Από την Αλεξάνδρα Χαΐνη
Γαλουχηθήκαμε με τις ιστορίες της «γενιάς του Πολυτεχνείου». Για εμάς, τα παιδιά «σάντουιτς»*, που γεννηθήκαμε μέσα στη Χούντα, οι νέοι και οι νέες που συμμετείχαν στον αντιδικτατορικό αγώνα ήταν τα μεγάλα αδέρφια ή ξαδέρφια μας. Τα κοιτάζαμε με δέος. Ήταν οι δικοί μας επαναστάτες, οι ήρωες της παιδικής μας ηλικίας. Ακόμη θυμάμαι στο σπίτι της γιαγιάς μου στην Κηφισιά τον ξάδερφό μου να έρχεται στα κλεφτά για να πάρει προμήθειες για την κατάληψη της Νομικής. Τη μάνα του να του κρατάει το χέρι με αγωνία. Το ραδιόφωνο κολλημένο κάθε βράδυ στη Deutche Welle κι ας μην καταλάβαινα τίποτα. Τον δίσκο «Εδώ Πολυτεχνείο» που ακούγαμε όλοι μαζί έναν χρόνο μετά και πόση προσπάθεια έκανα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Αλλά και μετά, στα 23 μου, το σύντομο (και ατυχές) φλερτ με έναν Πολυτεχνίτη – ένας τρίωρος μονοθεματικός μονόλογος.
Για όλα αυτά και ακόμη περισσότερα, κατά την παρουσίαση του βιβλίου της Νίκης Τρουλλινού «Οδός Σόλωνος» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Ποταμός», συγκινήθηκα. Ήταν και η βραδιά γλυκιά κι ο χώρος του Πάρκου Ελευθερίας πάντα φορτισμένος, δεν θες και πολύ.
Όταν τίποτα δεν ήταν αυτονόητο
Δεκαοκτώ διηγήματα που διασχίζουν πάνω από πενήντα χρόνια, ξεκινώντας από τα τέλη του ’60 και φτάνοντας στο σήμερα με σημείο αναφοράς τη δικτατορία και τους αγώνες των φοιτητών που η ίδια η συγγραφέας έζησε ως σπουδάστρια της Νομικής Αθηνών.
Ναι, τα διηγήματα της Τρουλλινού είναι κατά βάση πολιτικά, μια κατάθεση ψυχής, σημαντική παρακαταθήκη για το σήμερα, που μετράμε 50 χρόνια δημοκρατίας. Όμως ανάμεσα στις γραμμές, πέρα από τις πορείες, τα κυνηγητά, τις προσδοκίες, τις προδοσίες και τις διαψεύσεις, τους ήρωες και τους αντιήρωες, είναι και μια έξοχη χαρτογράφηση μιας ολόκληρης εποχής. Τότε που τίποτα δεν ήταν αυτονόητο, που στα σχολεία διαφέντευε ο παιδονόμος, που τα κορίτσια φορούσαν λευκά σοσόνια και δεν κυκλοφορούσαν ποτέ ασυνόδευτα. Είναι μια ιστορία ενηλικίωσης μέσα από δύσβατα μονοπάτια, είναι η ιστορία μιας πόλης που αλλάζει με ρυθμούς γοργούς, η ιστορία των δρόμων της που σταδιακά μεταμορφώθηκαν σε πεζόδρομοι. Η ιστορία της Σόλωνος εντέλει και όσων χάραξε αυτός ο δρόμος στη συλλογική μας μνήμη.
Πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες -όπως αποκαλύπτει και η ίδια στον επίλογο του βιβλίου της-, είναι πρόσωπα υπαρκτά, η πλοκή βασίζεται σε αληθινά γεγονότα με την απαραίτητη εσάνς μυθοπλασίας.
Η γραφή ρέει, σε κάποια διηγήματα κυριαρχεί η ροή συνείδησης, το παρόν μπαινοβγαίνει στο παρελθόν χωρίς προειδοποίηση, ενώ κάποιες φορές η πίκρα και η ματαίωση υπερβαίνουν το κείμενο.
«Κυρία τι είναι η δικτατορία;»
«Τα διηγήματα γράφτηκαν σε πολύ διαφορετικές περιόδους. Όταν κάτι μου ερχόταν, το έγραφα», εξηγεί η Τρουλλινού κατά την παρουσίαση στο Πάρκο Ελευθερίας, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη της να μεταφέρει την εμπειρία της και στις νεότερες γενιές.
Την ακούω και σημειώνω και δεν μπορώ να μην σκέφτομαι τον γιο μου να δυσανασχετεί όποτε του αφηγούμαι ιστορίες για τα παλιά, πότε αποκτήσαμε τηλεόραση, πώς ήταν τα αναλογικά τηλέφωνα και τη σχέση «εκείνου του κόσμου» με τις εφημερίδες. Ακόμη θυμάμαι την απορία του όταν στα 3-4 ανακάλυψε αρνητικά φωτογραφικού φιλμ και κασέτες σε κάποιο συρτάρι.
«Συναντάς παιδιά που δεν ξέρουν» συνεχίζει. «Σε ένα σχολείο εργατικής συνοικίας ένα κορίτσι με ρώτησε “Τι είναι η δικτατορία;”. Στο βάθος ένας έφηβος με μαύρο γυαλί περίμενε την απάντηση.» Την είχαν προειδοποιήσει ότι στο σχολείο υπάρχει θύλακας της Χρυσής Αυγής. «Τι κερδήθηκε τελικά από όλο αυτό;» αναρωτιέται.
Πράγματι, τι να πρωτοεξηγήσεις στους νέους και πώς να τους «κερδίσεις», όταν πρόσφατα σε γνωστό τηλεπαιχνίδι πέτυχα 25άρη παίκτη που δεν ήξερε καν ποιο τηλεοπτικό κανάλι των Ενόπλων Δυνάμεων ιδρύθηκε το 1969.
Κατανοώ ότι πενήντα χρόνια δημοκρατίας δεν έχουν την ίδια βαρύτητα για όλες και όλους και ο χρόνος είναι αδυσώπητος. Αδυσώπητη είναι ωστόσο και η απαξίωση – των πάντων. «Η λογοτεχνία μπορεί να μιλήσει στις νεότερες γενιές με τρόπους που ιστορία δεν μπορεί», θα πει στην παρουσίαση ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης καθηγητής ιστορίας στο ΕΚΠΑ και θέλω με αυτή την φράση να κλείσω. Γιατί αν μη τι άλλο την βρίσκω αισιόδοξη.
*εύστοχος χαρακτηρισμός του Γιάννη Ιωαννίδη, δικηγόρου και αντιπροέδρου της Εθνικής Επιτροπής για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατά την παρουσίαση του βιβλίου.
Νίκη Τρουλλινού, Οδός Σόλωνος, Ποταμός
