Γιατί λείπει η παιδική λογοτεχνία από τα Φεστιβάλ; (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

της Μαρίζας Ντεκάστρο

Οι διοργανωτές του 1^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Αθήνας που ανακοινώθηκε αυτές τις μέρες, πρέπει να είναι ενθουσιασμένοι με την υποδοχή που του επιφυλάχτηκε. Γιατί πράγματι η ομάδα των καλλιτεχνικών διευθυντών -Μικέλα Χαρτουλάρη, Χρήστος Αστερίου, Λευτέρης Καλοσπύρος- πλαισιωμένη από νέα πρόσωπα δούλεψε με απόλυτο επαγγελματισμό! Μια ματιά στην πολυσυλλεκτικότητα των προσκεκλημένων, στην εξαιρετικής αισθητικής και λειτουργικότητας ιστοσελίδα του φεστιβάλ θα πείσει και τον πλέον επιφυλακτικό.

Αναμφίβολα η λογοτεχνική κοινότητα είναι μαζί τους και περιμένει, χωρίς γκρίνιες και μικρότητες του είδους ‘γιατί αυτός και όχι εγώ’, να παρακολουθήσει ουσιαστικές συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων!

Η λογοτεχνική λοιπόν κοινότητα είναι μαζί τους, με ένα της κομμάτι να μένει εκτός! Από τη διοργάνωση του 1^ου AILF απουσιάζει ο ευρύς και υπερδραστήριος  χώρος της παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας.

Ήδη από τα μέσα του 20^ου αι. έχει παγιωθεί η άποψη ότι η λογοτεχνία που αφορά παιδιά και νέους είναι η βάση για τη διαμόρφωση αναγνωστών. Το συγκεκριμένο κοινό διαβάζει ό,τι διαβάζει και όλοι ευελπιστούν να στεριώσει η σχέση με το βιβλίο. Σήμερα, ως προς τα μεγέθη, οι αριθμοί είναι σαφείς: 25% περίπου οι κυκλοφορίες των  βιβλίων για παιδιά, που σημαίνει σημαντική επένδυση εκ μέρους των εκδοτικών επιχειρήσεων και τεράστια διάδοση.

Είναι επίσης γνωστό ότι στα ελληνικά πανεπιστήμια λειτουργούν ανάλογα τμήματα, μελετητές/τριες οργανώνουν συνέδρια, τα λογοτεχνικά περιοδικά ενισχύουν την παρουσία των π/ν βιβλίων με την κριτικογραφία τους (Αναγνώστης, Book Press, Διάστιχο, Κόκκινη Αλεπού, ΕΛΝΙΠΛΕΞ, κ.ά.), το κράτος (Υπ. Παιδείας, Υπ. Πολιτισμού, ΕΛΙΒΙΠ) πασχίζει με τους δικούς του τρόπους να προάγει το  βιβλίο για παιδιά και νέους, το ίδιο και ο ΟΣΔΕΛ, οι δραστήριες παιδικές βιβλιοθήκες, φορείς όπως η ΙΒΒΥ-Ελληνικό τμήμα, το Διαβάζοντας μεγαλώνω, η ιδιωτική πρωτοβουλία Library 4 All, κ.ά. Η δε Εταιρεία Συγγραφέων έκανε άνοιγμα στους  συγγραφείς βιβλίων για παιδιά αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του έργου τους. Απονέμονται βραβεία, Έλληνες συγγραφείς μεταφράζονται και μαζί με τους εικονογράφους εκπροσωπούν την Ελλάδα σε διεθνείς διοργανώσεις και διεθνή βραβεία. Επιπλέον, στο συνεχές παρεδώσε με το βιβλίο συμμετέχουν εκατοντάδες εκπαιδευτικοί με τις τάξεις τους και φυσικά συγγραφείς και εικονογράφοι.

Τα παραπάνω επαναλαμβάνονται χρόνια και χρόνια με κάθε ευκαιρία αλλά δεν φαίνεται να αρκούν για να γίνει κατανοητή η σημασία  της παιδικής/νεανικής  λογοτεχνίας ως ισάξιας με εκείνη των ενηλίκων!

Το  βιβλίο για παιδιά και νέους δεν είναι ‘μακρινός συγγενής’. Είναι μέλος της της λογοτεχνικής οικογένειας, μέλος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όσον αφορά τις ηλικίες των αναγνωστών στις οποίες απευθύνεται, την ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει τη σκέψη για τον βαθμό πρόσληψης των έργων, την καλλιέργεια της αισθητικής, το άνοιγμα σε σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.

Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αγαπητοί διοργανωτές του 1^ου AILF, ρωτώ και εσάς που οργανώνετε φεστιβάλ βιβλίου στην περιφέρεια, πώς γίνεται να μην αντιλαμβάνεστε ότι υποτιμάτε, αυτό το πολυπληθές κοινό εξαφανίζοντάς το, καθώς και όλους όσοι ασχολούνται ενεργά με την π/ν λογοτεχνία, δηλαδή όσους ανέφερα παραπάνω (3^η παράγραφος). Αντί λοιπόν στο φεστιβάλ να δοθεί στο π/ν βιβλίο η σημασία που του αρμόζει, απλά δεν υπάρχει! Αν είναι λόγω άγνοιας, δεν έχετε παρά να ενημερωθείτε στα σοβαρά. Αν πάλι είναι  επειδή υπογείως θεωρείτε ότι αυτά τα βιβλία είναι ξεπέτες για ανίδεους μικρούς γραμμένα για την πλάκα, διαβάστε για να διακρίνετε τις ποιότητές τους. Όπως και να ’χει, ό,τι και να ισχύει είναι απαράδεκτο. Προσθέτω επιπλέον, ότι πολλοί συγγραφείς ενήλικης λογοτεχνίας (δεν περιλαμβάνω όσους και όσες ασκούν συστηματικά τα δύο είδη) γράφουν βιβλία διαφόρων ποιοτήτων για παιδιά, γιατί είναι γνωστό ότι τραβάνε εμπορικά. Είναι περισσότεροι από τριάντα οι νεότεροι και αρκετοί οι παλαιότεροι, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζονται ως διάττοντες αστέρες προ εορτών και διακοπών.

Μένω λοιπόν στο γεγονός ότι δεν γνωρίζετε την παιδική λογοτεχνία. Η άγνοια δεν είναι δικαιολογία. Αντίθετα, τώρα στο καινούργιο ξεκίνημα έχετε την ευκαιρία να κάνετε την τομή! Γιατί, για να πούμε την αλήθεια, όσο φιλόδοξο είναι να θέλεις να λέγεσαι διεθνής άλλο τόσο είναι απαραίτητο να μη σε διαψεύδει ο διεθνής λογοτεχνικός πλανήτης! Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη θέσπιση βραβείου Booker για τα π/ν βιβλία, ούτε το γαλλικό βραβείο Goncourt des Lycéens που συνδιοργανώνει το Υπουργείο Παιδείας και Νεολαίας με τα βιβλιοπωλεία FNAC.

Για να κουνήσουμε λίγο ακόμα το θέμα, προτείνω, στο πλαίσιο των προγραμματισμένων συζητήσεων ένα στρογγυλό τραπέζι με θέμα (όχι τόσο πρωτότυπο ομολογώ) ‘Γράφοντας για παιδιά και νέους στον 21^ο αι.’, με συμμετοχή κάποιων από τους κορυφαίους συγγραφείς των χιλιάδων πωλήσεων και των πλείστων βραβείων που μου έρχονται αμέσως στο μυαλό, παραδείγματος χάριν των Oliver Jeffers, Tim Percival, Jaqueline Woodson, John Boyne, Verena Kessler, Patrick Ness, είναι και πολλοί άλλοι, οι οποίοι θα συνομιλήσουν με Έλληνες συναδέλφους τους. Αν ενδιαφέρεστε, ψάξτε τα βιβλία τους.

Υ.Γ.

Ακούστηκαν απόψεις περί οργάνωσης ξεχωριστού φεστιβάλ π/ν βιβλίου. Μπορεί φυσικά να γίνει, όπως γίνονται φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας, γκράφικ νόβελς, επιστημονικής φαντασίας, κλπ. Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι ακόμα ένα φεστιβάλ, αλλά το να μην αποκολληθεί ένα μέρος, η παιδική/νεανική λογοτεχνία, από το κυρίως σώμα της λογοτεχνίας. Ο διαχωρισμός σημαίνει δυο λογοτεχνίες και ενισχύει την άποψη ότι η π/ν λογοτεχνία δεν είναι λογοτεχνία, αλλά μάλλον λογοτεχνικό υποθέμα ή λογοτεχνική τάση. Η θέση της είναι στα φεστιβάλ γενικού χαρακτήρα! Δεν ωφελούν οι φωνές. Ας καταλάβουμε ότι η λογοτεχνία που γράφουμε και αγαπάμε δεν είναι παιδί που δεν το παίζουν οι μεγάλοι!