχεία θεατρικότητας και με τον καμβά παραμυθιού σε μια σειρά λόγων τα πρόσωπα -ανθρώπινα και μη ανθρώπινα όντα, υφαίνουν τις δικές τους πτυχές μιας κεντρικής αφήγησης που εκτυλίσσεται σταδιακά ως παζλ και που αφενός παρασύρει ως παραμύθι αφετέρου διεγείρει θέτοντας το θέμα της ελευθερίας, συνδυασμένο με το μη ανθρώπινο του ανθρώπου (μέσα από εξόχως ποιητικές μεταφορικές εικόνες), και επιλέγοντας αυτή την ιδιαίτερη μορφή όπου το παραμυθιακό συναντά το ρεαλιστικό με τρόπο αβίαστο καθώς η διαφορετική οπτική γωνία κάθε προσώπου διαμορφώνει την αφήγηση που διατηρεί την ποιητικότητά της.
Σπύρος Γούλας, Οριστικά φαινόμενα, εκδ. Πόλις 2024
Ένα ακόμη σημείο στην πορεία της ιδιοφωνίας του νέου ποιητή. Δεύτερη συλλογή όπου οι αναγνώσεις και επιρροές είναι πιο κατασταλαγμένες, η αξιοποίηση των μορφών είναι λειτουργική, η πρόταση για επέκταση των μέσων με τα οποία μπορεί να συντεθεί η σύγχρονη ποίηση ώστε να συμβαδίσει με τις «γλώσσες» των νεότερων αλλά και η εμβάθυνση της προβληματικής για την ίδια την ποίηση (μαζί με τον έρωτα που αποβαίνει κεντρική έννοια) αρδεύει τη συλλογή καθιστώντας την σημαντική τόσο για τους τρόπους όσο και για τις θεματικές.
Νικόλας Κουτσοδόντης, εκδ. θράκα 2024
Μια ακόμη ποιητική συλλογή, η τρίτη του Κουτσοδόντη σαφώς ωριμότερη από την πρώτη, στον άξονα της δεύτερης και σε αναζήτηση μια υφολογικής εξισορρόπησης. Πέρα από το ότι μπορεί να ενταχθεί στην queer ποίηση διαθέτει στοιχεία που την ξεχωρίζουν: αξιοποιεί το προσωπικό βίωμα με ειλικρίνεια πότε επενδυμένη με συναισθηματικό λυρισμό (όπως στο εκτενές τελευταίο ποίημα) πότε με ρεαλισμό. Η έννοια της ευαλωτότητας, η προσωπική και των άλλων, διατρέχει όλη τη συλλογή. Παρά το ότι ο κουήρ έρωτας είναι ο βασικός άξονας, το ταξικό είναι επίσης παρόν όπως και στις προηγούμενες συλλογές του Κουτσοδόντη και μνήμες από το παρελθόν (το ποίημα για την Άνδρο ως μνήμη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση). Ο Κουτσοδοντης αποδεικνύει, όπως και άλλες/οι ποιήτριες/ές ότι η ποίηση που κατατίθεται από συγκεκριμένη θεσιακότητα, πολύ συχνά, δε σημαίνει ανεπεξέργαστη, αδιαμεσολάβητη βιωματική χύδην φλυαρία στο όνομα μόνο ενός ιδεολογικού άξονα.
