Της Νίκης Κώτσιου.
Στα διηγήματα του Μπρις Πάνκεϊκ (Τριλοβίτες, μτφρ.Γιάννης Παλαβός, Μεταίχμιο) πρωταγωνιστούν οι άνθρωποι και το τοπίο της Δυτικής Βιρτζίνια. Καπνοχώραφα, ορυχεία, ζεματιστός αέρας ανάμεικτος με καρβουνόσκονη και φτωχοί άνθρωποι που παλεύουν με τις περιστάσεις. Σ’αυτόν τον άξενο τόπο που δεν χωράει όνειρα κι ελπίδες, οι νέοι διαισθάνονται από νωρίς τον εγκλωβισμό τους και κάνουν σπασμωδικές προσπάθειες να ξεφύγουν. Μάταια. Οι άτυποι καταναγκασμοί που επιβάλλει ο σκληρός τόπος δεν επιτρέπουν διαφυγή και ευδοκίμηση. Οι νέοι είναι καταδικασμένοι να μηρυκάζουν θλίψη και απόγνωση, καθώς διαπιστώνουν ότι είναι λίγο-πολύ καταδικασμένοι να ακολουθήσουν το ριζικό των γονιών τους, αιχμάλωτοι μιας αναπόδραστης μοίρας.
Στο πρώτο διήγημα της συλλογής (Τριλοβίτες), ο νεαρός Κόλι κινδυνεύει να χάσει τη φάρμα του και, για να ξεδίνει, συνηθίζει να αναζητά και να συλλέγει τα απολιθώματα που αφθονούν στα χώματα της Βιρτζίνια. Το παρελθόν του γενέθλιου τόπου βουίζει μέσα του, μαζί με τη μορφή του πεθαμένου πατέρα που τον στοιχειώνει. Θέλει να ξεφύγει και να προχωρήσει μ’έναν δικό του, ελεύθερο βηματισμό αλλά οι μνήμες και οι περιστάσεις τον κρατούν πίσω και τον καθηλώνουν. Στο «Κυνήγι της Αλεπούς», ο νεαρός Μπο ασφυκτιά μέσα στη δυσώδη παρέα των χυδαίων ομηλίκων του και νιώθει να ταυτίζεται με την αλεπού, που αγωνίζεται να ξεφύγει από τους ανάλγητους και βάρβαρους κυνηγούς της. Με μια θεαματική χειρονομία κι, ενώ παραπαίει μέσα σ’ένα εχθρικό περιβάλλον,όπου νιώθει και ο ίδιος να απειλείται, παρόμοια με την κυνηγημένη αλεπού, ο νεαρός θα κάνει μια θεατρική «δήλωση» ανεξαρτησίας πηγαίνοντας κόντρα στις αξίες της ομάδας του.
Οι νέοι που πρωταγωνιστούν στα διηγήματα του Πάνκεϊκ νιώθουν προς στιγμή την ανάγκη να αντισταθούν και να πάρουν τη μοίρα στα χέρια τους αλλά συντετριμμένοι διαπιστώνουν ότι το παρελθόν συνεχίζει αδιατάρακτα να ανακυκλώνεται και μέσα από τις ολοδικές τους ζωές, που μάταια προσπαθούν να διασώσουν. Με διάφορα ηχηρά διαβήματα διεκδικούν ένα μέλλον ελεύθερο και διαφορετικό από αυτό που τους επιφυλλάσσει ο τόπος , αλλά η προσπάθεια δεν εγγυάται κάποια αίσια έκβαση. Ούτως ή άλλως, ο συγγραφέας δεν μας ενημερώνει για το αποτέλεσμα. Τα διηγήματα δεν παρακολουθούν τη ζωή των ηρώων σε εύρος χρόνου παρά μόνο για λίγες ώρες κάθε φορά, και μέσα σε αυτό το λίγο, καλούμαστε να αφουγκραστούμε την ασφυξία τους και την απέλπιδα προσπάθειά τους να την υπερβούν.
