Σήμανση βιβλίων: Ανθρώπινη ή τεχνητή νοημοσύνη;

Η σή­μαν­ση των βι­βλί­ων, εάν έχουν δη­μιουρ­γη­θεί ή με­τα­φρα­στεί από άν­θρω­πο ή αν έχει χρη­σι­μο­ποι­η­θεί εκτε­νώς τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη για το πε­ριε­χό­με­νό τους, εί­ναι ένα ζή­τη­μα που απα­σχο­λεί όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο το διε­θνές εκ­δο­τι­κό στε­ρέ­ω­μα, με όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρους εκ­δό­τες να παίρ­νουν θέ­ση.

Πρό­σφα­το πα­ρά­δειγ­μα απο­τε­λεί ο βρε­τα­νι­κός εκ­δο­τι­κός οί­κος Faber, ο οποί­ος ανα­κοί­νω­σε ότι θα προ­σθέ­σει σφρα­γί­δα «Human Written» («Γραμ­μέ­νο από άν­θρω­πο») στο νέο βι­βλίο της Σά­ρα Χολ ονό­μα­τι Helm, που θα κυ­κλο­φο­ρή­σει στις 28 Αυ­γού­στου. Όπως δή­λω­σε ο Νταν Κόν­γου­εϊ, Διευ­θυ­ντής της Publishers Association (PA), οι κα­τα­να­λω­τές θα παί­ξουν κα­θο­ρι­στι­κό ρό­λο στην επο­χή της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης, και η σή­μαν­ση θα απο­τε­λέ­σει ση­μα­ντι­κό ερ­γα­λείο για την ενί­σχυ­ση της εμπι­στο­σύ­νης τους: «Ανα­γνω­ρί­ζου­με ότι οι ενη­με­ρω­μέ­νοι κα­τα­να­λω­τές θα απο­τε­λέ­σουν κλει­δί στην εξέ­λι­ξή μας στο το­πίο της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης και ότι η σή­μαν­ση θα παί­ξει ρό­λο σε αυ­τήν την κα­τεύ­θυν­ση. Το μέλ­λον της σή­μαν­σης απο­τε­λού­σε μέ­ρος της κυ­βερ­νη­τι­κής δια­βού­λευ­σης νω­ρί­τε­ρα φέ­τος και εξα­κο­λου­θεί να απο­τε­λεί ζή­τη­μα υψη­λής ση­μα­σί­ας για τον κλά­δο μας, αλ­λά και για άλ­λους. Ανυ­πο­μο­νού­με να συ­ζη­τή­σου­με με δια­δι­κτυα­κούς πω­λη­τές, όπως η Amazon, πώς θα μπο­ρέ­σου­με να κι­νη­θού­με σω­στά, ώστε να δια­σφα­λί­σου­με ότι οι κα­τα­να­λω­τές θα συ­νε­χί­σουν να εμπι­στεύ­ο­νται ό,τι αγο­ρά­ζουν».

Η Μέ­ρι Κά­ναμ, στέ­λε­χος της Faber, δή­λω­σε χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: «Πι­στεύ­ου­με στη μο­να­δι­κό­τη­τα της αν­θρώ­πι­νης δη­μιουρ­γι­κό­τη­τας και φα­ντα­σί­ας. Ο ρό­λος μας ως εκ­δό­τες εί­ναι να εντο­πί­ζου­με και να ενι­σχύ­ου­με ό,τι κα­λύ­τε­ρο έχει να προ­σφέ­ρει το αν­θρώ­πι­νο μυα­λό μέ­σω του γρα­πτού λό­γου. Το σή­μα της Faber θα συ­νε­χί­σει να αντι­προ­σω­πεύ­ει αυ­τήν την αν­θρώ­πι­νη κα­τα­γω­γή και θα στη­ρί­ξου­με τη Σά­ρα Χολ με κά­θε τρό­πο, ώστε να ενι­σχύ­σει το ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας μή­νυ­μα της αν­θρώ­πι­νης έκ­φρα­σης».

