Ζέφη Κόλια: Μόδα, ηθική, διαστροφές, πρωτοπορία και λογοτεχνία (συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Σαμοθράκη)

0
458

 

συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

 

Στις Βελονιές της Πρωτοπορίας (Μεταίχμιο), η Ζέφη Κόλια βιογραφεί την μόδα του 20αιώνα. Με σίγουρες ψαλιδιές ευφυούς μόδιστρου, απελευθερώνει την αφήγηση της από βαρετές πτυχές και εστιάζει σε όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για την εξέλιξη της πιο εικονικής βιομηχανίας, τις εκλεκτικές συγγένειες της με τις τέχνες και τα εμβληματικά στιγμιότυπα που επηρέασαν το τι φοράμε σήμερα.  Στην συνέντευξη που ακολουθεί, η συγγραφέας απαντάει στις ερωτήσεις της πάντα κακοντυμένης Αλεξάνδρας Σαμοθράκη για τη σχέση της μόδας με τον φεμινισμό, την καταστροφή του περιβάλλοντος, την ηθική, τη λογοτεχνία και πολλά άλλα.

 

 

Πείτε μας για τον Ντε Βλαμένκ που ανοίγει το βιβλίο σας. Νόμιζα πως ήταν απλά μια ακόμα προσβολή της κόρης μου στον γιο μου δεν είχα ιδέα πως ήταν υπαρκτό πρόσωπο.

Ο Μορίς ντε Βλαμένκ ήταν ηγετική μορφή του κινήματος των Φωβ· στα γαλλικά Les Fauves σημαίνει Άγρια Τέρατα και αφορούσε μια ομάδα απείθαρχων, μοντέρνων ζωγράφων, οι οποίοι προκάλεσαν σεισμική δόνηση στους καλλιτεχνικούς κύκλους, ενώ ήταν επιρρεπείς σε μεθύσια και καβγάδες. Μήπως κάτι ξέρει η κόρη σας;

 

Η αγάπη που είχε η Virginia Woolf για τα ρούχα της δεν ήταν αγάπη κατά τα λεγόμενά της. Τι ήταν;

Προφανώς άλλο ένα λογοτεχνικό ερέθισμα: Η κυρία Νταλογουέι καθώς μεταποιεί το αγαπημένο της πράσινο φόρεμα αναλογίζεται την παρούσα κατάστασή της· οι σκέψεις αυτές ησυχάζουν κάπως την ψυχή της. Η ίδια η Woolf αρθρογραφούσε στη βρετανική Vogue των 20ς, εμπλουτίζοντας με την avantgarde, μοντερνιστική ματιά της τον κόσμο των γυναικείων περιοδικών.

 

Αναφέρετε πως την εποχή της Κολέτ «οι λεσβίες ήταν πολύ της μόδας». Δεν είναι ερώτηση, απλά το γράφω για να το δουν οι πολιτικά ορθοί αναγνώστες μας και να ξελυσσάξουν.

Ε, τότε να σας πω κι άλλα κουτσομπολιά: Στο Παρίσι της belle epoque και των années folles η μισαλλοδοξία δεν ήταν καθόλου της μόδας· έτσι άνθισε η queer κουλτούρα. Διάσημες λεσβίες διατηρούσαν πριβέ φιλολογικά σαλόνια, όπως η Αμερικανίδα μυθιστοριογράφος Nathalie Clifford Barney και οι -επίσης Αμερικανίδες- Gertrude Stein και Alice B. Toklas, το θρυλικό λεσβιακό ζεύγος της Παρισινής Πρωτοπορίας. Στην καλλιτεχνική αφρόκρεμα περιλαμβάνονταν αρκετές υπερδιάσημες λεσβίες ή πολυερωτικές (polyamorous) προσωπικότητες, όπως η χορεύτρια Isadore Duncan ή η ηθοποιός Sarah Bernhardt.

Ξελυσσάξτε!

