από την Αλεξάνδρα Χαΐνη
Ομιλίες και παρουσιάσεις βιβλίων, στρογγυλά και ορθογώνια τραπέζια, happenings, συναντήσεις B2B, επαγγελματικές διαδικασίες, υπογραφές βιβλίων, περίπτερα μικρά, περίπτερα μεγάλα, άλλα καλαίσθητα, κάποια με τα βασικά, εκδότες, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, φοιτητές, απλοί επισκέπτες ή κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, και ανάμεσά τους χαρούμενα παιδιά, μαθητές και μαθήτριες που ζωγραφίζουν, διαβάζουν, ή παίζουν με μπαλόνια.
Περισσότερες από 450 εκδηλώσεις φιλοξενούνται φέτος στα 16.000 τετραγωνικά μέτρα της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ).
«Τι να πρωτογράψω» ρώτησα τον Γιάννη Μπασκόζο. «Γράψε για την αίσθηση που σου προκαλεί», μου απάντησε και βρήκα μόνο μια λέξη κι αυτή είναι αγγλική: «overwhelmed». Πώς να την πω στα ελληνικά. Αισθάνομαι συγκλονισμένη, υπερπλήρης, παρασυρμένη, χωρίς αρκετό χρόνο για να διαβάσω, να δω, να αφομοιώσω.
Χθες παρακολούθησα κυρίως συζητήσεις και λίγες μεμονωμένες παρουσιάσεις βιβλίων, κυκλοφόρησα πολύ στα διάφορα σταντς, μίλησα με εκδότες και συγγραφείς. Ναι, σε έναν χώρο πνεύματος κατάφερα να κάνω 10.000 βήματα, οπότε μπορώ να πω ότι συνδύασα το τερπνόν μετά του ωφελίμου.
ΑΙ
Στα σοβαρά πάντως, νομίζω ότι τη δεύτερη ημέρα ξεχώρισαν οι συζητήσεις για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που είναι και η κεντρική θεματική της έκθεσης. Συγγραφείς και ειδικοί έθεσαν εύλογα ερωτήματα σχετικά με το αν αποτελεί πρόκληση και ευκαιρία ή απειλή και κίνδυνο για τη λογοτεχνία, κάποιοι και κάποιες δήλωσαν απόλυτη εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο είδος και στις ικανότητές του στον συγκεκριμένο τομέα, άλλοι/ες δεν ήταν και τόσο σίγουροι/ες.
Συζητήθηκε η επικινδυνότητα εκμετάλλευσης των εταιρειών ως προς τα πνευματικά δικαιώματα των συγγραφέων και τη δίκαιη αμοιβή τους, ενώ αναφέρθηκαν και οι ευεργετικές εφαρμογές ΑΙ στην επιμέλεια των κειμένων, στη στοχευμένη διαφήμιση κλπ.
Συμπέρασμα δεν βγήκε, ωστόσο ας κρατήσουμε την παραδοχή ότι ο χώρος του βιβλίου θα χρειαστεί να ασχοληθεί με το ζήτημα πιο επισταμένα και οργανωμένα, μια και η Τεχνητή Νοημοσύνη ήρθε για να μείνει.
E/audio–books
Ενδιαφέρουσα επίσης, ήταν η συζήτηση για τη διάθεση e-books από τις δημόσιες βιβλιοθήκες, ένας τομέας στον οποίο κατά πως φαίνεται δεν διαπρέπουμε, ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να λειτουργήσει προς όφελος της φιλαναγνωσίας, με την έννοια της διάθεσης τίτλων σε ανθρώπους που είτε δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν βιβλία είτε ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
Οι βιβλιοθήκες, είπαν οι εισηγητές, είναι «οι βασικοί πυλώνες για τον ψηφιακό γραμματισμό των πολιτών» και πολύ μου άρεσε. Στο ίδιο πάνελ παρουσιάστηκε έρευνα για την ανάγνωση ανωτέρου επιπέδου και μακράς διάρκειας και από οθόνες, ενώ επισημάνθηκε ότι στη Φινλανδία το 2024 οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών βιβλίων έχουν ξεπεράσει τα έντυπα.
Για τα δε audiobooks σε άλλη εκδήλωση ειπώθηκε ότι στην Ελλάδα το ποσοστό είναι ακόμα πολύ χαμηλό σε σχέση με άλλες χώρες, όπου παρουσιάζουν διψήφιο ποσοστό και ξεπερνούν τα έντυπα, όπως για παράδειγμα στη Σουηδία. Για τα παιδιά είναι μια διαφορά να περνούν από το «Μου διαβάζουν βιβλία» στο «Ακούω βιβλία», τονίστηκε.
Βιβλιοπαραγωγή 2024
Ένα τρίτο που θα ήθελα να αναφέρω σ’ αυτό το σύντομο σημείωμα είναι η παρουσίαση των στοιχείων για την ελληνική βιβλιοπαραγωγή 2024, από το BookPoint, του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Πέρα από τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν από χθες στον Αναγνώστη (Η βιβλιοπαραγωγή του 2024: σταθεροποίηση, πρωτοκαθεδρία της λογοτεχνίας, αύξηση του παιδικού βιβλίου, καταποντισμός του ηλεκτρονικού βιβλίου), θα σταθώ σε διάφορα σχόλια που έγιναν στη συνέχεια και τα οποία θεωρώ ενδιαφέροντα:
- Παρατηρείται ένα «τσίμπημα» σε εκδόσεις (σε μετάφραση) μικρών γλωσσών, λόγω κυρίως της δουλειάς που γίνεται στα μορφωτικά τμήματα των πρεσβειών.