Την ίδια στιγ­μή στο Amazon, εξαι­τί­ας της ρα­γδαί­ας ανά­πτυ­ξης της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης, έχουν αυ­ξη­θεί τα φαι­νό­με­να κει­μέ­νων χα­μη­λής ποιό­τη­τας, που δη­μιουρ­γού­νται μέ­σω ΑΙ, τα οποία μι­μού­νται νέα best-seller, προ­σφέ­ρο­ντας πε­ρι­λή­ψεις, οδη­γούς ή βιο­γρα­φί­ες, βα­σι­ζό­με­να στο ύφος ή στο πε­ριε­χό­με­νο των πρω­τό­τυ­πων έρ­γων, χω­ρίς να προ­σθέ­τουν, όμως, κα­μία ου­σια­στι­κή ανά­λυ­ση. Αξιο­ποιούν το όνο­μα των συγ­γρα­φέ­ων και την επι­τυ­χία των βι­βλί­ων τους για να κερ­δί­σουν εύ­κο­λες πω­λή­σεις, δυ­σκο­λεύ­ο­ντας τους κα­τα­να­λω­τές να ξε­χω­ρί­σουν το αυ­θε­ντι­κό πε­ριε­χό­με­νο.

Το Amazon προ­σπα­θεί να πε­ριο­ρί­σει το πρό­βλη­μα αφαι­ρώ­ντας τους επί­μα­χους τί­τλους ύστε­ρα από κα­ταγ­γε­λί­ες, όμως οι ρυθ­μοί δη­μιουρ­γί­ας και ανάρ­τη­σής τους εί­ναι τό­σο γρή­γο­ροι που κα­τα­φέρ­νουν να εκ­με­ταλ­λευ­τούν την αρ­χι­κή πε­ρί­ο­δο της κυ­κλο­φο­ρί­ας των νέ­ων βι­βλί­ων. Η Authors Guild, μια από τις πα­λαιό­τε­ρες ορ­γα­νώ­σεις συγ­γρα­φέ­ων στις ΗΠΑ με μα­κρά πα­ρά­δο­ση στην προ­ά­σπι­ση της ελευ­θε­ρί­ας της έκ­φρα­σης και προ­στα­σί­ας των πνευ­μα­τι­κών δι­καιω­μά­των τους, βλέ­πο­ντας τον κίν­δυ­νο να διο­γκώ­νε­ται, πιέ­ζει το Amazon να επι­βά­λει αυ­στη­ρό­τε­ρα μέ­τρα. Ζη­τά από την εται­ρία:

1. να απαι­τεί σή­μαν­ση των κει­μέ­νων που πα­ρά­γο­νται πλή­ρως ή κα­τά κύ­ριο λό­γο από ΑΙ
2. να μπλο­κά­ρει την ανάρ­τη­σή τους εκ των προ­τέ­ρων
3. να επεν­δύ­σει στην ανά­πτυ­ξη ερ­γα­λεί­ων ανί­χνευ­σης κει­μέ­νων που πα­ρά­γο­νται από τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη
4. να στη­ρί­ξει νο­μο­θε­τι­κές πρω­το­βου­λί­ες για την προ­στα­σία των δη­μιουρ­γών, τό­σο ως προς το όνο­μά τους όσο και ως προς το ύφος τους

Αντί­στοι­χα, στη Γαλ­λία, οι ηθο­ποιοί-αφη­γη­τές ηχο­βι­βλί­ων και ο Σύν­δε­σμος Εκ­δο­τών (SNE) συμ­φώ­νη­σαν να προ­σθέ­τουν σή­μαν­ση «Interprétation humaine» («Αν­θρώ­πι­νη ερ­μη­νεία») για τα ηχο­βι­βλία τους. Πα­ράλ­λη­λα, η Ομο­σπον­δία Ευ­ρω­παί­ων Εκ­δο­τών (FEP) έχει θέ­σει το ζή­τη­μα της σή­μαν­σης στο επί­κε­ντρο των συ­ζη­τή­σε­ών της, ρω­τώ­ντας τα μέ­λη της κα­τά τη Γε­νι­κή Συ­νέ­λευ­ση στο Τα­λίν πώς το­πο­θε­τού­νται στο ζή­τη­μα και αξιο­λο­γώ­ντας τις απα­ντή­σεις τους. Οι εθνι­κοί σύν­δε­σμοι εκ­δο­τών συλ­λέ­γουν σχό­λια από τα μέ­λη τους, πριν κα­τα­θέ­σουν επί­ση­μες προ­τά­σεις για το μέλ­λον της σή­μαν­σης των βι­βλί­ων.

