του Στέλιου Μακρή (*)
Ο Τζον Γκρίσαμ δεν είναι ένας τυχαίος μπεστ σελερίστας. Στη χώρα μας για χρόνια τα βιβλία του εκδίδονταν στα BELL και είχε κάπως τοποθετηθεί εκτός της τρέχουσας ξένης λογοτεχνίας. Οι εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα τον ενέταξαν στην ξένη σειρά λογοτεχνίας γνωρίζοντας μας έναν σημαντικό συγγραφέα. Μέχρι στιγμής έχουν κυκλοφορήσει από τα Ε.Γρ. τα βιβλία του «Ρούστερ Μπαρ», «Το Ξεκαθάρισμα» και «Το νησί Καμίνο». Τα βιβλία του, που όλα χωρίς εξαίρεση ανέβηκαν στην πρώτη θέση στις λίστες των μπεστ σέλερ των ΗΠΑ και 8 άλλων χωρών, έχουν μεταφραστεί σε 34 γλώσσες και έχουν πουλήσει συνολικά περισσότερα από 300.000.000 αντίτυπα. Πολλά από αυτά έγιναν δημοφιλείς ταινίες, όπως το “The Firm” και το “Pelican Brief” (και οι δύο πολύ επιτυχημένες)
Ο Γκρίσαμ ειδικεύεται κυρίως στα δικαστικά θρίλερ αλλά και σε περιπέτειες με σασπένς αν κατά καιρούς έχει κινηθεί σε πολύ διαφορετικά πεδία με θέματα όπως το φοιτητικό (Ρούστερ Μπαρ), το θέμα της προδοσίας (π.χ. στο «Ξεκαθάρισμα») κ.ά. Έχει μεγάλη ικανότητα στην ανέλιξη της αφήγησης και στην πολυθεματικότητα. Οι ιστορίες του νομίζεις ότι τελειώνουν στο πρώτο κεφάλαιο αλλά τα επόμενα κεφάλαια διαψεύδουν αυτήν την εντύπωση καθώς ακολουθούν ιστορίες άλλων ανθρώπων που στη συνέχεια εμπλέκονται με τους προηγούμενους για να καταλήξουν στο τέλος σε μια ενιαία αφήγηση. Κάθε κεφάλαιο επιφυλάσσει μια έκπληξη στον αναγνώστη, από την άποψη της εξέλιξης της ιστορίας, την είσοδο ενός περίεργου ήρωα, μιας ανατροπής που θέτει νέα δεδομένα στην αφήγηση κ.τ.λ.
«Το νησί Καμίνο», ένα από τα καλύτερα του βιβλία κατά τη γνώμη μου, διαθέτει όλα αυτά τα στοιχεία , αλλά σε ένα διαφορετικό στυλ , θα μπορούσαμε να το πούμε «ρομαντικό θρίλερ», με ηρωίδα μια αναξιόπιστη γυναίκα. Η ιστορία αρχίζει με τέσσερις κακοποιούς που οργανώνουν μια μελετημένη ληστεία στην Βιβλιοθήκη του Πρίνστον κλέβοντας τα χειρόγραφα των πέντε μυθιστορημάτων του Σκοτ Φιτζέραλντ, αξίας 25 εκ.δολαρίων. Η επιχείρηση στέφεται με επιτυχία αλλά οι αστυνομικές αρχές κατορθώνουν να συλλάβουν δύο από τους ληστές ως υπόπτους- αλλά χωρίς κανένα χειροπιαστό στοιχείο. Αμέσως μετά μεταφερόμαστε στο νησί Καμίνο και γνωρίζουμε τον Μπρους Κέιμπλ ιδιοκτήτη του πιο πολυσύχναστου βιβλιοπωλείου στο κοσμοπολίτικο παραλιακό θέρετρο Σάντα Ρόζα, στο παραμυθένιο νησί Καμίνο της Φλόριντα. Το “Βιβλιοπωλείο Μπέι” τα πάει πολύ καλά χάρη στην επιχειρηματική δεινότητα του ιδιοκτήτη του. Πολύ λίγοι όμως γνωρίζουν ότι ο Κέιμπλ είναι ανακατεμένος με την εμπορία κλεμμένων βιβλίων και ανεκτίμητων χειρογράφων στη μαύρη αγορά.
