της Όλγας Σελλά
Ο πρώτος Αριστοφάνης (από τους δύο) για φέτος στην Επίδαυρο, παρουσιάστηκε το περασμένο διήμερο, η συμμετοχή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος με τον Γιάννη Κακλέα να υπογράφει τη σκηνοθεσία. Ο Γιάννης Κακλέας είναι ένας ευφυής άνθρωπος του θεάτρου, που τολμά, εντάσσει πολλά και διαφορετικά στοιχεία στις παραστάσεις του, υπογράφει τις διασκευές σε νεότερα ή παλαιότερα κλασικά κείμενα, κάνοντας συχνά μεγάλες παρεμβάσεις και δίνοντάς τους έντονα επικαιρικό στοιχείο σχολιασμού.
Κάτι αντίστοιχο έκανε και στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη, το τελευταίο από τα έργα που μας κληροδότησε, το οποίο διδάχτηκε το 388 π.Χ. Ένας πτωχός, αλλά τίμιος Αθηναίος, ο Χρεμύλος (Μάνος Βακούσης) ανησυχεί για το μέλλον του γιου του. Ονειρεύεται μια πιο δίκαιη διανομή του πλούτου στους ανθρώπους, ώστε κι εκείνοι που κοπιάζουν να ζουν άνετα. Ζητάει τη βοήθεια του Μαντείου των Δελφών, που του λέει έναν ακόμη ασαφή χρησμό: να ακολουθήσει τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσει στο δρόμο του. Συναντά έναν κουρελή και τυφλό, που αποδεικνύεται ότι είναι ο θεός Πλούτος (Αλέξανδρος Ζουριδάκης), ο οποίος τιμωρήθηκε από τον Δία να χάσει το φως του, για να μη βλέπει σε ποιους δίνει ευημερία και πλούτο. Εδώ ήδη ο Γιάννης Κακλέας έχει κάνει μια μεγάλη παρέμβαση, αφού τον δούλο του Χρεμύλου, τον Καρίωνα (Γιάννης Σύριος) τον παρουσιάζει ως γιο του (ενώνει δηλαδή δύο πρόσωπα του έργου) και ο χορός είναι μια σημερινή παρέα νέων, που ακούει τραπ, μιλάει με πολλές αγγλικές λέξεις και φράσεις (που ολοένα και περισσότερο(ι) χρησιμοποιούν) και γενικώς σατιρίζει την αφασική συμπεριφορά και την επιθυμία για άκοπες απολαύσεις. Ο Χρεμύλος υπόσχεται θεραπεία στον Πλούτο, αρκεί να μοιράσει πιο δίκαια την ευημερία που φέρνουν τα χρήματα. Και πράγματι, ο Πλούτος θεραπεύεται και μοιράζει τα χρήματά του στους βιοπαλαιστές της γειτονιάς του Χρεμύλου, στους μεροκαματιάρηδες ως τότε κατοίκους της πόλης. Μόνο που πολύ σύντομα, όλοι αυτοί οι όψιμοι κάτοχοι του πλούτου «τυφλώνονται» από τις ανέσεις και τα μεγαλεία και αποδεικνύουν απλώς την κενότητά τους από αξίες, αρχές και οράματα. Το μόνο που σκέφτονται είναι ότι στη νέα τους ζωή το μόνο τους δίλημμα θα είναι «αν θα πάρουν τσάντα Gucci ή Prada». Κάτι που θλίβει πάρα πολύ τον αθώο και έντιμο Χρεμύλο…
Στο διάστημα αυτό η θεά Πενία υπερασπίζεται το τι σημαίνει προσπάθεια, κόπος, δημιουργία κι ότι ο εύκολος πλουτισμός θα στερήσει την κοινωνία από τα έργα των ανθρώπων γιατί κανείς δεν θα κοπιάζει πια. Και έχουν ένα debate της εποχής (έναν αγώνα λόγου και επιχειρημάτων) με τον Χρεμύλο. «Το μέτρο του πλούτου είναι η πενία». «Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λεφτά, κι άνθρωποι που είναι πλούσιοι», είναι μερικά από τα επιχειρήματά τους. Κανείς δεν βγαίνει νικητής. Ίσως και να μην υπάρχει.
Αυτή είναι η κωμωδία του Αριστοφάνη, τον σκελετό της οποίας ακολούθησε ο Γιάννης Κακλέας, με διάφορους σκηνικούς νεωτερισμούς. Για παράδειγμα η Πενία δεν ήταν μία, αλλά τέσσερις (Πολυξένη Σπυροπούλου, Χρυσή Μπαχτσεβάνη, Άννα Ευθυμίου, Κλειώ Δανάη Οθωναίου). Και ήταν εντελώς διαφορετικές από τις Πενίες που έχουμε δει στις ως τώρα παραστάσεις (φτωχοντυμένες, αυστηρές, ξινές). Προφανώς γιατί ήθελε να τονίσει την ψυχική αρχοντιά και την ακεραιότητα, και μ’ αυτόν τον τρόπο ερμήνευσαν την Πενία και οι τέσσερις ηθοποιοί. Μόνο που μ’ αυτή την επιλογή και τις διαρκείς εισόδους των 4 ηθοποιών, μπερδεύτηκε αρκετά η ωραιότερη σκηνή του έργου, ο αγώνας λόγου μεταξύ Χρεμύλου και Πενίας.
