της Όλγας Σελλά
Είναι κωμωδίες. Αμιγείς κωμωδίες. Από εκείνες που δεν αφθονούν στις ελληνικές θεατρικές σκηνές, παρότι ο σαρκασμός και η ειρωνεία εντοπίζονται σε πολλά και διαφορετικά είδη θεατρικών κειμένων.
Σκεφτήκαμε λοιπόν να αποχαιρετήσουμε το 2024 και να υποδεχθούμε το 2025 με τρεις θεατρικές προτάσεις που χαρίζουν αβίαστο γέλιο, ασχολούμενες όμως με πολύ σοβαρά ζητήματα. Γιατί τα σοβαρά ζητήματα και αγγίζονται και καταπίνονται ευκολότερα με το γέλιο, με τη διακωμώδηση, με τη φάρσα και το τραγούδι.
Η μία έρχεται από την Αμερική και είναι έργο του 21ου αιώνα (κι ας εντάσσει τη δράση της στον 19ο): είναι το έργο της Sarah Ruhl «Στο διπλανό δωμάτιο ή Το έργο του δονητή» σε μετάφραση και σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη (θέατρο «Βρετάνια»). Η δεύτερη έρχεται από την Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα και είναι μια διασκευή του έργου του Δημοσθένη Μισιτζή (1826-1911) «Ο Φιάκας», με τον τίτλο «Ο Βαρόνος ‘Φ’» σε διασκευή και σκηνοθεσία Γιωργή Τσουρή και Αλέξανδρου Χρυσανθόπουλου (θέατρο «Πτι Παλαί»). Και η τρίτη είναι μια πολιτική κωμωδία, γραμμένη στη διάρκεια μιας πολύ δύσκολης στιγμής της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και είναι μάλλον η μόνη κωμωδία που γράφτηκε για τα Δεκεμβριανά, και παρουσιάστηκε σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, το 1946. «Η δεξιά, η αριστερά και ο κυρ-Παντελής» έχει τίτλο το έργο των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Σταμάτη Φασουλή (θέατρο «Μικρό Παλλάς»).
«Η δεξιά, η αριστερά και ο κυρ-Παντελής»
Ένα έργο, που όχι μόνο ασχολείται με μια από τις πιο δύσκολες στιγμές της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας, αλλά είναι η πρώτη πολιτική κωμωδία πρόζας που ασχολήθηκε με τα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας σχεδόν σε real time. Και παραστάθηκε σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (από τις 29 Απριλίου ως τις 7 Ιουνίου 1946, στο θέατρο «Κοτοπούλη» από τον θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη). Ένα έργο των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου, που εντάσσεται σε μια τριλογία έργων αντίστοιχης θεματολογίας και εκτός από το «Η δεξιά, η αριστερά και ο κυρ-Παντελής», περιλαμβάνει ακόμα: το «Οι Γερμανοί ξανάρχονται», -θεατρικό έργο που έγινε γνωστό μέσα από την κινηματογραφική μεταφορά του σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου (1948)- και το έργο «Ανώμαλη προσγείωση», που ανέβασε πρώτα το Θέατρο Τέχνης και ο Κάρολος Κουν και αργότερα ο θίασος του Λάμπρου Κωνσταντάρα με τον τίτλο «Υπάρχει και φιλότιμο», που έκανε και μεγάλη κινηματογραφική καριέρα. [Για την ιστορία να πούμε ότι παράλληλα με το «Η δεξιά, η αριστερά και ο κυρ-Παντελής», και ακριβώς την ίδια χρονική περίοδο, ο θίασος «Ενωμένοι Καλλιτέχνες» που απαρτιζόταν από μέλη του ΕΑΜ παρουσίασε το έργο του Δημήτρη Ψαθά «Φον Δημητράκης», όπως σημειώνει στο πολύ κατατοπιστικό πρόγραμμα της παράστασης ο Γιώργος Μουρατίδης].
