Η μεταφράστρια Αθηνά Ψυλλιά παρέλαβε το Βραβείο Μετάφρασης το οποίο απονεμήθηκε για 5ο συνεχές έτος το Φεστιβάλ ΛΕΑ. Η απονομή έγινε κατά τα επίσημα εγκαίνια της 17ης έκδοσης του Φεστιβάλ, στο Μουσείο της Ακρόπολης, την Παρασκευή 13 Ιουνίου 2025.
Το σκεπτικό της βράβευσης, σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, ήταν το ακόλουθο:
Η μετάφρασή του βιβλίου Αρχαία καλλιέργεια στα ελληνικά από την Αθηνά Ψυλλιά αποτελεί ένα ξεχωριστό φιλολογικό γεγονός, καθώς πρόκειται για ένα έργο που αντιστέκεται στη μετάφραση, λόγω του λυρισμού, της έντασης και της πολιτισμικής του πυκνότητας. Το κείμενο μιλά κυρίως μέσα από τις σιωπές, μέσα από αυτά που δεν λέγονται, απαιτεί μεγάλη αυτοσυγκράτηση από τον μεταφραστή για να μην αρχίσει να επεξηγεί στη δεύτερη γλώσσα, κάτι που η μεταφράστρια κατάφερε χρησιμοποιώντας όμως ταυτόχρονα τα κατάλληλα εκείνα επίθετα και ουσιαστικά ώστε να αναπαράγει το πληθωρικό ύφος του συγγραφέα.
Η γλώσσα του Nassar είναι ζωντανή, παλλόμενη, σχεδόν απτική. Οι μακρές, περιπεπλεγμένες προτάσεις του απαιτούν από τον αναγνώστη όχι απλώς κατανόηση αλλά εμβάθυνση. Αποτελεί πράξη λεπτών ισορροπιών η διατήρηση αυτού του ρυθμού στα ελληνικά τα οποία έχουν τη δική τους μελωδικότητα και γραμματική λογική. Το αποτέλεσμα που προκύπτει δεν είναι σε καμία περίπτωση αφύσικο ή πομπώδες. Η Αθηνά Ψυλλιά κατορθώνει να διατηρήσει αυτήν την εσωτερική μουσικότητα, αναπλάθοντας τον ρυθμό και τη συναισθηματική παλμικότητα που διαθέτει το πρωτότυπο.
Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελεί η αμφισημία του έργου. Ο Nassar χτίζει τον λόγο του σε στρώματα, αποφεύγοντας συχνά την ευθεία δήλωση. Πολλά παραμένουν εσκεμμένα ασαφή· η χρονικότητα, οι προθέσεις, ακόμα και οι ταυτότητες των προσώπων παραμένουν ρευστές. Η Ψυλλιά αντιμετωπίζει αυτή την πρόκληση με σεβασμό, διατηρώντας τις αποσιωπήσεις, τις εντάσεις και τις παύσεις, χωρίς να «διευκρινίσει» εκεί όπου ο συγγραφέας επιλέγει να σιωπά.
Η μεταφράστρια επιλέγει να διατηρήσει την ‘ξενικότητα’ του πρωτοτύπου, αποφεύγοντας εύκολες πολιτισμικές αντιστοιχίες, και επιτρέποντας έτσι στον Έλληνα αναγνώστη να νιώσει την απόσταση — αλλά και την παγκοσμιότητα — του λόγου του Nassar. Έτσι λοιπόν η μετάφραση του βιβλίου Lavoura Arcaica στα ελληνικά, δεν είναι απλώς τεχνική διαδικασία. Είναι ένα δημιουργικό και φιλοσοφικό στοίχημα.
Η Αθηνά Ψυλλιά στέκεται όχι μόνο ως γνώστρια των δύο γλωσσών, αλλά ως τεχνίτης της σιωπής, της παύσης, της έντασης. Η πρόκληση δεν είναι να πει τα ίδια λόγια, αλλά να προκαλέσει την ίδια ταραχή. Και όπως λέει ο αφηγητής του έργου, «υπάρχουν λέξεις που είναι σαν στιλέτο» — και αυτό, η μεταφράστρια το έχει νιώσει και το έχει αποδώσει με ευαισθησία και τόλμη.
Τα μέλη της επιτροπής ήταν οι:Ευρυβιάδης Σοφός, μεταφραστής, νικητής του 4ου Βραβείου Μετάφρασης του Φεστιβάλ ΛΕΑ. Κατερίνα Μαλακατέ, κριτικός λογοτεχνίας και ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου.Βαγγέλης Μπουμπάκης, κριτικός λογοτεχνίας και ηθοποιός.Ana María Soares, καθηγήτρια πορτογαλικής γλώσσας και πολιτισμού.Laura Salas, μεταφράστρια και καθηγήτρια ισπανικής γλώσσας και πολιτισμού.
Ραντουάν Νασσάρ , Αρχαία καλλιέργεια, μτφρ. Αθηνά Ψυλλιά, εκδόσεις Πατάκη