Ο έμπειρος Μανόλης Παντελιδάκης που υπογράφει τα σκηνικά έστησε για αρχή ένα παρηκμασμένο και βρόμικο εργοστασιακό περιβάλλον, μια λαϊκή γειτονιά με πολλά συνεργεία, με κάδους, σιδεριές, πλαστικά κιβώτια, αεραγωγούς του μετρό, μοτοσυκλέτες και στην κορυφή υπάρχουν μόνο το όνομα της πόλης, ξεδοντιασμένο: Α Η Α… Ένα τοπίο, που την ώρα του ξαφνικού πλουτισμού εξωραΐζεται, «ντύνεται» με εμπορικά έργα τέχνης και χρώματα και πολύ χρυσό. Με τον ίδιο τρόπο που –εξαιρετικά υπερβολικά, στα όρια του επιθεωρησιακού- ντύθηκαν και όλοι οι φτωχοί γείτονες του Χρεμύλου που απ’ τη μια μέρα στην άλλη πλούτισαν (κοστούμια Ηλένια Δουλαρίδη). Ναι, ήταν σαφής ο συμβολισμός, αλλά δεν είχε κανέναν υπαινιγμό. Μόνο κραυγαλέα απεικόνιση. Όπως και όλη η παράσταση άλλωστε. Και μετά σχολίασε πολλά ο Γιάννης Κακλέας μέσω της μουσικής. Του τράπερ «Τελευταίος καλεσμένος», του ντουέτου Χατζηφραγκέτα (με το «Εντάξει Κική, η κοινωνία που ζούμε είναι ταξική…») και της Nalyssa Green. Δίνοντας έτσι μια όψη στην παράσταση που είχε στοιχεία από παλιά επιθεώρηση, από κινηματογραφικά μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη με τα απαραίτητα χορευτικά (παρότι οι χορογραφίες της Στεφανίας Σωτηροπούλου ήταν συμβατές με το ύφος και την όψη της παράστασης). Κι έπειτα απ’ όλα αυτά, στο τέλος της παράστασης, εμφανίζεται (στην παράβαση) η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου για να μας εξηγήσει, μέσω της ιστορίας, το θέμα του πλούτου και να προτρέψει τους έχοντες πλούτο να επενδύουν τα χρήματά τους για το κοινό καλό μέσω χορηγιών. Είχε την ευγλωττία και την άνεση που χαρακτηρίζουν τις διαλέξεις της, αλλά δεν ξέρω αν πρόσθεσε κάτι στο όλο κλίμα της πρότασης του Γιάννη Κακλέα.
Όλοι οι ηθοποιοί υποστήριξαν ασμένως το πλαίσιο της παράστασης, χωρίς όμως κάποια ξεχωριστή ερμηνεία, παρά μόνο ίσως του Μάνου Βακούση, που διέφερε έτσι κι αλλιώς από τους υπόλοιπους ως ρόλος. Απλώς αυτό το πλαίσιο ήταν προφανές, βαρυφορτωμένο στην όψη, με ετοιμοπαράδοτα συμπεράσματα και σχόλια. Όλα ήταν επιφανειακά, χωρίς κάποια εμβάθυνση. Και ο Γιάννης Κακλέας έχασε την ευκαιρία να θίξει με πιο ουσιαστικό τρόπο ζητήματα που αφορούν το θέμα του πλούτου και της φτώχειας σήμερα. Και όπως λέει ο Ιταλός σκηνοθέτης Εουτζένιο Μπάρμπα στο βιβλίο του Ζωρζ Μπανού «Οι ιστορίες του Οράτιου» (εκδ. Καστανιώτης): «Δεν είναι η παράστασή σου που θα σταματήσει την αδικία και τη φρίκη, αλλά αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να δείξεις στους θεατές κάτι που δεν θα είναι αδιάφορο. Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, δύο είναι μόνο οι εχθροί με τους οποίους πρέπει να αναμετρηθεί το θέατρο: η επιφανειακότητα και η αδιαφορία».