Ένας απλός άνθρωπος είναι ο κυρ-Παντελής, που ζει σε μια περιοχή της Αθήνας με έντονες τις συγκρούσεις στα Δεκεμβριανά. Είχε δυο γιους που ανήκαν στα δυο στρατόπεδα που είχε χωριστεί η χώρα. Ζούσε τον Εμφύλιο μέσα στο σπίτι του, δηλαδή, κάτι που συνέβαινε σε πολλά σπίτια. Και προσπαθούσε να συνετίσει τα παιδιά του κατ’ αρχήν. «Μας σιχαίνομαι…» μονολογεί κάποια στιγμή. Στη σκηνή του θεάτρου «Μικρό Παλλάς» στήθηκε ένα μικροαστικό σπίτι της δεκαετίας του ’40, με ρεαλιστική απεικόνιση της όψης του, ένα σπίτι που βρισκόταν οπωσδήποτε σε περιοχή που «φιλοξένησε» σκληρές μάχες στα Δεκεμβριανά, κάνοντας τον κυρ-Παντελή (Σταμάτης Φασουλής), κάθε που τελείωναν οι ομοβροντίες και από τις δυο πλευρές να μονολογεί: «Ζήσαμε και σήμερα».
Ο Σταμάτης Φασουλής σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί σε μια κωμωδία που αγγίζει με χιούμορ μια από τις δυσκολότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας. Και ξέρει να το κάνει πολύ καλά, αναδεικνύοντας και το χιούμορ (τη μόνη καταφυγή) αλλά και τις αγωνίες, τις διαιρέσεις και τις τυφλές διώξεις, που ο Εμφύλιος σκόρπισε στη χώρα.
Δημιουργεί ένα απολαυστικό ζευγάρι με την Ελένη Καστάνη (σε μια πολύ καλή στιγμή της), που υποδύεται την απονήρευτη σύζυγό του, την Αθηνά. Ξεχωριστή η παρουσία της Δέσποινας Πολυκανδρίτου (μετά και την θαυμάσια ερμηνεία της στην καλοκαιρινή επιθεώρηση του Σταμάτη Φασουλή), που ερμήνευσε την ψυχοκόρη του σπιτιού και τα τραγούδια της παράστασης. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί ανταποκρίθηκαν με επάρκεια στους ρόλους τους.
Μια γλυκόπικρη κωμωδία, που παρακολουθούμε πλέον από άλλη απόσταση και με την πατίνα του χρόνου που συνειδητά έδωσε η σκηνοθεσία, θυμίζοντας παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Μια κωμωδία, που γράφτηκε όμως σε μια εποχή έντασης, σύγκρουσης και φανατισμού, προσπαθώντας να αρθρώσει τη φωνή της λογικής σε μια ακραία κατάσταση.
Η ταυτότητα της παράστασης
Σκηνοθεσία : Σταμάτης Φασουλής, Σκηνικά-Κοστούμια : Πάρις Μέξης, Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα, Ηχητικός σχεδιασμός: Αντώνης Παπακωνσταντίνου, Βοηθός σκηνοθέτη: Αιμιλία Καραντζούλη, Βοηθός σκηνογράφου : Μέλπω Κασαπίδου, Βοηθός ενδυματολόγου : Ελευθερία Πέτροβα, Φωτογραφίες παράστασης : Γιώργος Καβαλλιεράκης
Ευχαριστούμε θερμά τη σκηνογράφο και ενδυματολόγο Γεωργίνα Γερμανού για την υποστήριξή της.
Παίζουν: Σταμάτης Φασουλής, Ελένη Καστάνη, Γιώργος Δεπάστας, Δέσποινα Πολυκανδρίτου, Γιώργος Βουρδαμής, Απόστολος Καμιτσάκης, Γιώργος Κορομπίλης, Μαρία Καραβά.
«Μικρό Παλλάς» (Αμερικής 2, Στοά Σπύρου Μήλιου). Από Τετάρτη ως Κυριακή.
