Τα βιβλιοπωλεία IANOS έκλεισαν 40 χρόνια στην αγορά του βιβλίου με δύο μεγάλα καταστήματα σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Αποτελούν αναγνωρίσιμα σημεία για κάθε μία από τις δύο αυτές πόλεις, βρίσκονται σε στρατηγικά σημεία (Αριστοτέλους, Σταδίου), δημιουργούν γεγονότα – εκδηλώσεις, αποτελούν στέκια συγγραφέων και σταθερών αναγνωστών. Αντέξανε την κρίση που «τσάκισε» μεγάλα και ιστορικά βιβλιοπωλεία και σήμερα βαδίζουν με στόχο τα 50χρονα. Πίσω από την επιτυχημένη αυτή η πορεία βρίσκεται ο ιδρυτής τους Νίκος Καρατζάς. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μάς αποκαλύπτει λίγα πράγματα από την πορεία του, τις δυσκολίες των πρώτων χρόνων και τις φιλοδοξίες για τα επόμενα.
συνέντευξη στον Γιάννη Ν.Μπασκόζο
Τι σας ώθησε να ανοίξετε το βιβλιοπωλείο πριν από 40 χρόνια σε σε μια πόλη όπως η Θεσσαλονίκη που είχε ήδη πολλά και καλά βιβλιοπωλεία;
Η αγάπη για το βιβλίο. Ήταν ο κόσμος εντός του οποίου ήθελα να ζω. Ξεκίνησα από 18 χρονών να εργάζομαι στο βιβλιοπωλείο Ραγιά, στη Θεσσαλονίκη για 3 χρόνια. Όταν ξεκίνησα τον ΙΑΝΟ το 1984, ήξερα πολύ καλά την αγορά του βιβλίου τόσο στη Θεσσαλονίκη που είχε περισσότερα από 100 βιβλιοπωλεία όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα, μερικές χιλιάδες.
Όμως κανένα από αυτά δεν ήταν αυτό που ονειρεύτηκα και ήθελα να είναι ο IANOS. Ένας χώρος Πολιτισμού και τόπος συνάντησης και συνομιλίας μεταξύ συγγραφέων και αναγνωστών. Ένας διάλογος λόγου και εικόνας. Γι αυτό στο πατάρι της Αριστοτέλους υπάρχει γκαλερί και χώρος εκδηλώσεων.
Στα 20 χρόνια του ΙΑΝΟΥ κάναμε μια μεγάλη γιορτή, στον πεζόδρομο της Αριστοτέλους, όπου τραγούδησαν ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων ,η παρέα του Τσιτσάνη με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, στην οποία έπαιξε η Ευανθία Ρεμπούτσικα και ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος.
Κάναμε τότε έναν απολογισμό, είχαμε κάνει 3.500 εκδηλώσεις, μέσα και έξω από τον ΙΑΝΟ, σε μεγάλους και εμβληματικούς χώρους. Αυτό έκανε τον ΙΑΝΟ μοναδικό και με ξεχωριστή ταυτότητα, από την υπόλοιπη αγορά βιβλίου.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε στην αρχή της επιχείρησης;
Η σύζευξη Τέχνης, Πολιτισμού και Επιχειρηματικότητας. Δεν ήταν καθόλου εύκολο πράγμα. Κάναμε μεγάλα γεγονότα και συλλογές που θέλανε μεγάλη χρηματοδότηση. Άλλοτε εύκολα και άλλοτε δύσκολα, τα καταφέραμε!
Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που πουλήσατε στο βιβλιοπωλείο σας;
Δεν θυμάμαι γιατί στα εγκαίνια του ΙΑΝΟΥ, ήρθαν εκατοντάδες άνθρωποι. Η στρατηγική του ΙΑΝΟΥ, από την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε, ήταν να στηρίζει τους συγγραφείς της Θεσσαλονίκης, αφού ήταν τα «ορφανά» στην πανελλήνια αγορά του βιβλίου. Ντίνος Χριστιανόπουλος, Τηλέμαχος Αλαβέρας. Δημήτρης Δημητριάδης που είχε εκδοθεί ήδη, το «Πεθαίνω σαν χώρα». Τα ποιήματα του Μανώλη Αναγνωστάκη και του Αλέξη Ασλάνογλου κ.α.
