γράφει η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού
Η μύτη μου γίνεται κόκκινη από το κρύο, την κολλάω στα εξώφυλλα σαν να είναι στολισμένες βιτρίνες. Κοντοστέκομαι, ξεφυλλίζω, διαλέγω. Διαβάζοντας τα βιβλία που εκδόθηκαν φέτος για τις γιορτές, έχω αποκτήσει μια μεγάλη συλλογή από χαρτιά περιτυλίγματος και δώρα, κλασικά παραμύθια πασπαλισμένα με χρυσόσκονη γιορτινή, άγιους διαφορετικούς και κλασικούς, πουλάκια, ζωάκια, πλεκτά κασκόλ, σύννεφα και μυστήριο. Αν ψάχνετε τα βιβλία που θα διαβάσετε όσο ψήνονται τα μελομακάρονα, κυκλοφορούν πολλά και τα κουβαλάνε ξωτικά και βιβλιοπώλισσες. Εδώ παίρνω μια ανάσα, κοιτάζω προσεκτικά τις σελίδες και σας προτείνω μερικές ιδέες.
*Βιβλία με απροσδόκητο σχήμα
Το λεξικό του Αϊ-Βασίλη του Grégoire Solotareff (Άμμος) είναι ένα μικρό κόκκινο βιβλίο τσέπης. Πώς συνδέονται οι λέξεις «δηλαδή» ή «ξυρισμένος» με τον Άγιο Βασίλη; Τι φοράει το καλοκαίρι; Έχει κοτσίδα; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι δοσμένες με αλφαβητική σειρά και πανέξυπνη εικονογράφηση, οπότε είναι ένα τέλειο μικρό βιβλίο για να διαβαστεί παιχνιδιάρικα στα μέσα μεταφοράς, από στάση σε στάση. Η απόδοση είναι της Μαριανίνας Κριεζή και αυτό κάνει τα πράγματα ακόμα πιο απολαυστικά.
Ο Άγιος Βασίλης αγνοείται – Ψάξε-ψάξε και θα τον βρεις των Clement Loic και Anne Montel (μτφρ. Σοφία Γρηγορίου, Άμμος), είναι ένα βιβλίο κανονικά μεγάλο. Ένα βιβλίο που πιάνει χώρο, ενώ όλα μέσα του είναι κάπως μικροσκοπικά. Απλωμένο στο χαλί, μικρά άτομα γύρω γύρω ψάχνουν τον άγιο που έχει κρυφτεί με τα δάχτυλα να δείχνουν τη λιωμένη σοκολάτα ή τα υφάσματα του εργαστηρίου. Ακολουθεί το μοτίβο του κλασικού Πού είναι ο Γουόλι, ενώ το παιχνίδι της αναζήτησης πλαισιώνεται και από μια ωραία αφήγηση που συνδέει τις εικόνες. Όταν ψάχνεις και παρατηρείς, το μάτι σου απορροφάται από τις επιμέρους λεπτομέρειες. Το χάζι μπορεί να κρατήσει ώρες, να σε ρουφήξει και να ακολουθείς τη Βεατρίκη ή τη μικρή κόκκινη σημαία που εμφανίζεται επίσης σε κάθε σελίδα.
Αν θέλετε κι ένα βιβλίο με πορτάκια που μετράνε τις μέρες για τα Χριστούγεννα, αν ακολουθείτε αυτή την παράδοση με τα βιβλία-ημερολόγια, κυκλοφόρησαν φέτος τα Παραμυθένια Χριστούγεννα της Giada Francia (Μεταίχμιο). Κάθε μέρα έχει ιδέες για κατασκευές και δραστηριότητες εμπνευσμένες από τα κλασικά παραμύθια, ενώ μπορείτε να σκανάρετε συγκεκριμένα σημεία για να ακούσετε επιλεγμένη μουσική.