«Στο διπλανό δωμάτιο ή Το έργο του δονητή»
Αυτός είναι ο παράξενος τίτλος του έργου της Sarah Ruhl, γραμμένο μόλις την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Υποψήφιο για τα βραβεία Tony, στην τελική λίστα για το βραβείο Pulitzer το 2010, το έργο είναι μια ιστορία που πηγαίνει πίσω στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν μόλις είχε εφευρεθεί ο ηλεκτρισμός. Μια εφεύρεση που θα άλλαζε πολλά με τα χρόνια. Τότε όμως η συντήρηση, ο πουριτανισμός και οι προκαταλήψεις είχαν το πάνω χέρι.
Ο Δρ. Γκίβινγκς (Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, που υπογράφει και τη σκηνοθεσία της παράστασης) είναι ένας καταξιωμένος γιατρός, που αγαπάει την επιστήμη του, όπως και την οικογένειά του. Τον έχει απορροφήσει όμως η επιστήμη του και είναι υπέρμαχος, αφοσιωμένος και γοητευμένος από τις νέες εφευρέσεις.
Ο ηλεκτρισμός του έδωσε τη δυνατότητα να θέσει σε λειτουργία μια συσκευή που στόχο έχει να θεραπεύσει την «υστερία» των γυναικών (ή και των ανδρών): τον ηλεκτρικό δονητή. Μέσα από σπαρταριστές καταστάσεις το έργο της Sarah Ruhl θίγει τη διάσταση ανάμεσα στον ορθολογισμό και την αφοσίωση στην επιστήμη από την μια πλευρά, τα συναισθήματα, την ποίηση, την τέχνη, την ανθρώπινη επαφή, από την άλλη. Και ταυτόχρονα αποκαλύπτει τις συμβατικές σχέσεις, τη συστολή ή και τα
Ο Δρ. Γκίβινγκς θεραπεύει τις ασθενείς του διεγείροντάς τες, αδυνατεί όμως να κάνει το ίδιο με τη γυναίκα του, την πανέξυπνη Κάθριν (Γαλήνη Χατζηπασχάλη), η οποία προσπαθεί να αντιληφθεί τι ακριβώς γίνεται στο «διπλανό δωμάτιο», στο ιατρείο δηλαδή, και βγαίνουν όλοι τόσο χαρούμενοι από εκεί.
Ένα έξυπνο έργο, που μέσα από μια ιστορία που εκτυλίσσεται τον 19ο αιώνα, μιλάει εύστοχα για τις σημερινές προκαταλήψεις, τον ρατσισμό, την αναζήτηση της τέχνης, της επαφής, της επικοινωνίας, της ενσυναίσθησης, της επαφής με το σώμα και τις επιθυμίες του. Ένα έργο που πατάει ευθέως στη φόρμα της φάρσας, αλλά έχει γίνει σκηνικά μια σύγχρονη παράσταση.
Με πολύ καλές ερμηνείες απ’ όλους τους ηθοποιούς. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης χωρίς πολύ να εκφράζεται, επιδιώκοντας να κρατήσει τη σοβαρότητα του επιστήμονα, και είναι θαυμάσιος με τη στάση του σώματός του, τις απορίες του, τις σιωπές του. Η Κωνσταντίνα Κλαψινού ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη που δεν γνώριζα. Ο Δημήτρης Δεγαΐτης ερμήνευσε χαμηλόφωνα αλλά εύστοχα τον συντηρητικό σύζυγο που πρέπει να κρατάει τους τύπους, αλλά δεν ξέρει τι του γίνεται. Η Ελευθερία Μπενοβία ήταν υπέροχη βοηθός του Δρ. Γκίβινγκς. Εξίσου θαυμάσια υπηρέτησε το ρόλο της τροφού η Δανάη Ομορεγκιέ Νεάνθη. Θα ξεχωρίσω όμως ιδιαιτέρως τη Γαλήνη Χατζηπασχάλη που πραγματικά αυτή τη φορά είδα στην ερμηνεία της τη σύγχρονη μετεξέλιξη του κωμικού στοιχείου της Ρένας Βλαχοπούλου, χωρίς να μιμείται τίποτα από εκείνη. Αυτή τη φορά έπαιξε και με τις σιωπές της και το έκανε απολαυστικά. Ξεχωρίζω επίσης τον Δημήτρη Σαμόλη, που απέδειξε, ακόμα μια φορά, το μεγάλο ερμηνευτικό του εύρος.