Επόμενοι σταθμοί περιοδείας
- Παρασκευή 26 & Σάββατο 27 Ιουλίου– Κύπρος, Αρχαίο Θέατρο Κουρίου
- Σάββατο 3 Αυγούστου- Φίλιπποι, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων
- Τετάρτη 7 Αυγούστου – Δωδώνη, Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης
- Σάββατο 10 Αυγούστου- Δίον, Αρχαίο Θέατρο Δίου
- Πέμπτη 29 Αυγούστου- Κιλκίς, Θέατρο Λόφου Αγ. Γεωργίου Δήμου Κιλκίς
- Κυριακή 1η Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους
- Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου, Ελευσίνα, Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας
- Πέμπτη 12 Σεπτέμβριου, Κατράκειο Θέατρο Νίκαιας
- Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου, Κηποθέατρο Παπάγου
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση- Ελεύθερη απόδοση κειμένου -Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας, Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης, Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη, Πρωτότυπη Μουσική: Βάιος Πράπας, Πρωτότυποι Στίχοι: Τελευταίος Καλεσμένος, Χορογραφίες: Στεφανία Σωτηροπούλου, Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου, Βοηθός Σκηνοθέτη: Άρης Κακλέας, Συνεργάτις σκηνογράφος- ενδυματολόγος: Δανάη Πανά, Βοηθός ενδυματολόγου: Μανώλης Ψωματάκης, Συνεργάτις σκηνογράφος: Ελίνα Δράκου, Βοηθός φωτίστριας: Ιφιγένεια Γιαννιού, Οργάνωση παραγωγής: Αθανασία Ανδρώνη, Φωτογραφίες: Mike Rafail (That Long Black Cloud)
*(βοηθός σκηνογράφου- ενδυματολόγου στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης): Δέσποινα Παπαδημητρίου
Διανομή (με αλφαβητική σειρά):
Μαίρη Ανδρέου (Αερόπη), Μάνος Βακούσης (Χρεμύλος), Δημήτρης Διακοσάββας (Κλεώνυμος), Άννα Ευθυμίου (Πενία 3), Αλέξανδρος Ζουριδάκης (Πλούτος), Αναστασία Κελέση (Παρέα του Καρίωνα), Φαίη Κοκκινοπούλου (Αρχιδάμια), Ελένη Μισχοπούλου (Λυσιμάχη), Δημήτρης Μορφακίδης (Ελπίνωρ), Φαμπρίτσιο Μούτσο (Παρέα του Καρίωνα), Χριστίνα Μπακαστάθη (Παρέα του Καρίωνα), Χρυσή Μπαχτσεβάνη (Πενία 2), Κλειώ Δανάη Οθωναίου (Πενία 4), Αλεξάνδρα Παλαιολόγου (Ελπινίκη), Πολυξένη Σπυροπούλου (Πενία 1), Γιάννης Σύριος (Καρίων), Φωτεινή Τιμοθέου (Λευκοθέα), Γιάννης Τομάζος (Παρέα του Καρίωνα) , Χρήστος Τσάβος (Παρέα του Καρίωνα) Γιάννης Τσεμπερλίδης (Αρτεμίδωρος), Θάνος Φερετζέλης (Φιλοποίμην), Γιάννης Χαρίσης (Θρασύμαχος/ Αρχιερέας)
Χορευτές, χορεύτριες:
Αναστασία Κελέση, Στεφανία Σωτηροπούλου, Μάριος Χατζηαντώνης, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης
Μουσικοί επί σκηνής: Βάιος Πράπας, Τελευταίος Καλεσμένος, Χατζηφραγκέτα, Nalyssa Green
Στην Παράβαση του έργου εμφανίζεται η Ιστορικός- Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαρία Ευθυμίου
Η παράσταση ήταν επιεικώς απαράδεκτη, χωρις καμία ερμηνεία από τους ηθοποιούς (τονίζω μια συγκεκριμένη ηθοποιό που το μόνο που έλεγε σε όλη τη παράσταση ήταν μια συγκεκριμένη βρισιά “ρε γάμ*λη”) και καμιά έμφαση στο πραγματικό νόημα του έργου. Ο ράπερ άθλιος, και γενικά η όλη φρασεολογία “bro μου” κτλ απαράδεκτη! Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί επιτρέπουν τέτοια έργα στον ιερό αυτό χώρο της Επιδαύρου, αισθάνομαι σαν να βίασαν την ιστορία του! Δεν υπάρχει κάποια επιτροπή που να απαγορεύει τέτοια θεάματα? Και εκεί με μέσο πάνε ?? Ας κάνουν τις “πρωτοπορίες” τους αλλού Όχι εκεί!! Όλος ο κόσμος στο τέλος της παράσταση χειροκροτούσε από αμηχανία και μετά όλοι κατηγορούσαν! Έλεος πια, κάποιος σεβασμός σε ορισμένα πράγματα, και σε εμάς που δίνουμε και ένα σορό λεφτά για πάμε!!
Παγματικα αισχος. Αν δεν βρισκομουν στην Επίδαυρο, θα είχα φύγει από το πρώτο 20λεπτο. Το έργο δεν έχει καμία σχέση με αυτό που έγραψε ο Αριστοφάνης.