 

Με ποιους τρόπους είναι η μόδα ανήθικη;

Παλιά θα λέγαμε επειδή είναι ταξική και διαχωρίζει τους ανθρώπους σε φτωχούς και πλούσιους, αλλά σήμερα είναι «ανήθικη» με περισσότερους τρόπους. Πίσω απ’ τη βιτρίνα της κρύβεται κατασπατάληση φυσικών πόρων, ρύπανση με βουνά από πεταμένα ρούχα στις ακτές της Αφρικής, πενιχρά αμειβόμενη -και συχνά παιδική- εργασία στα εργοστάσια της Ασίας, μαζική θανάτωση ζώων. Δεν τα λες και λίγα.

 

Στο βιβλίο σας φαίνεται ολοκάθαρα πόσο συνυφασμένη (συγγνώμη, κατά λάθος το λογοπαίγνιο) είναι η μόδα με τη μουσική και την ιστορία, ιδίως στις Μέκκες του χώρου όπως το Παρίσι, το Λονδίνο ή το Μιλάνο. Στην Ελλάδα εντοπίζονται;

Θυμίζω ότι τα μοτίβα του Γιάννη Τσεκλένη αντλούσαν έμπνευση από αρχαιοελληνικά αγγεία, παραδοσιακά ξυλόγλυπτα, βυζαντινά χειρόγραφα, αλλά και τον αιγαιοπελαγίτικο ήλιο. Οι λευκές και μπεζ μονοχρωμίες του Δημήτρη Παρθένη, απέπνεαν δωρική λιτότητα και έδεναν απόλυτα με το άνυδρο, ασβεστωμένο λευκό των Κυκλάδων. Αργότερα, η Σοφία Κοκοσαλάκη (που χάσαμε πολύ νωρίς), αλλά και η Μαίρη Κατράντζος έφεραν αέρα Ελλάδας στις διεθνείς πασαρέλες.

 

Αναφέρετε τη δήλωση της Στέλλα ΜακΚάρτνεϊ πως «η μόδα είναι εκτός μόδας», καθώς πρόκειται για τη δεύτερη πιο ρυπογόνο βιομηχανία του πλανήτη μετά το πετρέλαιο. Πώς θα μπορούσε η μόδα να ξαναγίνει της μόδας;

Χρειαζόμαστε νέα πρότυπα. Να γίνουν ξανά «της μόδας» η μεταποίηση και η ανακύκλωση, ακόμα κι από μεγάλα brands· για παράδειγμα άκουσα ότι κάποια επώνυμη εταιρεία δερμάτινων ειδών, φτιάχνει (πανάκριβες) τσάντες από τσάντες προηγούμενων κολεξιόν που έχουν ξεμείνει στις αποθήκες. Ή ότι κάποιες ηθοποιοί του Χόλιγουντ εμφανίζονται στο κόκκινο χαλί με τουαλέτες υψηλής ραπτικής που έχουν ξαναφορεθεί. Και αν θέλετε τη γνώμη μου, χρειαζόμαστε influencers με οικολογική συνείδηση. Όχι κάθε πικραμένη με ντουλάπες φίσκα στη fast fashion.

 

Μοντέρνα στάση, nouveau roman. Σε τι μοιάζει η μόδα με τη λογοτεχνία;

Στα late 50s των υπαρξιστών και των μπίτνικ, το να κρατάει κάποιος ένα βιβλίο ήταν «μοντέρνα στάση». (Δεν θα ήταν τέλειο να επανέλθει αυτή η μόδα; Να μαντεύουμε χαρακτήρες ανθρώπων από τους τίτλους των βιβλίων τους;) Τώρα όλοι κρατούν από ένα έξυπνο κινητό· αυτό είναι η μοντέρνα στάση της εποχής μας: Βρείτε τις διαφορές.

