Η λευκή σελίδα χώρος πειραματισμού και έμπνευσης (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

0
1202

της Μαρίζας Ντεκάστρο

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι κάθε βιβλίο στα χέρια του ζωηρού αναγνώστη μπορεί να γίνει παιχνίδι και να τον απασχολήσει με πολλούς τρόπους σε ατομικές ή ομαδικές δραστηριότητες, κάτι που συνηθίζεται κατά κόρο στα σχολεία, κυρίως στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά, ανεξάρτητα από το αν το ίδιο το βιβλίο προτείνει συγκεκριμένες μετά-αναγνωστικές δραστηριότητες.

Ως παράδειγμα, αναφέρουμε το εικονογραφημένο βιβλίο του Hervé Tullet, Ένα βιβλίο με ήχους , που δεν έχει ήχους αλλά δεν είναι βουβό! Στις σελίδες του περιφέρονται μπλε και κόκκινες τέλειες διαφόρων μεγεθών που ανεβαίνουν, κατεβαίνουν, μικραίνουν, μεγαλώνουν, μπαίνουν στη σειρά ανάκατα ή ανά μέγεθος, μπλέκονται. Σε πρώτη ματιά, οι παιχνιδιάρες τελείες δημιουργούν εικαστικές συνθέσεις, σε δεύτερη όμως μπορούν να ακουστούν αν ο αναγνώστης τις ακολουθήσει με το δάχτυλο και τους δανείσει τη φωνή του. Είναι λοιπόν εικόνες ήχων που ακούγονται!

Ανεβαίνοντας στην ηλικία και φτάνοντας στη γραφή, θα παρουσιάσουμε τέσσερα πρακτικά βιβλία εργασίας με ιδέες και προτάσεις για δημιουργικές συγγραφικές δραστηριότητες που δίνουν στους αναγνώστες τη δυνατότητα να επέμβουν πάνω στις σελίδες τους ή  να γράψουν αλλού κάτι δικό τους.

Το Μαγειρεύοντας ιστορίες, πώς να γράψεις δικά σου κείμενα, της Ελένης Σβορώνου, είναι μάλλον από τα πρώτα ελληνικά βιβλία δημιουργικής γραφής για παιδιά. Ο εύστοχος τίτλος Μαγειρεύοντας… παραπέμπει στο κοινώς λεγόμενο «κουζίνα του συγγραφέα», τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν επώνυμοι πεζογράφοι,  και παράλληλα στα συστατικά που κάνουν τα αληθινά πιάτα-ιστορίες νόστιμα και ενδιαφέροντα. Το βιβλίο λοιπόν παρουσιάζει ένα ημερήσιο μενού που ξεκινά με ένα χορταστικό πρόγευμα στο οποίο παρουσιάζονται οι λέξεις, τα εργαλεία του καλού σεφ, και ακολουθούν τα ορντέβρ – τα συγγραφικά παιχνίδια που ξεκλειδώνουν τη φαντασία.

Στη συνέχεια, το κυρίως πιάτο, προτείνει στον πεινασμένο αναγνώστη πολλές συνταγές συγγραφικών δοκιμών για ιστορίες θαλασσινές, του φούρνου, πικάντικες, με μυρωδικά, κλπ. Κάθε τύπος πιάτου αναφέρεται σε ένα συγγραφικό ζήτημα, π.χ. στο ύφος, στον ήρωα, στη φαντασία, στις συγγραφικές ανατροπές… Η συγγραφέας έβαλε όλη την παιδαγωγική φαντασία της και επέλεξε γνωστά παιδικά/νεανικά μυθιστορήματα προτρέποντας τους μαθητευόμενους συγγραφείς να εργαστούν πάνω σ’ αυτά, να επέμβουν, να συμπληρώσουν και να τα μεταμορφώσουν.

 Ο Κρίστοφερ Ετζ κινείται σε παρεμφερές πλαίσιο με την Σβορώνου. Στο Γράψε τις καλύτερες ιστορίες, παρουσιάζει στα μεγαλύτερα παιδιά, ό,τι θα ήταν σε βιβλίο, ένα εμπνευστικό σεμινάριο δημιουργικής γραφής. Αυστηρό και συγκεκριμένο, γιατί όπως φαίνεται ο Ετζ θεωρεί τη συγγραφή, είτε ασκείται από ενήλικους, είτε από παιδιά, δραστηριότητα που χρειάζεται πειθαρχία και οργάνωση. Έχουμε λοιπόν ένα εγχειρίδιο συγγραφής για παιδιά το οποίο αποτελείται από δύο μέρη.

