της Μένης Πουρνή
Οι συγγραφείς της μεταφρασμένης στα ελληνικά εφηβικής-νεανικής λογοτεχνίας ακολουθώντας το ανήσυχο πνεύμα των καιρών επιλέγουν να ανταποκριθούν στην ανάγκη του κοινού για ήρωες και ιστορίες που αφορούν κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα. Θέματα, όπως η ομοφυλοφιλία, η βία στις ερωτικές σχέσεις και η συμβίωση με την ψυχική νόσο, γεμίζουν τις σελίδες αξιόλογων μυθιστορημάτων που απευθύνονται στο νεανικό κοινό.
Αγνοείται–Brigitte Giraud
Το μυθιστόρημα Αγνοείται (2024) της Brigitte Giraud σε μετάφραση της Μαρίζας Ντεκάστρο από τις εκδόσεις Διόπτρα διαπραγματεύεται το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας δίνοντας παράλληλα και μία ιστορική διάσταση. Ο Λίβιο (με καταγωγή από την Ιταλία) είναι αριστούχος μαθητής, διαπρέπει στα αθλήματα, τραγουδά πολύ καλά, αλλά αποφεύγει τις στερεοτυπικές συμπεριφορές των αγοριών και δεν αναμιγνύεται μαζί τους. Ο Λίβιο μελετά με σπουδή, για μία σχολική εργασία, το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί και την ιστορία του Γερμανοεβραίου γιατρού Μάγκνους Χίρσφελντ που αγωνίστηκε για την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων υπό τις τότε αντίξοες συνθήκες. Ωστόσο, η παρουσίαση της εργασίας αυτής φαίνεται πως έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Λίβιο, που θέλει να την αξιοποιήσει ως αφορμή για την έμμεση αποκάλυψη (coming out) της σεξουαλικής του ταυτότητας. Όταν το επιχειρεί στην τάξη, τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά και από εκείνη τη στιγμή εξαφανίζεται.
Η πολυφωνική αφήγηση για την αναζήτηση του αγνοούμενου Λίβιο μέσω της οπτικής γωνίας της Καμίγ του φίλου του, Αρτύρ, της μητέρας του, του πατέρα του, της καθηγήτριάς του και του ίδιου. Η Giraud αναδεικνύει ολόπλευρα κάθε διάσταση της εξαφάνισης του νεαρού μαθητή εστιάζοντας στις επιπτώσεις της στις διαπροσωπικές σχέσεις, την οικογένεια και τη σχολική κοινότητα. Το να είναι κάποιος διαφορετικός σε έναν τόσο καθοριστικό τομέα για την ενήλικη ζωή, όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, συνιστά μία πολύ σημαντική και κρίσιμη δοκιμασία, ακόμη και σήμερα με όλες τις ιστορικές και επιστημονικές πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας.
Η μετάφραση της Μαρίζας Ντεκάστρο είναι υποδειγματική.
Όλα τα μέρη όπου έκλαψα μπροστά σε άλλους–Holly Bourne
Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι το θέμα που διαπραγματεύεται το μυθιστόρημα Όλα τα μέρη όπου έκλαψα μπροστά σε άλλους (2024) της Holly Bourne από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Η συγγραφέας αφηγείται την ερωτική ιστορία ενός ζευγαριού εφήβων με κεντρικό πυρήνα την κακοποιητική συμπεριφορά που δέχεται η δεκαεπτάχρονη Αμελί από το αγόρι της, τον Ρις. Η Αμελί μετακομίζει από τη βόρεια Αγγλία στα κεντρικά της χώρας στη μέση της σχολικής χρονιάς γιατί ο πατέρας της βρίσκει δουλειά στην περιοχή. Πρέπει να αλλάξει σχολείο και να κάνει καινούργιους φίλους. Φοιτά σε προπαρασκευαστικό λύκειο για μουσικές σπουδές. Αφήνει πίσω της τους παιδικούς της φίλους και το πρώτο αγόρι της, τον Άλφι. Αν και είναι αρκετά εσωστρεφές κορίτσι, η Αμελί κερδίζει τη συμπάθεια όλων με το ταλέντο και τον ήπιο χαρακτήρα της. Οι νέοι φίλοι της την προειδοποιούν για τον άσχημο χαρακτήρα του Ρις, όμως, εκείνη είναι πολύ ερωτευμένη μαζί του. Ο Ρις στενεύει σταδιακά τον κλοιό γύρω από την Αμελί με λεκτικά, συναισθηματικά και σωματική βίαιη συμπεριφορά μεταφέροντας την ευθύνη για ό,τι συμβαίνει προς το μέρος της.
