της Ξένιας Μουστάκα (*)
Πριν από τους «Καθεδρικούς» έχουμε δει στην Ελλάδα ξανά σημαντικά δείγματα της γοητευτικής γραφής της Κλαούδια Πινιέιρο με τα μυθιστορήματα «Η Έλενα ξέρει» το 2020 και «Δικιά σου για πάντα» το 2023, που μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Carnivora, και στην Αργεντινή -από όπου κατάγεται- αρκετά παλαιότερα, πολύ πριν να έχουμε τη χαρά και την αναγνωστική τύχη να μπούμε στο σύμπαν των ιστοριών της στην ελληνική γλώσσα μέσα από τις υπέροχες μεταφράσεις της Ασπασίας Καμπύλη.
Διάβαζα σε μια συνέντευξή της ότι αυτοπροσδιορίζεται ως «γυναίκα, συγγραφέας, μητέρα, ειλικρινής, κουρελιασμένη». Μπορώ να επιβεβαιώσω τους χαρακτηρισμούς αυτούς μέσα από τη γραφή της. Πρόκειται για μια από τις πιο μεταφρασμένες συγγραφείς της Αργεντινής, μια σύγχρονη νουάρ φωνή, την οποία αν και εντάσσουν οι αναγνώστες, οι βιβλιοπώλες και οι κριτικοί στις εκπροσώπους της αστυνομικής λογοτεχνίας, η ίδια αποτινάσσει οποιαδήποτε κατηγοριοποίηση, «πνίγεται» στο στενό φόρεμα των όποιων χαρακτηρισμών και αποδέχεται ότι γράφει για να μιλήσει κατά βάση για τη γυναίκα. Ως εκ τούτου μιλάμε για μια φωνή φεμινιστική.
Οι «Καθεδρικοί» είναι ένα μυθιστόρημα βαθύ, πολυεπίπεδο, στο οποίο η πλοκή είναι το όχημα για να ψυχογραφηθούν οι ήρωες. Επτά ήρωες, επτά άνθρωποι των οποίων οι ζωές θα αλλάξουν δραματικά μετά από ένα έγκλημα. Μιλούν σε πρώτο πρόσωπο για όσα βίωσαν, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, μια ειλικρίνεια που σοκάρει, αλλά ρέει, καθηλώνει τον αναγνώστη. Μια ειλικρίνεια άλλοτε εξόχως συναισθηματική, συγκινητική, φιλάνθρωπη, αλληλέγγυα, αγαπητική και άλλοτε κυνική, ωμή, υποκριτική, των τύπων. Άλλοτε ψυχρή, λογική, απόλυτη και άλλοτε με κατανόηση, μεγαλόθυμη, σοφή, που φέρνει κοντά τους ανθρώπους και αποκαθιστά τις σχέσεις ή τις μετουσιώνει. Μια ειλικρίνεια που ανακουφίζει, δικαιώνει και αποκαλύπτει όσα κρυμμένα αποτελούσαν χρόνιο τραύμα, πληγή που κακοφορμίζει.
Ο Αλφρέδο και η Δολόρες Σαρδά έχουν τρεις κόρες, τη μεγαλύτερη φανατική πιστή καθολική Κάρμεν, τη μεσαία επαναστάτρια άθεη Λία και τη μικρή δολοφονημένη δεκαεπτάχρονη, «μπουμπούκι» του πατέρα της, Άννα. Η Άννα έχει μιαν αγαπημένη φίλη, τη συμπαραστάτριά της, τον άνθρωπό της, τη Μαρσέλα. Οι δύο μικρότερες αδερφές έχουν έναν ισχυρό αδερφικό δεσμό, αλλά η Κάρμεν δε διακατέχεται από κανενός είδους συναισθηματισμό απέναντι στις αδερφές της. Η Κάρμεν θα παντρευτεί τον εξίσου φανατικό πιστό καθολικό Χουλιάν και θα αποκτήσουν ένα παιδί, τον Ματέο, αγαπημένο του παππού του. Στις επτά πρωτοπρόσωπες εξομολογήσεις εντάσσεται και η αφήγηση του Έλμερ, του αστυνομικού του οποίου η αρχική διαίσθηση επιβεβαιώνεται και δικαιώνεται μετά από τριάντα χρόνια.
Ο θάνατος της Άννας είναι ένα έγκλημα με ηθικούς αυτουργούς που εκτελείται σε δύο πράξεις, πριν και μετά τον θάνατό της. Ναι, υπάρχει έγκλημα και μετά τον θάνατο. Η Άννα πεθαίνει δύο φορές. Το πτώμα της βρίσκεται τεμαχισμένο και απανθρακωμένο σε μια αλάνα μερικά τετράγωνα μακριά από το σπίτι της. Η αλήθεια της θάβεται και η οδυνηρή απουσία της, η ανεξιχνίαστη για τριάντα χρόνια δολοφονία της γίνεται η αφορμή να στοχαστούν οι πρωταγωνιστές σχετικά με τα μεγάλα ζητήματα, τον θάνατο, την αγάπη και την πίστη. Και δευτερεύοντα άρρηκτα συνδεδεμένα με τα πρώτα, την υποκρισία, τη δειλία, τη μετάθεση της ευθύνης.
Μίση, πάθη, μυστικά, ενοχές, ματαιώσεις συγκαλύπτονται με τον μανδύα της θρησκευτικής πίστης. Ο Αλφρέδο, η Λία και ο Ματέο θα γκρεμίσουν τις συμβάσεις και τα στερεότυπα, θα απογυμνώσουν τη θρησκευτική πίστη και θα αποκαλύψουν τα κίνητρα των πράξεων, την ευθύνη που σφίγγει σαν μέγγενη τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Η Πινιέιρο στηλιτεύει τους εκκλησιαστικούς θεσμούς και κανόνες που χειραγωγούν ανθρώπους και ψυχές περισσότερο ευάλωτες και χρήζουν το γυναικείο σώμα μιαρό κι ό,τι σχετίζεται με αυτό ντροπιαστικό, τον έρωτα επαίσχυντο και το πλησίασμα των ανθρώπων ύποπτο και απευκταίο.
Οι «Καθεδρικοί» είναι εν τέλει ένα νουάρ μυθιστόρημα χαρακτήρων που ισορροπούν ανάμεσα στο σθένος και τη συντριβή. Πάντως λυτρώνονται…
(*) Η Ξένια Μουστάκα είναι φιλόλογος
Καθεδρικοί (2024), Κλαούδια Πινιέιρο, μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδόσεις Carnivora
