του Φίλιππου Φιλίππου
Ο Νίκος Μπακουνάκης, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διπλωματούχος της EHESS του Παρισιού, ομότιμος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, δημιουργός του ενθέτου «Βιβλία» στο Βήμα τη Κυριακής –το πρώτο ένθετο για βιβλία στον ελληνικό Τύπο–, το 2014 εξέδωσε το σημαντικό βιβλίο Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ: Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες,19ος-20ός αιώνας. Εφέτος κυκλοφόρησε το αφήγημά του Γκούτλαντ- Ο Γουσταύος Κλάους και η χώρα του κρασιού με θέμα τη ζωή και το έργο του Γερμανού (Βαυαρού) έμπορου Γουσταύου Κλάους, ο οποίος δημιούργησε στην Πάτρα την οινοποιία «Αχαΐα» που μετονομάστηκε «Αchaia Clauss» και πρωταγωνίστησε με τα κρασιά της στον εικοστό αιώνα –σήμερα συνεχίζει με το «Castro Clauss».
Η αφήγηση, το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, αρχίζει το μεσημέρι της 9 Σεπτεμβρίου του 1908, όταν στο λιμάνι της Τεργέστης ο Γουσταύος Κλάους επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Βαρόνος Μπεκ» για να επιστρέψει στην Πάτρα. Ήταν παντρεμένος με τη Θωμαΐδα, το γένος Καρπούνη, με την οποία απέκτησε μια κόρη, την Αμαλία, η οποία παντρεύτηκε με τον βαρόνο Εμάνουελ φον Πέρφαλ. Η Θωμαΐδα Κλάους –είχε γεννηθεί στο Ναύπλιο- πέθανε τον Φεβρουάριο του 1901 στο Μόναχο. Ο Γουσταύος πέθανε ξαφνικά πάνω στο καράβι, ενώ πλησίαζε στις ακτές της Κέρκυρας, στις 11 Σεπτεμβρίου. Μόλις έγινε γνωστός από σχετικό τηλεγράφημα ο θάνατός του, οι αρχές της Πάτρας –ο δήμαρχος, ο λιμενάρχης και όλη η πόλη έσπευσαν στο λιμάνι.
Η κηδεία του σπουδαίου επιχειρηματία ήταν ένα σημαντικό κοινωνικό γεγονός, μολονότι ο εκλιπών ήταν μονήρης και δεν διακρίθηκε για την κοινωφελή του δράση –χρηματοδότησε μόνο την ανέγερση του δημοτικού θεάτρου της Πάτρας σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ. Κλείνοντας το πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας σημειώνει πως από όλες τις βιομηχανίας που λειτούργησαν στην Πάτρα τον 19ο αιώνα, τον Μεσοπόλεμο και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (χαρτοποιία Λαδόπουλου, υφαντουργία Μαραγκόπουλου, Πειραϊκή Πατραϊκή, ΒΕΣΟ, Μίσκο, Πιρέλλι κλπ) μόνο η «Αχαΐα» επιβιώνει μέχρι σήμερα ως «Αchaia Clauss», λειτουργώντας ως ενοποιητικός σύνδεσμος για την ιστορία της σύγχρονης πόλης.
Στο δεύτερο κεφάλαιο ο Νίκος Μπακουνάκης κάνει μια αναδρομή στη ζωή του Γουσταύου, που τον βρίσκουμε στην Πάτρα το 1852. Ήταν 27 χρονών. Σε αυτό μαθαίνουμε για την οικογένεια της Αμαλίας που σχετιζόταν με τον βασιλιά Όθωνα και στο Ναύπλιο και στην Αθήνα, όπου μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα της Ελλάδας. Ωστόσο, παρά τις προσδοκίες, αντί να παντρευτεί διπλωμάτη ή στρατιωτικό, όπως συνηθιζόταν τότε στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, πήρε έναν επιχειρηματία. Ο γάμος του Γουστάυου και της Θωμαΐδος έγινε στο ευαγγελικό παρεκκλήσι των ανακτόρων από τον πάστορα Χάνσεν.
Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου ο συγγραφέας αναφέρεται στους αμπελώνες και τα κρασιά που συνδέονται με τον Γουσταύο Κλάους. Είναι μεγάλο ευτύχημα, τονίζει, που όλες οι ετικέτες της «Αχαΐας» από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα έχουν ψηφιοποιηθεί. Ειδικά, η ετικέτα της «Μαυροδάφνης» αναπαράγεσαι διαρκώς, τεκμηριώνοντας έτσι την εξαιρετική αντοχή μιας «εμπορικής εικόνας», ενός trade mark.
Διαβάζοντας το γραμμένο με λογοτεχνικό τρόπο βιβλίο, το οποίο είναι πλημμυρισμένο από ενδιαφέρουσες φωτογραφίες,, διαφημίσεις και άλλες εικόνες, ο αναγνώστης δεν αντλεί μόνο πλείστες πληροφορίες για τον Γουσταύο, τον βιογραφούμενο, αλλά απολαμβάνει την αφήγηση, καθώς ο συγγραφέας μας μιλάει για την Αθήνα της εποχής του Οθωνα. Το καλοκαίρι τα παιδιά της οικογένειας Καμπούνη κολυμπούσαν στις ακτές του Φαλήρου, όπως έκανε και η βασίλισσα Αμαλία. Πήγαιναν και στον Σκαραμαγκά και τον Αύγουστο παραθέριζαν στον Πόρο ή στην Αίγινα. Τα κορίτσια φοιτούσαν όλα στο Αρσάκειο, το ένα από τα δύο σχολεία θηλέων στην Αθήνα –το άλλο ήταν η σημερινή σχολή Χιλ, δημιουργία Αμερικανών ιεραποστόλων.
Επίσης, χάρη στις ερευνητικές προσπάθειες του συγγραφέα μαθαίνουμε πως το 1851, ένα χρόνο πριν ο Γουσταύος Κλάους εγκατασταθεί στην Πάτρα, ένας άλλος Γουσταύος, ο Φλομπέρ –προτού γίνει διάσημος συγγραφέας με το Μαντάμ Μποβαρί–, επισκέφτηκε την Πάτρα, αφήνοντας την μαρτυρία του για το κρασί που δοκίμασε εκεί. Ακόμα, βλέπουμε και τον Ζαν Πολ Σαρτρ στην Αθήνα, ίσως το 1978, να πίνει κρασί «Δεμέστιχα» στην Πλάκα ή στο Μετς –υπάρχει σχετική φωτογραφία.
To Γκότλαντ είναι καρπός εκτεταμένης και επίμονης έρευνας του Νίκου Μπακουνάκη, ο οποίος μόχθησε για να ανακαλύψει τα στοιχεία που αφορούν τον Γουσταύο Κλάους και την οινοποιία του. Σημαντικό ρόλο στην έρευνα έπαιξαν μερικά πρόσωπα της εταιρείας που άνοιξαν τα αρχεία της εταιρείας στον ερευνητή. Όπως διαβάζουμε στο τέλος του βιβλίου, στις «Οφειλές», το αρχείο περιέχει έγγραφα, φωτογραφίες ετικέτες, αλλά και εργαλεία, μηχανήματα, και συσκευές που αποτελούν «τεράστια πληροφοριακή δεξαμενή». Ασφαλώς, τα στοιχεία που βρέθηκαν αξιοποιήθηκαν αρκούντως από τον συγγραφέα που κατάφερε να ανασυστήσει άγνωστους και απρόσιτους «μικρόκοσμους» και να ρίξει «φως» σε αθέατες περιοχές, άγνωστες στην πλειονότητα των αναγνωστών, αλλά και των κατοίκων της Πάτρας, οι οποίοι ζουν κοντά στον «μαγικό τόπο» της γνωστής οινοποιίας.
Νίκος Μπακουνάκης, Γκούτλαντ,Ο Γουσταύος Κλάους και η χώρα του κρασιού,Εκδόσεις Πόλις, 2024