*Βιβλία εορταστικού μυστηρίου
Κυκλοφόρησαν τα Μυστήρια Πιτσούγεννα της Ευτυχίας Γιαννάκη (εικ. Σοφία Τουλιάτου, Ίκαρος). Είναι πολύ ωραία τα βιβλία που είναι σειρές και αποκτούν πραγματικά φανατικές αναγνώστριες. Σε βάζουν σε έναν κόσμο, σε αφήνουν να χορτάσεις αλλά και να κρατάς την όρεξή σου για όταν έρθει το επόμενο. Ό,τι πρέπει δηλαδή για διακοπές. Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία μυστηρίου, λοιπόν, χιονισμένη, γεμάτη λεξιπλασίες από τα αγαπημένα και τόσο πετυχημένα αστεία Πιτσιμπουίνια, μια ιστορία αφελούς και τρυφερής εκδίκησης, η τέλεια γνωριμία με τον Πιτς Βασίλη και την αστυνομική λογοτεχνία.
Για πιο μεγάλα παιδιά, άλλο ένα βιβλίο από αγαπημένη σειρά. Η Άγκαθα Μίστερι αποδέχεται την πρό(σ)κληση του ξαδέρφου της, Λάρι, και τον ακολουθεί στην στολισμένη Νέα Υόρκη. Το Κυνήγι θησαυρού στη Νέα Υόρκη του Σερ Στιβ Στίβενσον (μτφρ. Βιολέττα Ζεύκη, Μίνωας) είναι μια κινηματογραφική περιπέτεια που διαβάζεται ευχάριστα πλάι στο στολισμένο δέντρο. Και όπως θα έλεγε και η ηρωίδα: 10.1.11.1 22.17.9.18.19.16.20.3.5.13.13.1
Στο ίδιο πνεύμα, οι μέρες για τις διακοπές μετριούνται με γρίφους. Ο Μικρός Σέρλοκ έχει να λύσει 24 μυστήρια μέχρι τα Χριστούγεννα σε αυτό το βιβλιαράκι δραστηριοτήτων των Pascal Prevot και Art Grootfontein (μτφρ. Ελένη Μπακογεώργου, Δεσύλλας). Ιδανικό για την τσάντα, τις μικρές στιγμές βαρεμάρας, τα πρωινά που ξυπνάς πρώτη στο σπίτι…
*Βιβλία που σταματάνε τον χρόνο ή που κάνουν τα Χριστούγεννα να κρατήσουν περισσότερο
Η εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου στο βιβλίο της Τζένης Κουτσοδημητροπούλου Ο Ρούπερτ Τίκερμπι και το ρολόι των Χριστουγέννων (Διόπτρα) κατασκευάζει μια πολιτεία που έχει κρύο, μια συνθήκη παραμυθιού σκοτεινή, όχι με την κακή έννοια, αλλά αποτυπώνοντας εκείνη την αίσθηση των Χριστουγέννων, της γιορτής που συμβαίνει τις πιο σκοτεινές μέρες του χρόνου. Καθώς ο αέρας φέρνει χιόνι, οι δείκτες του μεγάλου ρολογιού γίνονται μικρά χέρια που ρυθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Μέσα από αυτό το παραμύθι οι γιορτές παρουσιάζονται σαν κανονικές διακοπές: είναι το σταμάτημα του χρόνου μπροστά στην τελετουργία, τα φωτάκια μέσα στον χειμώνα.
Με παρόμοιο θεματικό μοτίβο κυκλοφορεί και Το κλειδί των Χριστουγέννων του Μάριου Μάζαρη και εικόνες του Βασίλη Κουτσογιάννη (Μεταίχμιο). Τα μικρά παιδιά συνωμοτούν για να συντονίσουν τους μεγάλους στον δικό τους χρόνο, που δεν χρειάζεται ρολόγια.
Ακόμα κι αν τα Χριστούγεννα τελειώσουν και οι μέρες των διακοπών περάσουν, οι άνθρωποι γιορτάζουν αρκετά συχνά και με διάφορες αφορμές. Τα ημερολόγιά μας είναι γεμάτα τελετουργικά και έθιμα, τρόπους να οριοθετούμε τον χρόνο που κυλά, να ανοίγουμε κύκλους και να υποδεχόμαστε νέα έτη. Με το Ας γιορτάσουμε! των Τσίτρα Σάουνταρ και Τζένι Μπλούμφιλντ (μτφρ. Χλόη Παπαδοπούλου, Ποταμός) ταξιδεύουμε σε ολόκληρο τον κόσμο κρυφοκοιτώντας διαφορετικές γιορτές. Ένα βιβλίο με τέλεια χρώματα και καλογραμμένες πληροφορίες, ένα αλλιώτικο ημερολόγιο για να συνοδέψει τις μέρες σας, που ξεκινάει από τον Καναδά, με τη βουτιά της πολικής αρκούδας ελπίζοντας σε ένα αναζωογονητικό και παγωμένο ξεκίνημα για το 2025.