Ο αμε­ρι­κά­νι­κος ΟΣΔ έρ­γων ει­κό­νας (ASCRL) υλο­ποιεί, με τη σει­ρά του, ένα διε­θνές πρό­γραμ­μα για Σή­μα Πι­στο­ποί­η­σης Αν­θρώ­πι­νης Δη­μιουρ­γί­ας (Human Authorship Certification Mark), το οποίο θα εμ­φα­νί­ζε­ται σε κά­θε έρ­γο που δη­μιουρ­γή­θη­κε από άν­θρω­πο (με ή χω­ρίς τη βο­ή­θεια τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης) και όχι αμι­γώς από τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη.

Προ­κει­μέ­νου να ξε­χω­ρί­σουν και να ανα­δει­χτούν τα έρ­γα αν­θρώ­πι­νης δη­μιουρ­γί­ας ένα­ντι των έρ­γων AI, έχει συ­στα­θεί επι­πλέ­ον και μια ξε­χω­ρι­στή ανε­ξάρ­τη­τη οντό­τη­τα για τη δια­χεί­ρι­ση του προ­γράμ­μα­τος, η ICAC (International Council for Authorship Certification), η οποία πρό­τει­νε στον ΟΣ­ΔΕΛ, να συμ­με­τέ­χει στην κοι­νο­πρα­ξία αυ­τή, μα­ζί με φο­ρείς που έχουν ήδη εκ­φρά­σει εν­δια­φέ­ρον όπως American Photographic Artists, ASCRL, Graphic Artists Guild και Bildupphovsratt.

Προς το πα­ρόν, φαί­νε­ται ο με­γα­λύ­τε­ρος δια­δι­κτυα­κός πω­λη­τής, η Amazon, να μην έχει πρό­θε­ση να επι­βά­λει σή­μαν­ση για έρ­γα που έχουν δη­μιουρ­γη­θεί από τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη. Πα­ρ’ όλα αυ­τά, το ζή­τη­μα της σή­μαν­σης – αν­θρώ­πι­νη ή τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη – θα τε­θεί επι­τα­κτι­κά στο προ­σκή­νιο τους επό­με­νους μή­νες, και εί­ναι πι­θα­νό ότι η FEP θα κλη­θεί να πά­ρει θέ­ση, υπε­ρα­σπι­ζό­με­νη το δι­καί­ω­μα των κα­τα­να­λω­τών να γνω­ρί­ζουν την προ­έ­λευ­ση των κει­μέ­νων που επι­λέ­γουν να δια­βά­σουν.

Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση κα­τα­να­λω­τές και συγ­γρα­φείς κα­λού­νται να βρί­σκο­νται σε επι­φυ­λα­κή. Οι μεν θα πρέ­πει να κα­ταγ­γέλ­λουν κεί­με­να που αγό­ρα­σαν εν αγνοία τους ως προ­ϊ­ό­ντα ΑΙ και οι δε, να συ­νερ­γά­ζο­νται με φο­ρείς και ενώ­σεις συγ­γρα­φέ­ων για να υπε­ρα­σπι­στούν το έρ­γο τους. Στό­χος όλων εί­ναι να δια­σφα­λι­στεί ότι το εκ­δο­τι­κό οι­κο­σύ­στη­μα θα πα­ρα­μεί­νει αξιό­πι­στο, δί­καιο και βα­σι­σμέ­νο στην αυ­θε­ντι­κή πνευ­μα­τι­κή ερ­γα­σία των δη­μιουρ­γών.

(Πη­γή: FEP, authorsguild.org)