(επιμέλεια: Σπύρος Κακουριώτης)
Τρεις δεκαετίες ζωής συμπλήρωσαν ήδη τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, ένας από τους σημαντικότερους αρχειακούς φορείς της χώρας, που από την ίδρυσή τους, το 1992, έθεσαν στόχο τους να υπηρετήσουν το «δικαίωμα του πολίτη να γνωρίζει την ιστορία του», όπως τόνιζε ένας από τους ιδρυτές τους, ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού, μέσα από την πολιτική των «ανοιχτών αρχείων».
«Ανοιχτά» αρχεία τα ΑΣΚΙ, όχι μονάχα ως προς τις συλλογές τους και την πρόσβαση των ερευνητών σε αυτές αλλά, επίσης, και ως προς την εξωστρέφεια με την οποία αντιμετωπίζουν τη σχέση τους με το κοινό των φιλιστόρων, όσων ενδιαφέρονται για την ιστορία της ελληνικής αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων.
Έτσι, από τις 9 έως και τις 19 Φεβρουαρίου, τα ΑΣΚΙ γιορτάζουν τα τριαντάχρονά τους με ένα πολυήμερο Φεστιβάλ Ιστορίας που, με επίκεντρο το Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων και την έκθεση σπάνιων τεκμηρίων από τις αρχειακές συλλογές τους, με τίτλο Όταν όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές του 20ού αιώνα, εξακτινώνεται σε ολόκληρο το κέντρο της πόλης, μέσα από ιστορικούς περιπάτους, ξεναγήσεις σε «παραγνωρισμένα» μουσεία κ.ά.
Με το σύνθημα Η Ιστορία μάς αφορά, κατά τη διάρκεια των 11 ημερών του Φεστιβάλ θα πραγματοποιούνται καθημερινά, με ελεύθερη είσοδο, θεματικές συζητήσεις, εργαστήρια, προβολές ντοκιμαντέρ, ημερίδες, που θα πλαισιώνουν την κεντρική έκθεση, στην οποία θα γίνονται καθημερινά ξεναγήσεις. Η έκθεση Όταν όλα είναι δυνατά! φιλοδοξεί να προτείνει μια εναλλακτική αφήγηση της διαδρομής των ελληνικών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων του 20ού αιώνα, αντιμετωπίζοντάς την ως ένα πεδίο που μας επιτρέπει να σκεφτούμε τη δυναμική της συλλογικής δράσης, των πολιτικών ιδεών και των συλλογικών προσδοκιών.
«Μια πρόταση για το πώς προσεγγίζουμε το παρελθόν»
«Ένα φεστιβάλ ιστορίας μπορεί να σημαίνει και να περιλαμβάνει πολλά πράγματα, από μια σειρά διαλέξεων με ιστορικούς μέχρι αναπαραστάσεις μαχών και παιχνίδια ρόλων», λέει ο ιστορικός Μάνος Αυγερίδης, συντονιστής των εκδηλώσεων εκ μέρους των ΑΣΚΙ. «Όλες όμως αυτές οι μεγάλες διοργανώσεις, όσο διαφορετικές κι αν είναι, μοιράζονται κάποιες κοινές στοχεύσεις: τη διάχυση της ιστορικής γνώσης και τη διατήρηση της μνήμης, την ενεργή αλληλεπίδραση ενός φορέα με την κοινότητα, τη συνάντηση, τη γιορτή και συγχρόνως την απόδοση τιμής σε ανθρώπους και γεγονότα από το παρελθόν. Το πολυμορφικό Φεστιβάλ Ιστορίας έχει όλους αυτούς τους στόχους, αλλά και έναν επιπλέον: να αποτελέσει μια πρόταση για το πώς προσεγγίζουμε το παρελθόν και την ιστορία».
«Γιατί, όμως, μας αφορά η Ιστορία, όπως ισχυρίζεται το σύνθημα του Φεστιβάλ; Επιπλέον, ποια ιστορία είναι αυτή που μας αφορά;» αναρωτιέται ο Μάνος Αυγερίδης, και συνεχίζει: «Οι εκθέσεις, καθώς και οι καθημερινές εκδηλώσεις, δεν επιχειρούν απλά να απαντήσουν στα παραπάνω ερωτήματα. Μας καλούν, όλες και όλους, να διαμορφώσουμε με συμμετοχικό τρόπο την απάντηση».
Γνωριμία με τα ΑΣΚΙ
Σήμερα τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους ελληνικούς αρχειακούς φορείς για την ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα και έως τις μέρες μας. Στις συλλογές τους περιλαμβάνονται εκατομμύρια τεκμήρια, εκατοντάδες αρχεία, χιλιάδες έντυπες εκδόσεις, μοναδικά έργα τέχνης, μια σημαντικότατη συλλογή Τύπου, νόμιμου και παράνομου, αφίσες, προκηρύξεις, όλα ελεύθερα προσβάσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο/η.