- Τα βιβλιοπωλεία λειτουργούν ως πολιτιστικοί πόλοι, καθώς φιλοξενούν πολλές παράπλευρες εκδηλώσεις και έχουν διαμορφώσει ειδικό κοινό.
- Το παιδικό βιβλίο αναπτύσσεται σταθερά ως κατηγορία· οι γονείς δεν πτοούνται από την αύξηση της τιμής.
- Η αύξηση στις εκδόσεις ποιητικών συλλογών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτοεκδόσεις. Σημειώνεται ότι ειδικά στην Κύπρο οι αυτοεκδόσεις ανέρχονται στο 70% της συνολικής βιβλιοπαραγωγής (όχι μόνο ποίησης).
- Κάποιοι εκδοτικοί οίκοι εκδίδουν ένα βιβλίο την ημέρα με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία προώθησης (ακόμη και εμφάνισης) των βιβλίων στα βιβλιοπωλεία. Έτσι κινδυνεύουν να χαθούν πολλοί καλοί τίτλοι.
- Το αναγνωστικό κοινό δείχνει να μην έχει αυξηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες – από το 1974, όπως ανάφερε ο Γιάννης Μπασκόζος.
- Υπολογίζεται ότι το 1/3 του πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο, το 1/3 διαβάζει πάνω από 5 και το υπόλοιπο 1/3 περισσότερα από 5.
Ιταλία, τιμώμενη χώρα
Από τις εκδηλώσεις στο περίπτερο της Ιταλίας παρακολούθησα τη συζήτηση με θέμα «Η δημιουργία του μύθου: ο πολιτιστικός ρόλος της σύγχρονης εκδοτικής βιομηχανίας», η οποία εστίασε στον ρόλο που μπορεί και που πρέπει να έχουν οι εκδόσεις στην κατασκευή και την επανερμηνεία των μύθων. Πέντε Ιταλίδες εκδότριες εξήγησαν πώς επιλέγουν τα έργα και ποια στρατηγική ακολουθούν ώστε να τα κάνουν ελκυστικά στις διεθνείς αγορές. Ειδικότερα, συζητήθηκε η προσέγγιση της Οδύσσειας ή του μύθου του Μινώταυρου στα παιδιά, με χάρτες, απλοποιημένη γλώσσα και αναλογίες με τη σημερινή εποχή, προκειμένου να έρθουν οι μαθητές και οι μαθήτριες πιο κοντά στην κλασική παιδεία.
Hugo Pratt–Andrea Camilleri
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ιταλίας, εντάσσεται και η έκθεση για τον σκιτσογράφο Hugo Pratt (1927-1995). Μοναδική ένσταση το ότι έχει εξοβελιστεί στο τελευταίο κτίριο, με κίνδυνο να περάσει απαρατήρητη από τους περισσότερους επισκέπτες και επισκέπτριες. Αντίστοιχα, στο επαγγελματικό κομμάτι, φιλοξενείται έκθεση για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα Andrea Camilleri (1925-2019), η οποία επίσης κινδυνεύει να χαθεί μέσα σε όλον αυτό τον χαμό.
Επαγγελματικό πρόγραμμα
Στο επαγγελματικό πρόγραμμα, σε συζήτηση μεταξύ ευρωπαίων λογοτεχνικών πρακτόρων για τις εκδοτικές και μεταφραστικές ανταλλαγές στην Ευρώπη, επισημάνθηκε η μεγαλύτερη ευκολία που υπάρχει πλέον στη μετάφραση βιβλίων, αλλά και η υπερπαραγωγή βιβλίων με παράλληλη μείωση του αναγνωστικού κοινού. Παράλληλα και εδώ εκφράστηκε η ανησυχία για το AI και τις προκλήσεις των μεταφράσεων από άνθρωπο. «Το βιβλίο δεν πρέπει να αποσυνδέεται από τον μεταφραστή, αν μας δοθεί δείγμα μετάφρασης από το ΑΙ, εννοείται ότι το εξετάζουμε», ειπώθηκε χαρακτηριστικά.
Παιδικό-εφηβικό
Κλείνοντας δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο εργαστήρι-συνάντηση με τον Γάλλο σκιτσογράφο Luc Collin (BATEM), του κόμικ Marsupilami. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να ζωγραφίσουν μαζί του τους αγαπημένους τους ήρωες αποδεικνύοντας πως όταν έχεις έναν μαρκαδόρο δεν χρειάζεται να ξέρεις γαλλικά για να επικοινωνήσεις με έναν Γάλλο σκιτσογράφο!
Σημειώνεται ότι φέτος η παιδική-εφηβική γωνιά έχει μεταφερθεί στο κτίριο 15, φέρνοντας στην καρδιά της έκθεσης τον -απαραίτητο- αέρα γιορτής.
Info: Η φετινή ΔΕΒΘ έχει ως κύρια θεματική την Ανθρώπινη Δημιουργικότητα και την Τεχνητή Νοημοσύνη: Άνθρωπος και μηχανή, πρόκληση και ευκαιρία, κίνδυνος και δυνατότητα. Διοργανώνεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ) σε συνεργασία με τη ΔΕΘ-HELEXPO, τους Έλληνες εκδότες και τον δήμο Θεσσαλονίκης, αλλά και με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Θα διαρκέσει έως και την Κυριακή, 11 Μαΐου 2025.
Περισσότερα στο www.thessalonikibookfair.gr