*Βιβλία με ζώα που έρχονται στο αστικό περιβάλλον
Μια μικρή κουκουβάγια παγιδεύεται στην πλατεία της πόλης. Ήρθε από το δάσος μαζί με το μεγάλο δέντρο που θα στολιστεί εκεί. Ευτυχώς ο υπεύθυνος υπάλληλος την εντοπίζει και την πηγαίνει στη μικρή κόρη του που ξέρει από ζώα. Εκείνη μελετάει τα βιβλία της και φροντίζει το τρομαγμένο πουλί. Όμως κανένα πλάσμα δεν πρέπει να γιορτάζει μακριά από το σπίτι του, οπότε μπαμπάς και κόρη οδηγούν μαζί το πουλάκι πίσω στην ησυχία του δάσους. Ένα μικρό χριστουγεννιάτικο θαύμα, πολύ επίκαιρο και όμορφο βιβλίο των Erhard Dietl και Andrea Stegmaier (μτφρ. Αρετή Κοντογιώργη, Παπαδόπουλος), που εκτός των άλλων γίνεται και εξαιρετική αφορμή για να γνωρίσουν οι μικρές αναγνώστριες την Αnima ή άλλες οργανώσεις που προστατεύουν την άγρια ζωή και χρειάζονται τη βοήθειά μας.
Σε ένα λιγότερο ρεαλιστικό πλαίσιο, μια μικρή πολική αρκούδα έρχεται ως δώρο γιορτινό να αντικαταστήσει ένα χαμένο λούτρινο αρκουδάκι στο σπίτι ενός αγοριού που έχει αποφασίσει να γίνει εξερευνητής της Ανταρκτικής. Καθώς αυτή μεγαλώνει, ο Άρθουρ, που μεγαλώνει μαζί της, πρέπει ίσως να την αποχωριστεί. Μια χριστουγεννιάτικη ευχή του Samuel Langley-Swain (εικ. Mirna Imamovic, μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδόσεις Μάρτης) ένα τρυφερό παραμύθι που συνομιλεί με το εξαιρετικό -και όχι χριστουγεννιάτικο- Χάθηκα (Μικρή Σελήνη, 2023) ή και με το διάσημο φαλαινάκι του Νόι που πλατσουρίζει στην μπανιέρα του (Ίκαρος, 2017).
*Βιβλία επιστροφή σε παλιές αφηγήσεις
Πέρα από τη διασκευή της Μαρίας Παπαγιάννη στα Χριστούγεννα του Σκρουτζ του Καρόλου Ντίκενς (Πατάκης) ή την επιλογή ιστοριών των Λουίζα Μέι Άλκοτ, Μαργκερί Γουίλιαμς και Μέρι Γουίλκινς Φρίμαν στο Τα τρία θαύματα των Χριστουγέννων (Μεταίχμιο) από την Ελένη Κατσαμά, ο Κώστας Πούλος διασκευάζει πολύ πετυχημένα Τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Παπαδόπουλος). Αν είναι να διαβάσουμε κάτι διδακτικό, ας έχει τουλάχιστον χιούμορ και ας μας μεταφέρει στον εξαιρετικό κόσμο του Παπαδιαμάντη, όπου οι αυλές, τα καπηλειά, τα τραπεζάκια με τον μεζέ, η φτώχεια και το αδιέξοδο αποδίδονται μινιμαλιστικά, με χρώμα και πρωτοτυπία από τον εικονογράφο Κώστα Μακρόπουλο. Εντάξει, τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη τα Χριστούγεννα είναι κομμάτι της παράδοσης. Σαν να λέμε τα κάλαντα.
*Βιβλία με ύφος σκανταλιάς
Γλωσσικές επαναλήψεις, ολοστρόγγυλα αθώα μάτια, σκανταλιές, περίτεχνο κολάζ και ένας κλέφτης εμφανίζονται στο βιβλίο των Quentin Blake και Emma Chichester Clark, Χριστούγεννα με τα τρία μαϊμουδάκια (μτφρ. Γιώργος Τσακνιάς, Παπαδόπουλος). Κάτι από Μόνος στο σπίτι, ζεστό, πληθωρικό και κατακόκκινο, ένα χαριτωμένο βιβλίο για τις γιορτινές μέρες.