Στο πρώτο μισό, δίνονται κατευθύνσεις για την οργάνωση των σκέψεων και των υλικών του επίδοξου συγγραφέα, εξηγούνται δηλαδή αναλυτικά ο σχεδιασμός του σκελετού μιας ιστορίας, οι πιθανές πηγές έμπνευσης, το σκηνικό περιβάλλον, το χτίσιμο των χαρακτήρων, οι διάλογοι, η δράση, η πλοκή και η επιλογή τίτλου. Παράλληλα, προτείνεται χρήσιμο λεξιλόγιο για καθένα από τα παραπάνω περιλαμβάνοντας συντακτικά, λεξιλογικά, εκφραστικά θέματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της συγγραφής.

Στο δεύτερο μέρος εισάγονται τα διαφορετικά είδη των ιστοριών- περιπέτεια, χιούμορ, επιστημονική φαντασία, τρόμος, ρομάντζο, ιστορία εποχής και δίνονται κλειδιά για συγγραφή επιτυχημένων ιστοριών. Διάσπαρτα στις σελίδες ο αναγνώστης διαβάζει σύντομα αποσπάσματα από λογοτεχνικά έργα που υποστηρίζουν το περιεχόμενο των κεφαλαίων. Δημιουργείται λοιπόν και μία προτεινόμενη βιβλιογραφία για περαιτέρω αναγνώσεις Εξαιρετικό βιβλίο από κάθε άποψη!

 Έλα ν’ αγαπήσουμε τις λέξεις, αλλά τι είναι οι λέξεις και πώς φτιάχνω καινούριες; Τι είδους λέξεις υπάρχουν; Ποιες είναι αστείες, αγαπησιάρικες και ποιες πληγώνουν; Ποιες είναι χαρούμενες, νόστιμες, μυστηριώδεις, συνθηματικές, αντιπαθητικές; Και τελικά πώς τις χρησιμοποιώ για να εκφραστώ; Στο πανέξυπνο τετράδιο της Φρανσουάζ Μπουσέ, τα συγγραφικά παιχνίδια που προτείνονται φαίνονται μεταξύ τους ασύνδετα, έχουν όμως μια εσωτερική παιδαγωγική λογική, η οποία προβάλει αφενός τη χαρά της προσωπικής έκφρασης και της έμπνευσης χωρίς όρια και αφετέρου τους κανόνες του γραπτού κειμένου οι οποίοι διαμορφώνονται σιγά με την εξάσκηση. Το γράψιμο, πέρα από σχολικό καθήκον, είναι διασκέδαση και επικοινωνία και αυτή είναι η κεντρική ιδέα της Φρανσουάζ Μπουσέ. Οι αναγνώστες παίζοντας από σελίδα σε σελίδα θα καταλήξουν να γράψουν πολλά και διάφορα κείμενα χωρίς καλά καλά να το καταλάβουν, θα σκεφτούν μέχρι και την ορθογραφία, θα ανοίξουν λεξικά, θα ανατρέξουν στη βιβλιοθήκη τους και ίσως θα φτιάξουν ένα δικό τους βιβλίο.

Παιδαγωγική υπάρχει και στη μορφή αυτού του βιβλίου. Δεν είναι μόνο το μεγάλο μέγεθος (30Χ22) και ο άπλετος χώρος για συγγραφικές δόκιμες, αλλά και το χαρτί, ένα ματ χαρτί γραψίματος αρκετά βαρύ κατάλληλο για μολύβι και που δεν απορροφά αν γράψεις με μαρκαδόρο.

Η Παναγιώτα Στρίκου-Τομοπούλου, στο 30+1 Βιβλιοπαιχνιδίσματα, ένα για κάθε μέρα του μήνα συνθέτει την εμπειρία της από δραστηριότητες που έχει πιθανόν δοκιμάσει σε σχολικές τάξεις στο μάθημα της λογοτεχνίας. Στα 10 πρώτα κεφάλαια ασχολείται με την ιστορία της γραφής, την κατασκευή χειροποίητου χαρτιού, τη γέννηση των βιβλίων, τα είδη τους, τη βιβλιοθήκη… Στα επόμενα προτείνει γνωστές και εφαρμόσιμες παιδικές συγγραφικές δραστηριότητες, όπως το γράμμα σ’ έναν ήρωα, τη συγγραφή χαϊκού, ιδέες για να γραφτεί μία ιστορία, πώς φτιάχνεται ένας χαρακτήρας, ένα κόμικ, μια αφίσα για βιβλίο, πώς κατασκευάζεται ένα βιβλίο, κ.ά.