Παράλληλα, με σειρά από δράσεις ενισχύουν τη γνώση και την έρευνα για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία: με δεκάδες εκδόσεις, έντυπες και ψηφιακές, το ετήσιο περιοδικό Αρχειοτάξιο, ερευνητικά προγράμματα που απέδωσαν, μεταξύ των άλλων, ένα πλούσιο ψηφιακό αποθετήριο με εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες προσβάσιμες στο Διαδίκτυο και μεγάλη επισκεψιμότητα, ψηφιακά θεματικά έργα και εικονικές εκθέσεις, ημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια, διαλέξεις εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων και ερευνητικών έργων, εκθέσεις, περιπάτους, ραδιοφωνική εκπομπή για την ιστορία, ποικίλες συνέργειες με επιστημονικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, παραμένουν προσηλωμένα στην ιδρυτική τους δέσμευση: να αποτελούν ένα ανοιχτό αρχείο. Ένα δυναμικό δηλαδή πεδίο για τη δημοκρατική μας αυτογνωσία.
Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ιστορίας με μια ματιά
ΕΚΘΕΣΗ – ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ
Η έκθεση «Όταν όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές του 20ού αιώνα» στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων θα εγκαινιαστεί την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου και θα παραμείνει ανοιχτή 18.00-22.00. Τις υπόλοιπες ημέρες θα είναι ανοιχτή Τρίτη-Τετάρτη: 11.00-19.00, Πέμπτη-Παρασκευή: 11.00-21.00, Σάββατο: 10.00-19.00, Κυριακή: 10.00-15.00. Στην έκθεση θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις την Παρασκευή 10.2 στις 17.00, καθώς και στις 11, 14, 16 και 17 Φεβρουαρίου στις 12.00)
Τη Δευτέρα 13.2, στις 12.00 θα πραγματοποιηθεί ξενάγηση στο Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη (Αγ. Ασωμάτων 31). Κρατήσεις θέσεων στο exilemuseum@gmail.com και στο τηλ. 210-3213488. Η έκθεση στο Κέντρο Τεχνών θα παραμείνει κλειστή.
ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ
10.2 «Μεταπολίτευση: όσα δεν γνωρίζουμε και θέλουμε να μάθουμε» Συζητούν οι ιστορικοί: Έφη Αβδελά (Παν. Κρήτης), Πολυμέρης Βόγλης (Παν. Θεσσαλίας), Έφη Γαζή (Παν. Πελοποννήσου), Αντώνης Λιάκος (ΕΚΠΑ) (19.00).
11.2 «Ο φωτογράφος των γονιών μου: 30 χρόνια αλβανικής μετανάστευσης» Συζητούν: Σπύρος Στάβερης (φωτογράφος), Πάτυ Βαρδάμη (θεωρητικός κριτικών σπουδών και τέχνης), Κωστής Καρπόζηλος (ΑΣΚΙ), Ιλιρίντα Μουσαράι (συντονίστρια Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης, ΑΣΚΙ), Μαρλένο Νίκα (καλλιτέχνης-ακτιβιστής), Ερβίν Σέχου (κοινωνικός επιστήμονας-ακτιβιστής). Η εκδήλωση υποστηρίζεται από το SNPHI at Columbia University και θα μεταδοθεί ζωντανά στο facebook (17.00).
14.2 «Μεταπολίτευση, Λογοτεχνία και Αριστερά». Συζητούν: Κώστας Καραβίδας (φιλόλογος, Παν. Ιωαννίνων), Γιάννης Παπαθεοδώρου (φιλόλογος, Παν. Πατρών), Άννα-Μαρία Σιχάνη (ερευνήτρια ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών, University of London), Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (κριτικός λογοτεχνίας) (17.00).
15.2 «Προσφυγικές Ιστορίες και Αριστερά». Παρουσίαση του νέου τεύχους του περιοδικού «Αρχειοτάξιο» από τις Όλγα Λαφαζάνη (κοινωνική γεωγράφος, ΕΙΕ), Πόπη Πολέμη (ιστορικός, ΑΣΚΙ) και τον Δημήτρη Χριστόπουλο (πολιτειολόγος, Πάντειο Πανεπιστήμιο) (17.00).
17.2 «Αναζητώντας τα υποκείμενα στο αρχείο. Νέες προσεγγίσεις στην ιστορία από τα κάτω». Συζητούν: Ντίνα Βαΐου (ομ. καθηγήτρια, ΕΜΠ), Δήμητρα Βασιλειάδου (ιστορικός, Παν. Αιγαίου), Κωστής Γκοτσίνας (ιστορικός, ΕΙΕ), Δήμητρα Λαμπροπούλου (ιστορικός, ΕΚΠΑ), Άννα Ματθαίου (ιστορικός, Παν. Θεσσαλίας) (19.00).