Γιατί αποφασίσατε να κατέβετε στο κέντρο της Αθήνας;
Στην Αθήνα το 2005, λόγω των 1.400 τετραγωνικών, κατάφερα να κάνω αυτό που ονειρεύτηκα από το 1984. Έναν χώρο που θα λειτουργούσε με καφέ ως στέκι των ανθρώπων του Βιβλίου και του Πολιτισμού κι ένα χώρο πολλαπλών εκδηλώσεων, από παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις ζωγραφικής, μουσική σκηνή, μικρές θεατρικές παραστάσεις, αφιερώματα, και άλλα πολλά, στο πατάρι της Σταδίου.
Και σε 2 ορόφους οπού υπάρχει όλη η ελληνική βιβλιογραφία, σε διπλό σύστημα βιβλιοθηκών, σταθερών και κινητών, για να μπορεί να βρει ο αναγνώστης ό, τι ψάχνει.
Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας είχαμε 740.000 επισκέπτες και κάναμε σχεδόν 600 εκδηλώσεις. Μετά άρχισαν να ενδιαφέρονται, για εκδηλώσεις και όλοι οι ανταγωνιστές μας στο Βιβλίο.
Πώς επηρέασε η άνοδος της ψηφιακής τεχνολογίας το βιβλιοπωλείο σας;
Η ψηφιακή τεχνολογία επηρέασε και το χώρο του βιβλίου, όχι όμως με τον τρόπο που προβλέπανε οι προφήτες της. Με αποτέλεσμα το χάρτινο βιβλίο, να είναι κυρίαρχο διεθνώς, ενώ υποχώρησε το μερίδιο των ψηφιακών-ηλεκτρονικών βιβλίων, ακόμα και στη Μέκκα των προφητών, την Αμερική. Από το 18% που ήταν, υποχώρησε σχεδόν στο 12%. Ενώ στην Ευρώπη δεν έγινε ποτέ διψήφιο. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι ακόμα πολύ χαμηλό.
Υπάρχει ισορροπία μεταξύ των βιβλίων που πωλούνται online και των πωλήσεων που γίνονται σε παραδοσιακή μορφή;
Την περίοδο της πανδημίας εκτοξεύτηκε, αφού μονοπωλούσε την αγορά, αλλά μετά επανήλθε σε μια σχέση περίπου 20%- 25% της αγοράς στα ηλεκτρονικά καταστήματα και 70-75% στα βιβλιοπωλεία.
Πιστεύετε ότι το έντυπο βιβλίο έχει μέλλον;
Παρότι δεν είναι συνετό να κάνω προφητείες, ωστόσο η αίσθηση μου είναι ότι το χάρτινο βιβλίο θα είναι πάντα κομμάτι του Πολιτισμού μας. Ακόμα κι αν υποχωρήσει το μερίδιο του κάποτε.
Είναι η ανθρώπινη ανάγκη, να αγγίζει το χαρτί και να απολαμβάνει την ανάγνωση.
Γιατί γίνατε και εκδότης;
Η εκδοτική δραστηριότητα του ΙΑΝΟΥ ήταν πάντα συμπληρωματική. Στην αρχή, για να εκδώσουμε βιβλία με συγγραφείς της Θεσσαλονίκης ή με θέμα τη Θεσσαλονίκη.
Ο ΙΑΝΟS ήταν ο εκδότης του πρώτου βιβλίου του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, «Μάτι φώσφορο, κουμάντο γέρο». Αφού τον ανακάλυψαν, μετά του έδωσα μεταγραφή, στον μεγαλύτερο εκδότη εκείνη την εποχή, τον Θανάση Καστανιώτη.
Ο επόμενος εκδοτικός κύκλος ήταν ο «ΙΑΝΟΣ Μελωδός». Δηλαδή βιβλία για το τραγούδι, με τροβαδούρους σαν τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Λουδοβίκο των Ανωγείων, τον Νίκο Πορτοκάλογλου, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο.