Μερικές φορές η λογοτεχνία έχει προοικονομήσει μόδες, μερικές άλλες η μόδα έχει εμπνεύσει λογοτεχνία. Κάποια παραδείγματα αναφέρω στο βιβλίο μου. Δεν κάνω spoiler.

 

Μήπως ξέρετε εγώ γιατί ντύνομαι σαν γύφτος; Μήπως λογω της Σιμόν Ντε Μπουβουάρ ή τι θα ήθελα;

Υπονοείτε «Gypsy style» με φλοράλ φουστάνια, τσιγγάνικες φούστες και πουκαμίσες με βικτωριανές δαντέλες; Πολύ μποέμ σας βρίσκω! Αντίθετα η Σιμόν ντυνόταν κάπως σαν πρόσκοπος, αν μου επιτρέπετε.

 

Απόσυρση του κορσέ, απλότητα Κοκό Σανέλ, κόκκινο κραγιόν, κάψιμο σουτιέν… Είναι η ιστορία του φεμινισμού παράλληλη με την ιστορία της μόδας; Το σουτιέν κάποτε ήταν η απελευθέρωση από τον κορσέ, μετά όμως έγινε και το ίδιο σύμβολο καταπίεσης και το κάψαμε κι αυτό. Τώρα που δεν έμεινε τίποτε να αφαιρέσουμε πως θα συμβολίζουμε τη χειραφέτησή μας;

Μήπως αυτό σημαίνει ότι φτάσαμε στον στόχο μας; Μήπως από δω και πέρα πρέπει απλώς να διαχειριστούμε ήρεμα τη χειραφέτησή μας; Δεν ξέρω, ρωτάω κι εγώ. Πάντως η αλήθεια είναι ότι το 4ο φεμινιστικό κύμα του #metoo δεν συνδυάστηκε με κάποια επαναστατική στάση στο στιλ. Αντίθετα έχει μεγάλο ενδιαφέρον η στιλιστική δήλωση (fashion statement) της LGBTQI+ κοινότητας με τον non binary, ρευστόφυλο σχεδιασμό, που αγκαλιάζει την κοινωνική ορατότητα με ρούχα που απευθύνονται χωρίς διακρίσεις σε όλο το φάσμα των φύλων.

 

Ευθύνες της μόδας για διατροφικές διαταραχές (ανορεξία).

Βεβαίως, κυρίως μέσα από τα διάσημα μοντέλα που έγιναν πρότυπα. Στα 60ς η Τουίγκι (κλαράκι) -το πιο περιζήτητο μοντέλο- θύμιζε θύμα παρατεταμένου λιμού, με χιλιάδες κορίτσια να λιμοκτονούν για να της μοιάσουν. Στη δεκαετία του ’90 η υπερβολικά αδύνατη και χωμένη στις καταχρήσεις Κέιτ Μος ήταν η τέλεια μούσα του heroin chic και του grunge, μια εικόνα-αρχέτυπο του «ανορεξικού προτύπου». Στη διάρκεια του 21ου αιώνα η βιομηχανία της μόδας βρέθηκε συχνά κάτω από τα πυρά κατηγοριών για σοβαρά ζητήματα, όπως οι διατροφικές διαταραχές και ο εθισμός των μοντέλων στα ναρκωτικά, στην προσπάθειά τους να φαίνονται «τέλεια». Έκτοτε τα σωματεία του χώρου έχουν εργαστεί σκληρά προκειμένου να αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα, θέτοντας ως πρωταρχικό τους μέλημα την υγεία των εργαζομένων, ενώ προωθούνται πλέον μοντέλα με ευτραφή σωματότυπο (plus size), αλλά και με εμφανισιακές ιδιαιτερότητες ή φυλοακαθόριστο (non binary) παρουσιαστικό. Ελπίζω μόνο να μην είναι κι αυτό μόδα.