Τώνια Τζιρίτα-Ζαχαράτου, Εμείς κι ο κόσμος, εκδ. θράκα 2024
Δεύτερη συλλογή μιας νεαρής ποιήτριας μετά την πρώτη ιδιαίτερη παρουσία της (Δεύτερη νεότητα βραβείο πρωτοεμφανιζόμενης αναγνώστη). Οι αντιδράσεις ενός νέου ατόμου, που αντιμετωπίζει στοχαστικά την πορεία προς την ωρίμανση, απέναντι στα προβλήματα ενός κόσμου που θα μπορούσε και να καταρρεύσει αν δεν βρει ερείσματα, είναι οι βάσεις γι αυτά τα επεξεργασμένα υφολογικά ποιήματα τα οποία προτείνουν μια άλλη οπτική του κόσμου. Η συλλογή κάνει αυτό που ο τίτλος προεξαγγέλλει: θέτει το εμείς (κάπως βέβαια ρευστό αφήνοντας όμως ανοιχτή την συμπεριληπτικότητα) απέναντι στον κόσμο), απέναντι σε ένα σκληρό παρόν: Η κλιματική αλλαγή και οι άμεσα αισθητές συνέπειές της, η συνύπαρξη όλων των όντων (ανθρώπινων και μη) στον πλανήτη, το παρελθόν (χωρίς νοσταλγία και ωραιοποίηση). Μήπως ο κόσμος είναι υπό κατάρρευση;
Χρίστος Κινάνι (γ. 1993), Προσάναμμα, εκδ. Κάπα 2024
Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρώτη ποιητική εμφάνιση που υπόσχεται ιδιαίτερο στίγμα καθώς διακρίνεται ωριμότητα στον τρόπο χειρισμού της ποιητικής ύλης.
Ξένη ποίηση
Λουΐζα Λαμπέ, Τα ερωτικά σονέττα. Εισαγωγή-μετάφραση-επίμετρο Ξάνθος Μαϊντάς εκδ. Νίκας 2024
Ένα βιβλίο στο οποίο θα επανέλθω εξαιτίας της ιδιαίτερης σημασίας της Λουΐζ Λαμπέ.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Ο δρόμος που διανύθηκε μτφρ. Κώστας Μαντζάκος εκδ. Συρτάρι 2024
Άλλη μια σημαντική Πολωνή ποιήτρια (αξίζει να δούμε συνολικά και να ξαναδιαβάσουμε τις/τους μεγάλες/μεγάλους ποιήτριες/ές αυτής της χώρας). Φύση, έρωτας, σώμα, γυναικεία ερωτική επιθυμία, μια ποίηση προσωπική γραμμένη ανάμεσα στον Α΄ και τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, λίγο δηλαδή πριν η ποιήτρια αυτοεξοριστεί.
Δυο βιβλία για την ποίηση
Αλέξης Πολίτης, Διαβάζοντας ποίηση, εκδ. Κίχλη 2023
Με την εμπειρία και την οξεία αναγνωστική ματιά του Αλέξη Πολίτη το βιβλίο αυτό αποτελεί μια σειρά από αναπάντεχες επισκέψεις σε ποιητές και το έργο τους. Από τη σχεδόν σχολαστική ανάγνωση στίχων του σολωμικού Λάμπρου στον Πατρίκιο και τον Αναγνωστάκη ακολουθούμε βήμα βήμα προσεγγίσεις σε ποιήματα γνωστών δημιουργών. Απ’ την άλλη η απροσδόκητη παρουσία του Σαββόπουλου βάζει σε άλλη βάση την ίδια την αντίληψη που έχουμε για την ποίηση και μάλιστα την πολιτική. Από το Χιόνη στο Μάτσα και τον Μανουσάκη και ποιητές «της χαμηλής φωνής», στους οποίους δεν επιστρέφουμε εύκολα, αποδεικνύεται πώς η επίμονη ανάγνωση φέρνει τη συγκίνηση και εκεί που δεν είναι φανερή με την πρώτη. Αφενός επιβεβαιώνεται ότι το κριτήριο διαχωρισμού σε «ελάσσονες» και «μείζονες» ποιητές είναι αβαρές όταν αναζητούμε με προσοχή και υπομονή τον κόσμο που έχει χτίσει κάθε δημιουργός ή όπως το σημειώνει ο Πολίτης «…το “για να δούμε λοιπόν” του καλού αναγνώστη το αντιμάχονται η φήμη και η δόξα». Αφετέρου η ελευθερία των απρόσμενων ποιητικών επιλογών σε αυτά τα δοκίμια βγάζει την ποίηση από στεγανά πλαίσια δημιουργεί ένα νήμα που φαίνεται παράξενο αλλά αποδεικνύεται γόνιμο και πυκνό σε προβληματισμούς. Ο Πολίτης υποδεικνύει τις πολλαπλές εισόδους για να μπαίνουμε στα ποιήματα, στις εικόνες τους -γιατί «η βάση του νοήματος είναι οι εικόνες»- και στους ιδιαίτερους κάθε φορά τρόπους τους. Η προσέγγιση της ποίησης σε αυτό το βιβλίο χωρίς τη φιλολογική αποστέωση στην εξέταση των ποιημάτων και χωρίς την ιμπρεσιονιστική επιφανειακότητα που επισύρει συχνά η προσωπική ματιά οδηγεί σκαλοπάτι-σκαλοπάτι την/τον αναγνώστρια/στη στο αναγνωστικό παράδειγμα αλλά και σημειώνοντας «Κάθε απόπειρα για την ερμηνεία ενός ποιήματος εμπεριέχει ένα ίσως -ακόμα και του πιο απλού. Αυτό θα πει δισημία άλλος μπορεί να το καταλάβει κάπως αλλιώς, στην ουσία ή στις λεπτομέρειες.».