Επίσης έχω εκδώσει βιβλία φίλων μου που τιμώ το έργο τους όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Χρήστος Γιανναράς κ.α. Είναι πολύ ιδιαίτερος ο εκδοτικός μας κατάλογος.
Πώς έχουν αλλάξει οι προτιμήσεις των αναγνωστών με την πάροδο των ετών;
Κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και αναγνωστικά γούστα. Τον τελευταίο καιρό, κυριαρχούν τα βιβλία ψυχολογίας και αυτοβελτίωσης, ενδεικτικό των πολλαπλών αδιεξόδων που αντιμετωπίζουν, οι άνθρωποι της εποχής μας.
Υπάρχουν πελάτες που σας επισκέπτονται σταθερά όλα αυτά τα χρόνια; Τους επηρέασε η κρίση ; Πώς έχουν διαμορφωθεί οι σχέσεις σας μαζί τους;
Σήμερα υπάρχουν γενιές που μεγάλωσαν, μέσα στα παιδικά τμήματα του ΙΑΝΟΥ και τώρα έρχονται με τα παιδιά τους. Ο κύκλος των 40 χρόνων, έχει και σταθερότητα και ανανέωση.
Φυσικά η κρίση επηρέασε όλο τον κόσμο, και τη μεσαία τάξη ιδιαίτερα, που είναι αυτή που διαβάζει. Στο διάστημα της οικονομικής κρίσης ο ΙΑΝΟS για να βοηθήσει τους αναγνώστες έκανε πολλά μπαζαρ βιβλίου, για να μπορούν να διαβάσουν βιβλία σε τιμές προσφοράς. Μισή τιμή ή και χαμηλότερα.
Ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα ή αξέχαστη στιγμή που έχετε ζήσει με κάποιον πελάτη;
Πάρα πολλές στιγμές , αλλά η πιο πρόσφατη, ήταν η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου, στο κεντρικό μας κατάστημα στην Αριστοτέλους. Ήμουν τυχαία εκεί και με συγκίνηση υποδέχθηκα τον Πατριάρχη, ο οποίος μετά από μια ώρα περιήγησης, διάλεξε περίπου 50 βιβλία για την βιβλιοθήκη του. Είναι μεγάλη πνευματική προσωπικότητα. Τον ΙΑΝΟ της Αθήνας επισκέφθηκε ο Τομ Χανκς προκειμένου να αγοράσει το βιβλίο του που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.
Λογοτεχνία ή nonfiction, τι προτιμάνε οι πελάτες σας;
Ένα μητροπολιτικό βιβλιοπωλείο έχει πλήρη τμήματα και στα δυο και πελάτες σε όλα. Το Non Fiction είναι μεγαλύτερη βιβλιογραφία βέβαια και ακριβότερη σε μέση τιμή. Άρα έχει και λίγο μεγαλύτερο τζίρο.
Μεταφρασμένη ή ελληνική λογοτεχνία;
Η παγκόσμια λογοτεχνία, όπως είναι φυσικό, έχει μεγαλύτερη βιβλιογραφία σε αριθμό τίτλων και υπερέχει σε αριθμούς πωληθέντων και τζίρο της ελληνικής.
Ποια βιβλία θεωρείτε σταθμούς για την πορεία του βιβλιοπωλείου σας;
Πολλά βιβλία που παρουσιάσαμε στα πατάρια του ΙΑΝΟΥ, στα 40 χρόνια λειτουργίας, έγιναν έντονα θέμα επικαιρότητας, μέσω τηλεοπτικών εκπομπών και ειδήσεων, πράγμα που οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση των πωλήσεων τους.
Έτσι έχουμε συνδεθεί με πολλά βιβλία, αλλά ενδεικτικά μόνο θα αναφέρω, το βιβλίο του Μιμη Ανδρουλακη Μν που αφού έκαψαν ένα βιβλίο, οι βιαίως διαμαρτυρόμενοι και φανατικοί, φρόντισαν να το κάνουν best seller με 35.000 αντίτυπα και τον ΙΑΝΟ να παίζει στα κανάλια για ένα μήνα, καθημερινά.