18.2 «Μνήμες βασανιστηρίων. Μια σκοτεινή ιστορία δίχως σύνορα». Ξενάγηση και συζήτηση στο Μουσείο Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης (Δεινοκράτους 72). Συζητούν: Θανάσης Γάλλος (ιστορικός, ΑΣΚΙ), Νίκος Μανιός (γενικός γραμματέας ΔΣ ΣΦΕΑ), Κλειώ Παπαπαντολέων (νομικός), Παναγιώτης Σωπάκης-Βαλαλάκης (Πρόεδρος ΔΣ Ελληνικού Τμήματος Διεθνούς Αμνηστίας), Γιάννης Φελέκης (συνδικαλιστής-εκδότης) (12.00).
– «Η ιστορία αλλού». Μια συζήτηση για τις πολλαπλές αναγνώσεις του παρελθόντος με αφορμή τα 10 χρόνια της εκπομπής «Ιστορία στο Κόκκινο». Συζητούν: Θανάσης Πέτρου (δημιουργός κόμικς), Δανάη Σιώζιου (εκπαιδευτικός-ποιήτρια), Βαγγέλης Καραμανωλάκης (ιστορικός, ΕΚΠΑ-ΑΣΚΙ), Εύα Στεφανή (σκηνοθέτης), Νίκος Χατζόπουλος (ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής, καθηγητής υποκριτικής). Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά στο facebook (17.00).
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ
12.2 «Από τον Τρούμαν στον Βενιζέλο, διαμάχες και προσδοκίες για τον δημόσιο χώρο στην Αθήνα του Ψυχρού Πολέμου». Συντονισμός: Ελένη Κούκη (ιστορικός, ΕΑΠ-ΑΣΚΙ), Πηνελόπη Πετσίνη (δρ. τεχνών και ανθρωπιστικών επιστημών). Σημείο συνάντησης: Άγαλμα Τρούμαν (Λεωφ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 42) (12.00).
13.2 «Φοιτητές στην πόλη: διαδρομές του φοιτητικού κινήματος». Συντονισμός: Αγγελική Χριστοδούλου (ιστορικός, ΑΣΚΙ). Σημείο συνάντησης: Προπύλαια (Πανεπιστημίου 30) (16.00).
19.2 «Στα χνάρια της queer Αθήνας». Συντονισμός: Βάγια Γεωργαλή – Hella Tsaconas (Queer Athens). Σημείο συνάντησης: Πεδίο του Άρεως (Άγαλμα Αθηνάς) ( 12.00).
ΗΜΕΡΙΔΑ
15.2 «Αρχεία σε συνθήκες μετάβασης» (11.00).
Α’ Μέρος: «Αρχεία σε πανδημία: μια συζήτηση για την εμπειρία του lockdown στους αρχειακούς φορείς». Συζητούν: Μαρία Βλασσοπούλου (Μπενάκειος Βιβλιοθήκη/Βιβλιοθήκη της Βουλής), Άντα Κάπολα – Πολίνα Ιορδανίδου (ΑΣΚΙ), Ελένη Μπενέκη (Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία), Σοφία Μπόρα (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ), Αμαλία Παππά (ΓΑΚ), Ζήσιμος Συνοδινός (ΑΣΚΙ/ΕΜΙΑΝ).
Β’ Μέρος: «Αρχεία σε ψηφία: μια συζήτηση για την παραγωγή, οργάνωση και διαχείριση των ψηφιακών αρχείων». Συζητούν: Αγιάτη Μπενάρδου (DARIAH-ERIC), Χρήστος Παπαθεοδώρου (ΕΚΠΑ), Στάθης Παυλόπουλος (ΑΣΚΙ), Γιάννης Στογιαννίδης (Παν. Δ. Αττικής), Χρήστος Χρυσανθόπουλος (ΕΙΕ-Αρχείων Τάξις) – Άννα-Μαρία Σιχάνη (University of London).
ΠΡΟΒΟΛΕΣ
16.2 «Μια μεγάλη περιπέτεια: η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης» (2021, 1ω 14λ) (17.00). «Η σιωπή των Άλλων» (El silencio de otros, Ισπανία, 2018, 1ω 36λ) (19.00). Εισαγωγή-σχολιασμός: Μάνος Αυγερίδης (ιστορικός, ΑΣΚΙ).
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ
12.2 και 19.2 Δημιούργησε το δικό σου τεκμήριο. Εργαστήριο μεταξοτυπίας με την ομάδα Λούπες (12.00).