Μια παράσταση που μέσα από μια ιστορία που έχει τη δομή της φάρσας, θίγει σύγχρονα σημαντικά, διαρκή θέματα. Μόνη παρατήρηση, η χαλάρωση του ρυθμού, ιδιαίτερα στο δεύτερο μέρος της παράστασης.
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Μουσική: Μίνως Μάτσας, Σκηνικά: Αθανασία Σμαραγδή, Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ, Σχεδιασμός φωτισμών: Στέλλα Κάλτσου, Φροντιστήριο – κοστούμια: Βασιλική Τσιλιγκρού, Βοηθός σκηνοθέτη: Άρτεμις Δούρου, Βοηθός Μουσικού: Ιόλη Σιφονίου, Βοηθός Ενδυματολόγου: Εύα Κουρελιά, Art work: Mike Rafail, Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή, Δομνίκη Μητροπούλου
Trailer παράστασης: Χρήστος Συμεωνίδης
Παίζουν: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη, Δημήτρης Σαμόλης. Κωνσταντίνα Κλαψινού, Δημήτρης Δεγαίτης, Ελευθερία Μπενοβία, Δανάη Ομορεγκιέ Νεάνθη.
Θέατρο «Βρετάνια» (Πανεπιστημίου 7), από Πέμπτη ως Κυριακή.
«Ο Βαρόνος ‘Φ» (Φιάκας)»
Διατηρώντας πολλά στοιχεία από την γλώσσα του Δημοσθένη Μισιτζή, που και πλούσια είναι και ρυθμό έχει, ο Γιωργής Τσουρής βρίσκεται στο στοιχείο του. Στήνει μια παράσταση γοργή, με ωραία μουσική και τραγούδια (συχνά έχει ύφος οπερέτας) και με άφθονο γέλιο, που οφείλεται στα βασικά συστατικά της φάρσας: παρεξηγήσεις, γλωσσικά παιχνίδια, συγκρούσεις, ανατροπές. Είναι η ιστορία του Χαράλαμπου Πεταλούδη (Θάνος Τοκάκης), που είναι γνωστός και ως Φιάκας, που σημαίνει ψεύτικος, απατεώνας, κάλπικος. Ο Φιάκας ζει στην Κωνσταντινούπολη με τον υπηρέτη του Γιάννη (Γιωργής Τσουρής), καταχρεωμένος και κυνηγημένος από τους πιστωτές του. Για να ξεφύγει από τα χρέη του και τον απειλητικό και με βαρύ χέρι Καζαμία (Θανάσης Δόβρης), έναν από τους πιστωτές του, και να ζήσει την πλούσια ζωή που ονειρεύεται, σκέφτεται να παντρευτεί την όμορφη και πλούσια Ευανθία (Ηρώ Μπέζου). Της παρουσιάζεται –παλιά του τέχνη κόσκινο- ως ο πάμπλουτος Βαρόνος Φ από το Βερολίνο, που ζει κρυφά στην Πόλη. Το μόνο αληθινό στην ιστορία είναι ο έρωτάς του για την Ευανθία. Η Ευανθία, από την άλλη, ζει με τη θεία της την Κοκκώνα Φρόσω (Ευαγγελία Καρακατσάνη) και έχουν τα δικά τους σχέδια, που δεν διαφέρουν και πολύ από εκείνα του Φιάκα. Όλοι παρουσιάζονται ως κάτι άλλο από αυτό που είναι, ζουν μέσα στα ψέματα που κατασκευάζουν και κάθε τους κίνηση συνοδεύεται από ιδιοτέλεια, υποκρισία, φιλοχρηματισμός, διανθισμένα με διαρκή ψέματα. Ο πλούτος είναι η μόνη αξία ευτυχίας, ευμάρειας και κοινωνικής καταξίωσης γι’ αυτούς. Και συνηθίζουν να ζουν μέσα σ’ αυτά. Και μάλλον δεν μπορούν να ζήσουν αλλιώς.
