της Μαρίζας Ντεκάστρο
Κάτω ο Χίτλερ! έγραφε το 1943 η αντιναζιστική ομάδα πέντε 15χρονων μαθητών της Εμπορικής Σχολής της Ερφούρτης στους τοίχους των καταφυγίων, όπως οι νέοι της ΕΠΟΝ. Ήταν οι Καρλ Μέτζνερ, Γιόχεν Μποκ, Γκερντ Μπέργκμαν, Χέλμουτ Έμεριχ και Γιόαχιμ Νέρκε
Αφορμή για τη δημιουργία του αντιναζιστικού πυρήνα ήταν ο θάνατος του αδελφού του Γιόχεν που σκοτώθηκε στο Στάλινγκραντ. Η ιστορία της ομάδας είναι αληθινή και βγήκε στο φως όταν φοιτητές του πανεπιστημίου της Ερφούρτης έκαναν έρευνα για τα συμβάντα πριν από 70 χρόνια. Ο Καρλ Μέτζνερ (1923-1994) βρέθηκε και μετά από μεγάλη πίεση έδωσε τη συγκατάθεσή του στον Γιόχεν Βόιτ και τον ιρανογερμανό κομιστα Χάμεντ Εσράτ να συνθέσουν σε κόμικ την ιστορία τους.
Από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, οι πέντε, αναμφίβολα υποχρεωμένοι από το καθεστώς, μπήκαν στη Χιτλερική Νεολαία. Οι φανφάρες που έχουμε δει σε ντοκιμαντέρ, οι παρελάσεις και οι στολές, η ομαδική ζωή, η αίσθηση ότι ανήκαν σε εκείνους που κραύγαζαν Zieg Heil ευχαρίστησαν στην αρχή τους αθώους νεαρούς. Ωστόσο, με τον καιρό συνειδητοποίησαν ότι πολλά δεν τους άρεσαν -παράδειγμα, η τελετή μύησης στη νεολαία-, αναρωτιούνταν και για συμβάντα -την εξαφάνιση των γνωστών τους εβραίων μικροεπαγγελματιών, τα σπασίματα, τα απαίσια γκράφιτι παντού, την αίσθηση του αναδυόμενου μίσους… Τα κάποτε λοιπόν πεπεισμένα μέλη της Χιτλερικής Νεολαίας στράφηκαν εναντίον του Εθνικοσοσιαλισμού! Συναντήθηκαν μέσα στην αγωνία μήπως τους επιστρατεύσουν και αποφάσισαν να πάρουν το τρομακτικό ρίσκο να ακούν ξένους ραδιοσταθμούς, να τυπώνουν φεγ βολάν, να τα πετούν από τα τραμ ή να τα βάζουν σε γραμματοκιβώτια και να γράφουν συνθήματα όπου μπορούσαν. Αλλά και να χαζολογούν απαγγέλλοντας, όταν δεν τους άκουγε κανένας: Σαν τον Αδόλφο Χίτλερ στέκομαι εδώ ψηλά, στα πόδια μου η μάζα η καφετιά.
Η δράση τους θυμίζει το επίσης ολιγομελές φοιτητικό Λευκό Ρόδο του πανεπιστημίου του Μονάχου. Όμως, οι νεαροί του Λευκού Ρόδου* αποκεφαλίστηκαν από ενώ η ομάδα των πέντε ήταν πιο τυχερή: καταδόθηκε από συμμαθητή στη Γκεστάπο, ο καθηγητής τους Άλμπρεχτ Σουλτς τούς υπερασπίστηκε στη δίκη που έγινε, φυλακίστηκαν, στάλθηκαν στο ανατολικό μέτωπο, υπηρέτησαν στη Βέρμαχτ, αιχμαλωτίστηκαν και το 1945 επέστρεψαν και καθένας ακολούθησε τον δρόμο του: δύο έμειναν στο ανατολικό μπλοκ, δύο στο δυτικό και ενός χάθηκαν τα ίχνη στη Βραζιλία.
*****
Διαβάσαμε ένα χρωματικά μουντό graphic novel, με γκρίζες, καφετιές, υποπράσινες σελίδες και μόνο κόκκινο τη ναζιστική σημαία. Η ανάπτυξη της υπόθεσης δεν είναι γραμμική. Διακόπτεται από κεφάλαια της νεότερης ιστορίας της Γερμανίας και τοποθετείται σε συγκεκριμένα έτη. Το έργο ξεκινά με την ανάκριση του Καρλ από τη Στάζι στο Ανατολικό Βερολίνο το 1960 (επανέρχεται κατά διαστήματα σε μεταγενέστερα κεφάλαια), περνάει στη συνάντηση στη σχολή τους στην Ερφούρτη το 1939, στο κομβικό έτος 1942 όπου διαμορφώνονται οι σκέψεις για αντίσταση και κλείνει με την επανένωση της Γερμανίας το 1989.
Αυτό τον τρόπο επέλεξαν οι δημιουργοί για να δώσουν βάθος στα λόγια των ηρώων αλλά και να πληροφορήσουν τους αναγνώστες για την εποχή που με το γκρέμισμα του τείχους το 1989 έκλεισε αυτό το κεφάλαιο γερμανικής ιστορίας.
Τέλος, εν είδη επιμέτρου παρουσιάζονται το ιστορικό πλαίσιο και οι βιογραφίες των ηρώων.
*****
Θα έπρεπε να γνωρίζουμε πια…
ότι ενώ είναι σοφό να ρίχνουμε ματιές στο παρελθόν
(γιατί συμβαίνει συχνά να επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας),
αν κοιτάζουμε διαρκώς προς τα πίσω,
χάνουμε τον δρόμο μας,
γιατί ο δρόμος μας δεν είναι προς τα εκεί.
Όλιβερ Τζέφερς
Στο Πάμε ξανά-Πώς φτάσαμε ως εδώ και πού μπορούμε να πάμε, το τελευταίο εικονογραφημένο βιβλίο του Όλιβερ Τζέφερς που μεταφράστηκε στα ελληνικά, ο περίφημος συγγραφέας και εικονογράφος συνοψίζει σε έξι μόνο προτάσεις το νόημα που κατά τη γνώμη μου πρέπει να δίνουμε όταν μιλάμε σε νέους για την επέτειο της 28ης: «Να κοιτάζουμε τα πίσω σχεδιάζοντας το μέλλον». Πάμε ξανά (μπροστά) και Ποτέ ξανά (πίσω)! σε όσα συνέβησαν πριν από ογδόντα χρόνια.
*https://www.oanagnostis.gr/oi-prokiryxeis-toy-leykoy-rodoy-6-dokimiaka-keimena-gia-nearoys-enilikes-tis-marizas-ntekastro/
INFO
Κάτω ο Χίτλερ! ή γιατί ο Καρλ δεν ήθελε να γίνει ποδηλάτης
Μτφρ. Χλόη Παπαδοπούλου
Ποταμός, 2023.
Πάμε ξανά–Πώς φτάσαμε ως εδώ και πού μπορούμε να πάμε- Η ανθρώπινη ιστορία μας μέχρι τώρα
Μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς
Ίκαρος, 2024.
Δεν θα σιωπήσουμε ποτέ, Οι προκηρύξεις του Λευκού Ρόδου (1942-1943)
Μτφρ. Γιάννης Τσομίδης