Η καρδιά των πρωταγωνιστών φλέγεται από έναν καταπιεσμένο αλλά πανίσχυρο θυμό, που όλο και γιγαντώνεται μέχρι να καταλήξει στην έκρηξη. Αυτός ο συσσωρευμένος θυμός απέναντι στη μοίρα, τους οικείους αλλά και τον ίδιο τον εαυτό δηλητηριάζει τη ζωή τους ανεπανόρθωτα. Ενίοτε η βουβή οργή εκτονώνεται με τρόπους εντυπωσιακούς, άλλοτε ξεθυμαίνει και πάλι φουντώνει με την παραμικρή αφορμή. Στις σελίδες του Μπρις Πάνκεϊκ παρελαύνουν πολλά θηράματα του δάσους, που συμβολίζουν τους ήρωες των διηγημάτων ή κάποιες αντιπροσωπευτικές πτυχές τους. Τα ζώα που κυνηγούν και κυνηγιούνται από τα μεγαλύτερα φτιάχνουν ένα κανιβαλιστικό γαϊτανάκι, που παραπέμπει και στον ανθρωποφαγικό κόσμο των προσώπων. Κοινή τους μοίρα η αγωνία για τη συνέχιση της επιβίωσης μέσα σε αντίξοες συνθήκες, η επισφαλής ζωή μετ’εμποδίων, ο πόνος, το τραύμα και ο θάνατος. Πολλαπλώς τραυματισμένοι και ανεξίτηλα σημαδεμένοι από τις περιστάσεις, οι άνθρωποι και μαζί τους τα ζώα μέσα στους «Τριλοβίτες» προσπαθούν να γλυτώσουν από τα γρανάζια άτεγκτων νομοτελειών, που λειτουργούν ερήμην των θυμάτων.
Παγιδευμένος κι ο ίδιος στη δυτική Βιρτζίνια, ο Μπρις Πάνκεϊκ (1952-1979) ανάπνεε κι αυτός το μολυσμένο αέρα που ανάπνεαν οι ταλαιπωρημένοι ήρωές του, ζούσε τα ίδια αδιέξοδα και ταλανιζόταν από παρόμοια πάθη. Μη αντέχοντας το τέλμα μιας βαλτωμένης ζωής που κάθε μέρα ανακύκλωνε τη στασιμότητα και τη μιζέρια, αποφάσισε να θέσει ο ίδιος τέλος στο μαρτύριό του, σε ηλικία 26 ετών. Έζησε λίγο και έγραψε λίγο. Ωστόσο, ο αντίκτυπος του έργου του υπήρξε τεράστιος και όλοι έσπευσαν να αναγνωρίσουν τη σπουδαιότητά του. Η Τζόις Κάρολ Όουτς τον συνέκρινε με τον Χέμινγουέι ενώ άλλοι διαπίστωσαν εκλεκτική συγγένεια με τη Φλάννερυ Ο’Κόνορ. Κάποιοι διείδαν στα διηγήματά του μια απόπειρα κοινωνικής καταγγελίας ενάντια στη φτώχια και τη στέρηση των υποπρονομιούχων και των αποκλεισμένων που δεν έχουν να περιμένουν τίποτε απ’τη ζωή, με αποτέλεσμα να τη βιώνουν σαν ένα αργό, βασανιστικό θάνατο.
Από τις σελίδες των Τριλοβιτών παρελαύνουν φτωχοί, λούμπεν και περιθωριακοί, που συνήθως δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Η δυτική Βιρτζίνια μοιάζει με το κολαστήριο, όπου όλοι αυτοί έχουν άτυπα καταδικαστεί να εκτίσουν μια βαριά ποινή, χωρίς να φταίνε. Τη δηλητηριασμένη ατμόσφαιρα του τόπου συνθέτουν άλυτα οιδιπόδεια, αιμομιξίες, λαθρεμπόριο, πορνεία και πολλή βία, λεκτική και σωματική, πραγματική και συμβολική. Τα ονόματα των ήρώων είναι κοφτά και εντελώς αντιποιητικά, σαν αυτά που συνήθως ακούγονται σε κακόφημα μπαρ: Κόλι, Σκίβι, Ενώχ, Όττι, Κόρεϊ, Μπο, Ρίβα. Οι στιχομυθίες τους είναι γριφώδεις και κρυπτικές, κωδικοποιημένες σε μια σκοτεινή, δυσοίωνη αργκό, που ο Γιάννης Παλαβός έχει αποδώσει θαυμάσια. Στη δυτική Βιρτζίνια του Μπρις Πάνκεϊκ μυρίζει θάνατο και ο χρόνος έχει σταματήσει προ πολλού.
info: Breece D’ J Pancake : Τριλοβίτες, μτφρ.-προλεγόμενα :Γιάννης Παλαβός, σελ.240, εκδ. Μεταίχμιο,2015