Έχετε προσωπικές αγαπημένες κατηγορίες βιβλίων ή συγκεκριμένους συγγραφείς;
Φυσικά με πρώτη τη λογοτεχνία και συγγραφείς με τους οποίους έχω εδώ και δεκαετίες προσωπική σχέση και με τιμούν με τη φιλία τους. Όπως και μερικούς από τους κεκοιμημένους.
Τι καινούργιο νομίζετε ότι φέρατε στην αγορά και στον καταναλωτή/ αγοραστή ως βιβλιοπωλείο;
Φέραμε μια νέα αισθητική για την αγορά του βιβλίου, με άνετους και καλοσχεδιασμένους χώρους, με την υπογραφή του διακεκριμένου φίλου μου, αρχιτέκτονα Μάκη Νικηφορίδη.
Φέραμε μια καινοτομία που μας έδωσε πολλά ράφια και προβολές του βιβλίου, με το διπλό σύστημα βιβλιοθηκών. Σταθερές και κινητές.
Φέραμε την επαφή του αναγνωστικού κοινού, με τους συγγραφείς που έβγαλε τους συγγραφείς από τα μοναχικά δωμάτια εργασίας, στο δημόσιο χώρο.
Φέραμε το καφέ-βιβλιοπωλείο που αντέγραψαν έκτoτε πολλά βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα.
Φέραμε τα σεμινάρια -εργαστήρια βιβλίου. Διόρθωσης-επιμελείας κειμένων, δημιουργικής γραφής σε όλες τις φόρμες στα οποία διδάσκουν διακεκριμένοι του είδους. Όποιος θέλει μπορεί να ενημερωθεί από το site του ΙΑΝΟΥ.
Φέραμε τις εκθέσεις και τους εικαστικούς καλλιτέχνες, μέσα στο βιβλιοπωλείο, τους μουσικούς και τις παραστάσεις.
Φέραμε τα αφιερώματα που έγιναν σε συγγραφείς, σε 20 μεγάλους στιχουργούς σε συνεργασία με την ΕΡΤ όπου μίλησε και τραγούδησε η «εθνική Ελλάδος» στο τραγούδι.
Αυτά είναι μερικές από τις καινοτομίες του ΙΑΝΟΥ στα 40 χρόνια που μεσολάβησαν από το 1984.
Οι εκδότες και οι βιβλιοπώλες γενικώς έχουν μια τάση να «γκρινιάζουν». Είναι δικαιολογημένοι; κι αν ναι, γιατί;
Ναι υπάρχει μια γκρίνια, αλλά δεν είναι όλοι έτσι. Μην ξεχνάμε τι πέρασε η αγορά του βιβλίου μέσα στην κρίση, με αποτέλεσμα να κλείσουν μερικά ιστορικά βιβλιοπωλεία όπως της Εστίας, του Ελευθερουδάκη και του Παπασωτηρίου.
Πώς βλέπετε το μέλλον του βιβλίου στην Ελλάδα;
Αν και θυμάμαι το στίχο του Μιχάλη Κατσαρού «Πάρτε κουβάδες με νερό, γιατί το μέλλον έχει ξηρασία», θέλω να προσθέσω ότι το βιβλίο έχει μέλλον. Η αγορά του βιβλίου, μέσα σε αλλεπάλληλες κρίσεις που έχουν αλλάξει και τις προτεραιότητες του κόσμου, θα συνεχίσει με όποιες προσαρμογές χρειάζονται και θα τα καταφέρει.
Πώς φαντάζεστε το βιβλιοπωλείο σας στα επόμενα 10 χρόνια;
Πιστεύω ότι και στα επόμενα 10 χρόνια, θα έχουμε πολλά χάρτινα βιβλία στα ράφια.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που θεωρείτε ότι θα αντιμετωπίσετε στο μέλλον;
Με την τεχνητή νοημοσύνη, βλέπω να έρχονται από το μέλλον και τα ανθρωποειδή ρομπότ. Αλλά μάλλον εγώ δεν θα είμαι εκεί τότε.
Τι συμβουλές θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να ανοίξει βιβλιοπωλείο σήμερα;
Πολύ αγάπη για το βιβλίο και αφοσίωση. Αλλιώς να μην ξεκινήσει…
σας ευχαριστώ