Ο Γιωργής Τσουρής το εμπλούτισε με φιγούρες και μούτες που μας παραπέμπουν σε κωμωδίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, είχε την ωραία μουσική του Νίκου Γαλενιανού (με ευφρόσυνους στίχους των τραγουδιών που έγραψαν οι υπογράφοντες τη διασκευή και τη σκηνοθεσία του έργου) και είχαν την ωραία κίνηση της Σεσίλ Μικρούτσικου. Μόνο πρόβλημα τα σκηνικά, που γείωναν σε μεγάλο βαθμό την όψη της παράστασης, αφήνοντας σε μια μοναξιά τα πολύ ωραία κοστούμια της Αλέγιας Παπαγεωργίου. Και παρότι υπήρχαν λόγοι που δεν επέτρεπαν άλλη διαχείριση του χώρου (τα σκηνικά της παράστασης «Τριαντάφυλλο στο στήθος»), νομίζω ότι θα μπορούσαν να είναι πιο ζωντανά και συμβατά με το πνεύμα της παράστασης. Και βεβαίως η παράσταση είχε ηθοποιούς που ζωντάνεψαν με κέφι, χιούμορ και μπρίο τους χαρακτήρες που κλήθηκαν να ερμηνεύσουν. Ο Γιωργής Τσουρής και η Ευαγγελία Καρακατσάνη ήταν απολαυστικοί. Ο Θάνος Τοκάκης είχε πολύ καλές στιγμές (όπως ο τελευταίος του μονόλογος) και κάποιες άλλες που είχαν παραπάνω υπερβολή και νεύρο. Περίμενα πιο φωτεινή την πολύ καλή ηθοποιό Ηρώ Μπέζου, ενώ ο Θανάσης Δόβρης έπαιξε κυρίως σιωπηλά με την αυστηρή του φιγούρα και μου θύμισε έντονα τον παλιό ηθοποιό Ζαννίνο και την περίφημη ατάκα του «Εγώ πότε θα δείρω;». Σουρεαλιστική η φιγούρα του Yoel Soto στο ρόλο του παπά.
Μια παράσταση που χαρίζει ένα ευφρόσυνο κείμενο που διατηρεί τη νεότητά του και προσφέρει μια κωμωδία που τέρπει.
Η ταυτότητα της παράστασης
Ελεύθερη διασκευή – Σκηνοθεσία: Γιωργής Τσουρής – Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος, Σχεδιασμός Φωτισμών: Μελίνα Μάσχα, Μουσική: Νίκος Γαλενιανός, Κίνηση: Σεσίλ Μικρούτσικου, Κοστούμια: Αλέγια Παπαγεωργίου, Στίχοι τραγουδιών: Γιωργής Τσουρής – Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος, Βοηθός Σκηνοθετών: Κατερίνα Μεφσούτ , Βοηθός ενδυματολόγου: Νικολέτα Αναστασιάδου
Παίζουν: Θάνος Τοκάκης, Ηρώ Μπέζου, Γιωργής Τσουρής, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Θανάσης Δόβρης, Yoel Soto
Η μουσική της παράστασης ερμηνεύεται ζωντανά επί σκηνής:
Yoel Soto: ηλεκτρικό μπάσο / Γιωργής Τσουρής: κλαρινέτο, σαξόφωνο, κιθάρα, πιάνο / Ευαγγελία Καρακατσάνη: πιάνο, ακορντεόν. Ο θίασος: κρουστά.
Πτι Παλαί (Ριζάρη 24, Παγκράτι). Κάθε Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα.