Το κεφάλαιο 24, Τα Δικαιώματα του αναγνώστη, είναι ο κρίκος που συνδέει τη συγγραφή με την ανάγνωση, και έχει δύο αποδέκτες: τα παιδιά και τους ενηλίκους. Θα μπορούσε λοιπόν να έχει αυτονομηθεί και αναλυθεί στο παράρτημα με τις συμβουλές για ενηλίκους ώστε να τους πείσει ότι η ανάγνωση βιβλίων είναι προσωπική υπόθεση η οποία ξεπερνά ακόμα και τις αναγνωστικές συνήθειες που πασχίζουμε οι μεγάλοι να χτίσουμε με τα παιδιά μας.

 

Και ένα βιβλίο για τα μαθηματικά

Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία γιορτάζει φέτος 100 χρόνια, το 2018 κηρύχτηκε Έτος Μαθηματικών από το Υπουργείο Παιδείας, και εκδόθηκε το πρώτο παιδικό βιβλίο του έτους για τα μαθηματικά με τίτλο Το βιβλίο αυτό κάνει τα μαθηματικά παιχνίδι, της Georgia Amson-Bradshaw.

Είναι γεγονός ότι τα μαθηματικά συνδέονται συχνότατα με τη σχολική αποτυχία. Ένας από τους λόγους είναι ότι η παραδοσιακή μαθησιακή διαδικασία δεν εμπλέκει τους μαθητές στην αναζήτηση των μαθηματικών μυστικών, αλλά αναπαράγει τεχνικές και θεωρίες που τα παιδιά δεν θα συναντήσουν στην πραγματική ζωή. Δεν τους προσφέρει δηλαδή αυτό που θα ονομάζαμε μαθηματική εμπειρία, κάτι που πετυχαίνει η Georgia Amson-Bradshaw.

Το βιβλίο είναι ό,τι ακριβώς δηλώνει ο τίτλος του, μια ποικιλία μαθηματικών παιχνιδιών – με γεωμετρικά σχήματα, μοτίβα, μετρήσεις, λαβυρίνθους, μαθηματικές κατασκευές- που τα σχεδιάζεις, τα λύνεις στο χαρτί ή τα κατασκευάζεις και τα οποία βασίζονται σε κρυμμένες μαθηματικές έννοιες και θεωρίες που δεν είναι απαραίτητο να τις γνωρίζεις για να παίξεις. Δεν απευθύνεται λοιπόν σε μαθηματικές ιδιοφυΐες αλλά σε κάθε παιδί που έχει όρεξη να ακονίσει το μυαλό του!

Θυμίζουμε επίσης τα «μαθηματικά» βιβλία των Δημήτρη Χασάπη, Μαθηματικά στην κουζίνα, μαθηματικές δραστηριότητες για παιδιά και τους γονείς τους (2011) και Μαθαίνω μαθηματικά μέσα από την τέχνη- Μοντριάν, Καντίνσκι, Μαλέβιτς, Έσερ, Κλέε, Ντε Κίρικο (2015-16), Μεταίχμιο και της Άννα Τσεραζόλι, ΕΙΜΑΙ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ. Πώς έγινα καλός στα μαθηματικά διασκεδάζοντας (μτφρ. Αδελαϊδα-Ναταλία Μοσχονά), Κέδρος 2014.

 

 

 

INFO

Georgia Amson-Bradshaw, Το βιβλίο αυτό κάνει τα μαθηματικά παιχνίδι, εικ. Harriet Russell, μτφρ. Άρης Μαυρομμάτης- Σοφία Σταθοπούλου, Καλειδοσκόπιο, 2018.

 

Κρίστοφερ Ετζ, Γράψε τις καλύτερες ιστορίες, αποδ. Τίνα Χριστίδη, Μεταίχμιο, 2017.

 

 

Φρανσουάζ Μπουσέ, Έλα ν’ αγαπήσουμε τις λέξεις, αποδ. Φίλιππος Μανδηλαράς, Πατάκης, 2016.

 

Ελένη Σβορώνου, Μαγειρεύοντας ιστορίες, πώς να γράψεις δικά σου κείμενα, Μεταίχμιο, 2015.

 

Παναγιώτα Στρίκου-Τομοπούλου, 30+1 Βιβλιοπαιχνιδίσματα, εικ. Μαρκ Γουάινσταϊν, Κέδρος, 2017.

 

Hervé Tullet, Ένα βιβλίο με ήχους, αποδ. Θεόφιλος Μπαξεβάνης, Νεφέλη, 2017.

 

 

Προηγούμενο άρθρο“Παλιά Αρχοντικά και αξιόλογα Κτίσματα της Λάρισας” (γράφει η Θεοφανώ Σακελλαρίου)
Επόμενο άρθροΖαχαρίας Σώκος, Διπλή προσπέραση (του Γιώργου Λίλλη)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