Η Αμελί χάνει σταδιακά την ψυχική της ηρεμία και την εμπιστοσύνη στον εαυτό της. Οι φίλοι της την εγκαταλείπουν και οι φίλοι από την παλιά της πόλη μοιάζουν πια πολύ μακριά. Ωστόσο, αποφασίζει να μιλήσει και η οικογένειά της στέκεται στο πλευρό της. Οι φίλοι της σταδιακά επιστρέφουν και αποκαθίσταται η επαφή και με τους παιδικούς της φίλους. Συμβουλεύεται μία ψυχολόγο και αρχίζει ξανά να διακρίνεται στο σχολείο της.
Η Holly Bourne συνθέτει το πορτρέτο μίας πληγωμένης έφηβης που γοητεύεται από τον παθιασμένο έρωτα και την προσοχή που της δείχνει ένας όμορφος και δημοφιλής στα κορίτσια, συνομήλικός της. Η αφήγηση ξετυλίγεται με τη μορφή ημερολογιακών καταγραφών και πρωτοπρόσωπης αφήγησης. Η Αμελί περνά από τον πρώτο ενθουσιασμό, στο μούδιασμα του πόνου της κακοποίησης, την συνειδητοποίηση και την αναγέννηση μέσα από την παραδοχή. Το βιβλίο, σε γενικές γραμμές, αναδεικνύει αρκετά πολύπλευρα το ευαίσθητο αυτό ζήτημα. Παρόλ’ αυτά, υπάρχουν αποσπάσματα με κάπως αόριστο χαρακτήρα που θα μπορούσαν να παραλειφθούν.
Η μετάφραση από την αγγλική γλώσσα ανήκει στην Άντζυ Κουνάδη.
Ως την τελευταία λέξη–Tamara Ireland Stone
Η σχετικά άγνωστη φύση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) στην σοβαρή της μορφή αποτελεί το κεντρικό θεματικό πυρήνα του μυθιστορήματος Ως την τελευταία λέξη (2024) της Tamara Ireland Stone από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Η δεκαεξάχρονη Σαμάνθα πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και το κρατά κρυφό από το σχολείο και τους φίλους της. Νιώθει αρκετά καλά στη σνομπ παρέα των κοριτσιών που ανήκει, αλλά, παράλληλα, θα ήθελε να μπορούσε να είναι ο εαυτός της με τους φίλους της. Στην πορεία γνωρίζει τον Άνταμ και την μυστηριώδη ποιητική λέσχη με την θαυματουργή δύναμη των λέξεων. Η Σαμάνθα αναγκάζεται να ζει μία διπλή ζωή ανάμεσα στους παλιούς και τους νέους της φίλους. Στην πορεία ερωτεύεται με τον Άνταμ και ανακαλύπτει ολοένα και περισσότερο τη δυναμική των στίχων. Όταν η διαταραχή της Σαμάνθα παρουσιάζει μία ξαφνική υποτροπή, θα ανατραπούν όλα και η ηρωίδα θα δει με εντελώς νέα μάτια τη ζωή.
Ακόμη και σήμερα η ψυχική νόσος είναι ένα ζήτημα που δύσκολα επιλέγουν οι συγγραφείς της εφηβικής-νεανικής λογοτεχνίας παρά τις προόδους της ιατρικής και της κοινωνίας. Στο βιβλίο της Tamara Ireland Stone η ηρωίδα απεικονίζεται ρεαλιστικά να προσπαθεί να χαρεί τη ζωή της ως έφηβη και να αντιμετωπίσει όσο καλύτερα μπορεί τις συνέπειες της ασθένειάς της. Η Σαμάνθα αρχίζει σταδιακά να πιστεύει στον εαυτό της και να διεκδικεί τις επιλογές της και όσα της αξίζουν έξω από την κλειστή ελιτίστικη κλίκα και τους περιορισμούς της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Ο κόσμος είναι ένα σκληρό μέρος, δικαιούμαστε, όμως, να είμαστε ο εαυτός μας.
Η μετάφραση είναι της Μαρίας Νεφέλης Ταμία.
Η περίοδος της εφηβείας και της πρώτης ενηλικίωσης δεν αφορά μόνο την εξωτερική μεταμόρφωση, την ανακάλυψη του έρωτα και των κοινωνικών ρόλων. Η διαφορετικότητα έχει πλέον ένα ευρύ φάσμα και οι σύγχρονες κοινωνίες τις παραστάσεις και τις εμπειρίες να τις αποδεχτεί και να τις διαχειριστεί. Η ζωή είναι εντελώς απρόβλεπτη. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως τα πράγματα θα κυλήσουν στα πλαίσια μιας «κανονικότητας». Η γνώση και αποδοχή αποτελούν πολύτιμους συμμάχους για έναν καλύτερο κόσμο.