 

LBD, βραδινή τουαλέτα για παιδιά και μαμάδες (1920), φόρεμα ποίημα (dada)… μήπως όσα τώρα εκλαμβάνουμε για καινοτομίες είναι ενδείξεις της δικής μας αμορφωσιάς;

Δεν το είπα εγώ, εσείς το λέτε. Και λέω ότι δεν έχετε άδικο.

 

Swing, zazou, zoot suits, rudboys, Rolling Stones, beatnik… free your mind and your clothes will follow, surfers. Σήμερα υπάρχει πολιτική μόδα;

Σήμερα η πρωτοπορία της μόδας αγκαλιάζει την κοινωνική ορατότητα και τον non binary, ρευστόφυλο σχεδιασμό, την ηθική μόδα που παράγεται δίχως βασανισμό ζώων, τη βιώσιμη μόδα για το μικρότερο δυνατό αποτύπωμα στη ρύπανση του πλανήτη. Αν και όλα αυτά αφορούν αντίστοιχα κοινωνικά κινήματα, δεν είναι μόδες που έχουν κατέβει στον δρόμο για να γίνουν πολιτική δήλωση. Ίσως αυτό τελικά να λείπει: η εξεγερσιακή αισθητική μιας μόδας που έχει ξεπεταχτεί απ’ τα σπλάχνα των πεζοδρομίων.

 

O Christian Dior κάποτε έραβε για τις συντρόφους των ναζί. Γιατί πιστεύουμε πως μια μάρκα μάς κάνει καλύτερους;

Αναγκάστηκε να το κάνει για να επιβιώσει, ενώ η αδελφή του βρισκόταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης επειδή ήταν στη γαλλική αντίσταση. Αντίθετα η Κοκό Σανέλ, αν και κατέβασε ρολά στο ατελιέ της, είχε ερωτική σχέση με έναν πιτσιρικά αξιωματικό των ναζί και σε όλη την κατοχή έμενε στο ξενοδοχείο Ritz. Άλλο να μιλάμε πάντως για «μάρκες» κι άλλο για υψηλή ραπτική. Δεν ξέρω, προσωπικά ίσως ένα ρούχο υψηλής ραπτικής να με έκανε να νιώσω καλύτερα. Πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν θα έχω ποτέ αυτή την απάντηση.

 

Ο Dessès ήταν ελληνικής καταγωγής και τη δεκαετία του ’80 έχουμε τους δύο Πειραιώτες, τον Billy Bo και τον Παρθένη. Σήμερα εκπροσωπείται επάξια η χώρα μας στις διεθνείς πασαρέλες;

Έχουμε καλούς Έλληνες σχεδιαστές, όπως έχουμε και καλούς Έλληνες συγγραφείς. Κάποιοι καλοί Έλληνες σχεδιαστές έχουν καταφέρει να εισχωρήσουν στο διεθνές περιβάλλον· κάποιοι Έλληνες συγγραφείς πάλι, όχι.  Ονόματα μη μου ζητήσετε – ούτε από τους μεν ούτε από τους δε.

 

Ό,τι αφορά τη μόδα -από ταινίες για τον οίκο Gucci και το prêt-à-porter, μέχρι τα καρναβάλια στα Met Gala και το My Style Rocks– μας μαγνητίζει. Είναι επειδή έχουμε έμφυτη την τάση για το ωραίο ή το αντίθετο, επειδή είμαστε πρόβατα;

Είναι επειδή βλέπουμε την εικόνα ενός γυαλιστερού κόσμου και το μάτι μαγνητίζεται από τη γυαλάδα. Άμα, ας πούμε, μας έδειχναν εικόνες παιδικής εργασίας στα εργοστάσια της Ασίας ή ζώα να θανατώνονται για τα μπουφάν μας, θα είχαμε τον ίδιο ενθουσιασμό;

 

The Devil wears Prada. Ο Jesus τι θα επέλεγε;

Ρευστόφυλη, σιφόν πουκαμίσα Ossie Clark. Όπως ο Brian Jones.