Στη συνέχεια ο αναγνώστης γνωρίζει την Μέρσερ Μαν, μια άνεργη φιλόδοξη συγγραφέα που δέχεται την πρόκληση της ασφαλιστικής εταιρείας (που είχε ασφαλίσει τα χειρόγραφα) έναντι ενός σοβαρού ποσού να διεισδύσει στον λογοτεχνικό κύκλο του Κέιμπλ και να βρει στοιχεία που θα αποδεικνύουν ότι αυτός είναι ο κλεπταποδόχος των χειρόγραφων του Φιτζέραλντ. Η αποστολή της αρχίζει με επιτυχία αλλά έχει απρόβλεπτη εξέλιξη.
Ένα άλλο σημαντικό επίτευγμα του Γκρίσαμ είναι ότι το τέλος των ιστοριών του, εκτός το ότι είναι απρόβλεπτες , συνήθως δεν έχουν την καλή ή την κακή κατάσταση, δεν έχουν κάθαρση αλλά περισσότερο αντανακλούν τον κανόνα της ζωής που λέει «οι εξαιρέσεις είναι ο κανόνας». Επίσης ενδιαφέρον στοιχείο στην αφήγηση του Γκρίσαμ είναι το χιούμορ, ο αυτοσαρκασμός και η υπονόμευση των «επιτυχιών» του αμερικάνικου συστήματος. Πολλές φορές θα στηλιτεύσει τις ρατσιστικές αντιλήψεις, την νομική αδιαφορία για τον άνθρωπο, το σαθρό πανεπιστημιακό σύστημα, την κυριαρχία των μεγάλων επιχειρήσεων κ.ά. Στο «Νησί Καμίνο» θα βρει την ευκαιρία να θίξει πολλά ζητήματα της συγγραφής αλλά και της αγοράς των βιβλίων, όπως πώς φτιάχνεται το μπεστ σέλερ, τι είναι η πλοκή για ένα συγγραφέα, τι σημαίνει αναγνωρισμένος συγγραφέας, ποια είναι η σχέση της μυθοπλασίας με την πραγματικότητα κλπ. Όλα όμως αυτά ενταγμένα μέσα στο στόρυ. Οι ιστορίες του δεν είναι ποτέ ευθύγραμμες, αναζητά στο παρελθόν στοιχεία που εμπλουτίζουν το παρόν ενώ δίνει μεγάλη σημασία στην ανθρωπογεωγραφία και στον σύνθετο ανθρώπινο ψυχισμό που πολλές φορές φέρνει στο προσκήνιο το τυχαίο γεγονός (Κάτι πολύ έντονο στο «Ξεκαθάρισμα»).
«Το νησί Καμίνο» , είναι τελικά΄ ένα ιδιότυπο βιβλιοφιλικό θρίλερ. Το θρίλερ είναι ένα είδος λογοτεχνίας, όπως το αστυνομικό ή το ιστορικό. Έχει κάποιους δικούς του κανόνες. Το στόρυ, η ανέλιξη του, οι αναστροφές ή οι εκπλήξεις που επιφυλάσσει πολλές φορές είναι πάνω από τους ήρωες (όπως και στο Νησί Καμίνο), χάνει στην σκιαγράφηση σε βάθος των ηρώων αλλά κερδίζει στην ρυθμό της αφήγησης , που δεν αφήνει ποτέ τον αναγνώστη να αφαιρείται. Ο Γκρίσαμ είναι ένας σπεσιαλίστας αυτού του είδους και τα βιβλία του αξίζει κανείς να τα προσέξει.
(*) Ο Στέλιος Μακρής έχει σπουδάσει ανθρωπιστικές επιστήμες και φιλολογία
info: John Grisham ,Το νησί Καμίνο, μτφρ: Γιώργος Μπαρουξής, Ελληνικά Γράμματα