Παρά τις μεταφραστικές αστοχίες, δεν μπόρεσα να αντισταθώ στη γλυκιά vintage αισθητική της Πολυάσχολης Πόλης του Richard Scarry. Στον κόσμο του Καλύτερου Χριστουγεννιάτικου Βιβλίου! (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, Παπαδόπουλος) όλα είναι ολοστρόγγυλα και παλιομοδίτικα, χωρίς γωνίες, ενώ ένα σπίρτο οδηγεί ένα όχημα-μήλο!
Αν θέλετε να μάθετε σε τι ταξίδι μπορεί να σας οδηγήσουν πρόχειρα γράμματα και τα ορθογραφικά λάθη σε μια χριστουγεννιάτικη κάρτα, εμπιστευτείτε την Κατερίνα Δημόκα και την ιστορία της μικρής Ευγενίας στο βιβλίο Κάλαντα με τους καλικάντζαρους (εικ. Γιάννης Σκουλούδης, Ελληνοεκδοτική). Καλικαντζούρια, μια γαλάζια ζακέτα, ένα χρυσό καρύδι, χάρτινο χαμόγελο και άλλα μικρά συστατικά παραμυθιού.
*Βιβλία που μιλάνε με τον Άγιο Βασίλη
Άλλοτε με γράμματα, άλλοτε με μικρά σημειώματα στολισμένα με αυτοκόλλητα και ζωγραφιές, άλλοτε αφήνοντας μπισκότα και γάλα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ξενυχτώντας και αγωνιώντας, όλα μας έχουμε θελήσει να μιλήσουμε με τον Αϊ-Βασίλη. Στα Γράμματα από τον Βόρειο Πόλο της Άννι Άτκινς, με εικόνες της Φαϊα Τόμπινγκ (μτφρ. Ελένη Τουλούπη, Πατάκης) ο άγιος απαντάει στα παιδιά με ένα μικρό ποιητικό σημείωμα και το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που κατοχυρώνει τις πρωτότυπες ιδέες που είχαν. Ένα βιβλίο με σελίδες φακέλους και προσοχή στη λεπτομέρεια, ένα βιβλίο-παιχνίδι για τα βράδια που περιμένουμε τα δώρα να έρθουν.
Κι όταν καταφέρεις να συναντήσεις τον Αϊ-Βασίλη, τι θα του πεις; Στο απαλό και χαρούμενο Κύριε Αϊ-Βασίλη του Jarvis (μτφρ. Αλίκη Γιαννάκη, Μάρτης) παρακολουθούμε ένα τέλειο παιχνίδι ερωτήσεων, όπου ένα ενθουσιώδες νήπιο ακολουθεί τον κύριο με τα κόκκινα ρούχα και ζητάει χάρες ή διευκρινίσεις μέχρι που κλείνουν τα μάτια του. Τι γεύση έχουν τα σύννεφα;
***
Και τέλος ας αναρωτηθούμε. Τι κάνει ο Αϊ-Βασίλης (και όλοι όσοι δουλεύουν αυτές τις γιορτινές μέρες) τα Χριστούγεννα; Πώς γιορτάζει; Ποιος τον φροντίζει; Προλαβαίνει να χαρεί το δέντρο και να διαβάσει ποιήματα; Τα πρώτα Χριστούγεννα του Αϊ-Βασίλη των Μακ Μπάρνεϊ και Σίντνεϊ Σμιθ (μτφρ. Μάρω Ταυρή, Μεταίχμιο) είναι μια ιστορία για την πρώτη φορά που κατάφερες να γιορτάσεις – πολύ λιτή, με απαλές λέξεις και τέλειες εικόνες. Για τους μεγάλους που ετοιμάζουν τις γιορτές των άλλων. Τα γεμάτα τραπέζια. Την αξία των δώρων και του πρωινού στο κρεβάτι. Τη λαχτάρα για τις γιορτές που έρχονται (ευτυχώς) κάθε χρόνο.
Καλές γιορτές και καλές αναγνώσεις!