Για τον Χριστόφορο Λιοντάκη. Κριτικά κείμενα. εισαγωγή-ανθολόγηση-επιμέλεια Αντώνης Καρτσάκης εκδ. Αιγαίον Λευκωσία 2024
Στη γνωστή σειρά των κυπριακών εκδόσεων Αιγαίο με υπεύθυνο τον Θεοδόση Πυλαρινό, όπου έχουν εκδοθεί συναγωγές μελετών και κριτικών κειμένων για Έλληνες λογοτέχνες, κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες και το τόμος για τον Χριστόφορο Λιοντάκη. Έχοντας αναλάβει το αρχείο του ποιητή-με ανάθεση του ίδιου- και έχοντας ασχοληθεί συστηματικά με την ποίησή του και στο παρελθόν, ο Καρτσάκης, έμπειρος φιλόλογος, ανέλαβε τη συλλογή κριτικών κειμένων που είχαν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον περιοδικό και ημερήσιο τύπο. Οι κριτικές αφορούσαν όλες τις ποιητικές συλλογές του Λιοντάκη, κατά χρονολογία έκδοσης, και τις συνολικές αποτιμήσεις του ποιητικού έργου του με αφορμή συγκεντρωτική έκδοση ή αφιερώματα.
Έτσι, ο τόμος απαρτίζεται από μια εισαγωγή του ανθολόγου που κλείνει με εργοβιογραφικό του ποιητή, επιλεγμένα αποσπάσματα από κριτικά κείμενα, ή κατά περίπτωση ολόκληρα, και ένα ανθολόγιο ποιημάτων και πάλι ανά συλλογή. Κριτικά κείμενα που εξετάζουν την ποίηση του Λιοντάκη άλλοτε πιο φιλολογικά άλλοτε πιο βιωματικά συμπλέκοντας άνθρωπο/ποιητή και έργο, προσφέροντας γνώση και συχνά συγκίνηση. Είναι γραμμένα από τις/τους πλέον έγκριτες/ους αλλά και από νεότερες/ους κριτικούς προσφέροντας μια γκάμα προσεγγίσεων. Η τυπική δομή του βιβλίου, όπως έχει διαφανεί, κινείται στο χρονικό άξονα παρέχοντας την όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα για την εξελικτική πορεία του Λιοντάκη τόσο μέσω της κριτικογραφίας όσο και μέσω των επιλεγμένων ποιημάτων στο παράρτημα. Η/ο αναγνώστρια/αναγνώστης μπορούν να διαβάσουν συνδυαστικά κριτικές και ποιήματα. Η εξαιρετικά κατατοπιστική εισαγωγή έχει ήδη προ-διαμορφώσει μια εικόνα για τις βασικές ορίζουσες της ποιητικής του Λιοντάκη: θεματικές, επιρροές, υπόβαθρο.