 

Ποιο είναι το πιο εικονικό ρούχο όλων των εποχών;

Θεωρώ, το μπλουτζίν.

 

Ο Σαλαγιάν, ο Αλεξάντερ Μακ Κουίν, ο Galliano και η Στέλλα Μακ Κάρτνεϊ φοίτησαν στο Central Saint Martins, αλλά φοίτησαν και χιλιάδες άλλοι που δεν έγιναν σούπερ σταρ σχεδιαστές. Τι τους έλειπε;

Αυτό που λείπει από χιλιάδες καλλιτέχνες που σπούδασαν στην ίδια σχολή με αντίστοιχες διασημότητες, και δεν έγιναν και οι ίδιοι διάσημοι: η αδιαπραγμάτευτη ταλεντάρα και η τυχερή δεκάρα!

 

O Versace και ο Mauricio Gucci πυροβολήθηκαν, ο Αλεξάντερ ΜακΚουίν κρεμάστηκε, ο Billy Bo πέθανε τραγικά μόνος από AIDS. Είναι επικίνδυνος κλάδος τελικά η υψηλή ραπτική;

Λέτε; Δεν το είχα σκεφτεί. Πάντως είναι ένας τρομερά σκληρός και ανταγωνιστικός χώρος – αν και έχουμε και το αντίθετο παράδειγμα: της «die hard» Coco Chanel που δεν μάσαγε από κανέναν και τίποτα. Πέθανε ήρεμα σε ηλικία 87 ετών στο ξενοδοχείο Ritz, ενώ σχεδίαζε την ανοιξιάτικη κολεξιόν της. Στο μεταξύ, με μια μεζούρα στον λαιμό κι ένα τσιγάρο κρεμασμένο στα χείλη είχε φέρει τα πάνω κάτω στη μόδα για πάνω από μισό αιώνα.

 

Ο ηθοποιός Jared Leto στο φετινό Met Gala που ήταν αφιερωμένα στον Lagerfeld ντύθηκε γάτα/κληρονόμο του σχεδιαστή, Choupette. Καταλαβαίνω πως αυτό είναι ενδεικτικό για κάτι, αλλά δεν καταλαβαίνω για τι. Τι λέτε;

Μήπως ήταν μήνυμα να αγαπήσουμε περισσότερες τις γάτες μας; Πόσο πια; Στο κεφάλι μάς έχουν ανέβει. (Προφανώς το έκανε για να συζητηθεί, αλλά δεν θα πέσουμε στην παγίδα του.)

 

O Azzedine Alaia προτιμούσε να χάνει ολόκληρες σεζόν από το να βγάζει συλλογές χωρίς να έχει να πει κάτι. Τι θα μπορούσε να μάθει από αυτό ο εκδοτικός κόσμος;

Με οδηγείτε σε ολισθηρά μονοπάτια συζήτησης· θα σας πω μόνο ότι ο Alaia σνόμπαρε και τη διευθύντρια της αμερικανικής Vogue Anna Wintour δηλώνοντας: «Ξέρει να διοικεί πολύ καλά μια εταιρεία, αλλά δεν σκαμπάζει από μόδα. Δεν εμπιστεύομαι ούτε στάλα το γούστο της. Τέλος πάντων, και ποιος θα θυμάται την Anna Wintour στην ιστορία της μόδας; Κανείς.» Φυσικά εκείνη δεν συμπεριέλαβε ποτέ κολεξιόν του Alaia στις σελίδες της Vogue. Δεν ξέρω αν με πιάνετε.

 

Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας.

 

Ζέφη Κόλλια, Βελονιές της Πρωτοπορίας, Μεταίχμιο

Προηγούμενο άρθροΌντρι Λορντ: ποιήτρια και μαχήτρια (της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη)
Επόμενο άρθρο 14 καλά αστυνομικά για το καλοκαίρι  (του Μάρκου Κρητικού)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