Φωνή από τη θάλασσα… (για τον Ψαροντουφεκά της Ελ. Σβορώνου) 

0
1044

της Πολυξένης Πέσχου.

  

Στη λογοτεχνία η θάλασσα μερικές φορές αποκτά φωνή και μιλά κατέχοντας τη θέση του αφηγητή συγκινώντας κι ευφραίνοντας τους αναγνώστες. Ο Καβάφης στο αποκηρυγμένο του ποίημα Φωνή από τη θάλασσα γράφει: Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή/—φωνή που μπαίνει/μες στην καρδιά μας και την συγκινεί/ και την ευφραίνει.   Φωνή έχει και η Θάλασσα, με κεφαλαίο το θήτα, στο βιβλίο της Ελένης Σβορώνου Ο Ψαροντουφεκάς.  Στον Ψαροντουφεκά, το μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνουν οι αφηγήσεις της Θάλασσας η οποία εξιστορεί τις καλοκαιρινές περιπέτειες του ήρωα.

Στο μυθιστόρημα, που προορίζεται για νεαρούς αναγνώστες και το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη λογοτεχνικότητα, πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Άρης. Ο δεκαεξάχρονος ήρωας φτάνει στο νησί των δεύτερων γονιών του, όπως αποκαλεί τη γιαγιά και τον παππού του, έτοιμος να αναμετρηθεί με το υγρό στοιχείο. Στα χέρια του φέτος έχει το ψαροντούφεκό του. Αλλά ο Άρης δεν αρκείται στις καλές ψαριές. Ως ανήσυχος έφηβος, αναζητά την αναμέτρηση με ένα ‘θεριό’ της θάλασσας, ένα πλάσμα με  τεράστια πλοκάμια που να σκορπά το θάνατο, να το βλέπουν όλοι και να στρέφουν αλλού το βλέμμα. Κι όταν το πιάσει αυτό το θεριό να υποκλίνεται ο κόσμος και να χειροκροτεί. Οι “αναμετρήσεις” θα έρθουν αλλά θα έχουν πολλά “πλοκάμια”, τον έρωτα, τη φιλία,  τον αντίζηλο, την οικογένεια αλλά και το θάνατο.

Στον Ψαροντουφεκά περιλαμβάνονται κλασικά στοιχεία της νεανικής λογοτεχνίας, οι συναισθηματικές κορυφώσεις αλλά και οι μεταπτώσεις του ήρωα όπως η ακόλουθη: Ετοιμάστηκες να χτυπήσεις. Το χέρι στη σκανδάλη. Τα μάτια του ενός ακόμα μέσα στα μάτια του άλλου. Κατέβασες το όπλο… Έκανες μεταβολή και κολύμπησες γρήγορα πίσω. Επιπλέον οι αφηγηματικές επιλογές συμπορεύονται με την πολυπλοκότητα της εφηβικής ψυχοσύνθεσης. Η συγγραφέας, όπως αναφέρει στο τέλος του βιβλίου, “παίζει” με τους όρους-τίτλους  κεφαλαίων Camera obscura (σκοτεινός θάλαμος), Camera illuminata (φωτεινός θάλαμος) και Chiaroscuro (φωτοσκίαση) εναλλάσσοντας τις αφηγηματικές φωνές ανάλογα με το αν ο ήρωας κοιμάται (σκοτεινός θάλαμος) ή όχι (φωτεινός θάλαμος).

Συγκεκριμένα, στο τέλος του εναρκτήριου κεφαλαίου Camera obscura διαβάζουμε: Ο Άρης παραδόθηκε σε ύπνο βαθύ. Και άκουσε τα λόγια της Θάλασσας. Καθώς ο ήρωας κοιμάται το λόγο παίρνει η Θάλασσα  η οποία  απευθύνεται στον Άρη: Με είπανε μαργιόλα, με είπανε ξελογιάστρα, με είπανε φόνισσα και σκυλοπνίχτρα. Να δούμε εσύ τι θα με πεις! Μα τώρα τι δική σου ιστορία λέω. Στο κεφάλαιο Camera illuminata πραγματοποιείται η αφύπνιση του ήρωα και η συγγραφέας δίνει ξανά το λόγο στον αφηγητή: Καταλάγιασε  η Θάλασσα. Με κεφαλαίο το θήτα .  Έσβησε η φωνή της, όπως σκάει το κυματάκι στο ακρογιάλι, …. Ξύπνησε ο Άρης. Στο τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο Chiaroscuro, οι αφηγηματικές φωνές συνδυάζονται δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο μωσαϊκό καθώς η φωνή του αφηγητή σε τρίτο πρόσωπο συνυπάρχει με τη φωνή της Θάλασσας: Βούτηξε πλήρης θυμού, αποφασισμένος για την τελική μάχη. – Με ποιον αλήθεια, θυμώνεις;

Η χρήση δευτεροπρόσωπης αφήγησης,  κάτι που δεν είναι σύνηθες στη νεανική λογοτεχνία, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς συμβάλλει στην εμπλοκή του αναγνώστη με το λογοτεχνικό κείμενο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η χρήση αναφορών σε άλλα λογοτεχνικά έργα. Διακειμενικές αναφορές γίνονται σε βιβλία στα οποία κυριαρχεί το υγρό στοιχείο, όπως στο γνωστό μυθιστόρημα του Ιούλιου Βέρν Είκοσι χιλιάδες λεύγες υπό την θάλασσα, αλλά και στο Μια ζωή ψαρεύοντας του Ότα Πάβελ (εκδ. Ίκαρος) όπου ο ήρωας ονειρεύεται επίσης τη μεγάλη ψαριά που θα τον ενηλικιώσει.  Θαλασσινή αύρα διαπνέει επίσης και τις επιλογές της εικονογράφου Μαριλένας Μελισσηνού η οποία χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο αποχρώσεις του μπλε όπως στις υδατογραφίες.

Στον Ψαροντουφεκά, παρατηρείται μια στροφή της Ελένης Σβορώνου σε πιο σύνθετες συγγραφικές επιλογές, επιλογές που απευθύνονται σε ένα νεανικό κοινό σχετικά ‘προχωρημένο’ όσο αφορά τη σχέση του με τη λογοτεχνία. Παρά τις διαφορές όμως που εντοπίζονται στη γραφή σε σχέση με προγενέστερα έργα της, σταθερή παραμένει η αγάπη για  τη φύση. Ο ήρωας αγαπά το ψάρεμα αλλά ταυτόχρονα μαθαίνει ότι πρέπει τη θάλασσα να την τρυγάς, όχι να τη ληστεύεις. Και είναι τόσο έμμεσος και καλοδουλεμένος ο  τρόπος που διεισδύει στο βιβλίο αυτή η αγάπη και η φροντίδα για τη φύση, μόνο ίναι ουλεμ ώστε η Θάλασσα της Ελένης Σβορώνου καταφέρνει να συγκινεί και να ευφραίνει τους αναγνώστες.

 

INFO

Ελένη Σβορώνου

Ο Ψαροντουφεκάς

Εικ.  Μαριλένα Μελισσηνού

Καλειδοσκόπιο, 2016

 

 

 

Προηγούμενο άρθρο  Η σπείρα της μνήμης του Ν.Παναγιωτόπουλου
Επόμενο άρθροΚωνσταντίν Μπάλμοντ: Περί έρωτος (μτφρ: Δ.Β.Τριανταφυλλίδης)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