“Το απόλυτο ύψος και το σκοτεινό βάθος”

0
565

Ελισάβετ Κοτζιά.

Το 2008 ο Ηλίας Μαγκλίνης  αποφάσισε να ταξιδέψει στην Νέα Υόρκη  για τον εορτασμό των εβδομηνταπεντάχρονων του μεγάλου Φίλιπ Ροθ. Και στη συνομιλία που είχε μαζί του ως δημοσιογράφος, μία φαίνεται πως ήταν η απορία που τον κατέτρωγε ωθώντας τον στο μακρύ υπερατλαντικό ταξίδι: «Πως τα καταφέρνετε;» Η απάντηση του Ροθ αν θυμάμαι καλά, δεν ήταν βέβαια διαφωτιστική (πως αλλιώς;) Ψάχνοντας ωστόσο ο  Μαγκλίνης έδωσε μόνος του καίριες απαντήσεις (έτσι συνήθως γίνεται) με αποτέλεσμα η παλαιότερη νουβέλα του Ανάκριση  (2008) και το σημερινό μυθιστόρημα Πρωινή γαλήνη  να αποτελούν κατακτήσεις πλάθοντας καινούργιους ήρωες και δοκιμάζοντας εντελώς νέες προσεγγίσεις στο πλαίσιο της ελληνικής πεζογραφίας.

Η συγγραφική του ψυχοσύνθεση κατευθύνει τον Μαγκλίνη σε πολύ κεντρικά ζητήματα. Γιατί θέμα του είναι το βίωμα του σώματος (αυτό ήδη το ξέραμε από το πρωτόλειο μυθιστόρημα Σώμα με σώμα, 2005). Το σώμα λοιπόν ως ανεπανάληπτη και αναπόδραστη, σπαρταριστή πραγματικότητα’ ελεγχόμενο αλλά και ανέλεγκτο, ανθεκτικό αλλά και ευαίσθητο, γεμάτο εκκρίσεις κι αντανακλαστικές συσπάσεις, πηγή απόλαυσης αλλά και ανελέητος δυνάστης’ και εντέλει απροστάτευτο – εξαρτημένο από τους φυσικούς περιορισμούς, έρμαιο των περιστάσεων και αναπόδραστο θύμα του οριστικού χτυπήματος που δεν ξέρουμε πότε, πώς και από πού φτάνει.

Στην παλαιότερη νουβέλα του Ανάκριση τα σώματα σφάδαζαν. Η κεντρική ηρωίδα Μαρίνα εκφράζεται καλλιτεχνικά υποβάλλοντας το ανορεξικό κορμί της σε κάθε είδους δοκιμασία’  αυτομαστιγωνεται και αυτοτραυματίζεται όπως η συνώνυμη δημοφιλής διεθνής περφόμερ. Ο πατέρας της υποφέρει: «Τόσοι βασανισμένοι άνθρωποι στον πλανήτη – βιασμένοι, ευνουχισμένοι, μαστιγωμένοι, πως είναι δυνατόν να πηγαίνεις και να σακατεύεις εσύ ο ίδιος το κορμί σου;» Είναι όμως η συμμετοχή στην σύγχρονη κουλτούρα του πόνου μια αυτόβουλη απόφαση; Από την ανάκριση στην οποία υποβάλλει  τον πατέρα της («Τι σου έκαναν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ μπαμπά;», στο κολαστήριο δηλαδή της χούντας)  αποκαλύπτεται ο  αφόρητος πόνος του πατέρα και η ανείπωτη ντροπή του. Με αποτέλεσμα να προκύπτει η εξής ειρωνική συνθήκη: Στην τεσσαρακονταετία των απόλυτων ελευθεριών την οποία ζήσαμε μετά τα άγρια χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας, η  θηριωδία φαίνεται πως δεν εξαφανίστηκε όπως νομίσαμε, αλλά απλώς μεταμορφώθηκε αλλάζοντας κέντρο βάρους – και από κτηνώδης εξωγενής μετατράπηκε σε εξίσου άγρια ενδογενή, ψυχαναγκαστική βία. Διότι καμιά ελευθερία κινήσεων δεν μοιάζει να διαθέτει η Μαρίνα. Με τον έργο αυτό ο Ηλίας Μαγκλίνης αναδείχθηκε σε έναν από τους ελάχιστουςπεζογράφους της ελληνικής λογοτεχνίας του τραύματος του οποίου τα θύματα δείχνουν πράγματι βαριά να υποφέρουν.

Με αξιοθαύμαστη χρήση της τεχνικής των μεταφορών, των αναλογιών και των αντιστοιχιών, στο επόμενο μυθιστόρημα  Πρωινή γαλήνη, ο συγγραφέας δημιούργησε   έναν ακόμα συνθετότερο ήρωα. Ο Δημήτρης αποτελείται από έντερα και στομάχι, από ευαίσθητα αναστατωμένα σωθικά, από σπλάχνα που διαρκώς τον προδίδουν καθώς  μια χρόνια ακουστική βλάβη τού προξενεί αθεράπευτη ναυτία. Αλλά ο Δημήτρης αποτελείται και από όνειρα, διακρίνεται από μια ανάλαφρη διάθεση, καταλαμβάνεται από μαγικές αισθήσεις οι οποίες τον κρατούν στην επιφάνεια κι ενίοτε τον απογειώνουν. Στο μυθιστόρημα αυτό έχουμε να κάνουμε με σώματα που σφαδάζουν αλλά και σώματα που τρέμουν από  ηδονή (και με ψυχές που αντικρίζοντας το υπέροχο ανυψώνονται). Όπως δηλαδή μέσα στη ζωή έτσι και στον άνθρωπο βρίσκουμε ταυτόχρονα την κόλαση αλλά ανακαλύπτουμε και την οσμή του παραδείσου.

Η Πρωινή γαλήνη είναι ένα πολεμικό μυθιστόρημα που τμήμα του εκτυλίσσεται στα χαρακώματα. Δεν μοιάζει όμως ούτε με την ιστορική  Ζωη εν τάφω του Στράτη Μυριβήλη που την επιβαρύνει ένας υπερβάλλων λυρισμός, ούτε με το σπουδαίο Πλατύ ποτάμι του Γιάννη Μπεράτη στο οποίο οι άνθρωποι είναι πιο προσγειωμένοι. Στον Ηλία Μαγκλίνη συναντάμε αντιθέτως το ακραίο: το απόλυτο ύψος και το σκοτεινό βάθος. Και ακόμα ίσως την τιμωρία, καθώς η συμμετοχή σε αυτόν τον πόλεμο δεν ήταν αναπόφευκτη – ο Δημήτρης δεν βρέθηκε σε αναγκαστική άμυνα – το μέτωπο αποτελεί εν μέρει επιλογή, δύσκολα βέβαια  αποφεύξιμη διότι εσωτερικά υπαγορευμένη, συνθήκη ωστόσο  που ο ήρωας θεωρητικώς είχε την ευχέρεια αλλιώς να επιλύσει.
info: Ηλίας Μαγκλίνης  Πρωινή γαλήνη, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 464

Προηγούμενο άρθροH βιβλιοθήκη του επαγγελματία κριτικού (ΙΙ)
Επόμενο άρθροΤο “σκοτεινό μέλλον” της Μαρίας Κυρτζάκη

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