Του Σπύρου Κακουριώτη.
Όταν γίνεται αναφορά στις Γερμανίδες και το ρόλο τους στον χιτλερικό μηχανισμό εξόντωσης, προπαντός το ρόλο τους στην εβραϊκή γενοκτονία, είναι πιθανόν ότι σε πολλούς έρχεται στο μυαλό η εικόνα των σχετικά λίγων γυναικών που υπηρέτησαν ως δεσμοφύλακες στο ναζιστικό στρατοπεδικό σύμπαν.
Μολονότι αυτή η ενστικτώδης ανάκληση πιθανότατα οφείλεται σε μια σειρά μεταγενέστερων προϊόντων μαζικής κουλτούρας (ειδικότερα της πορνογραφικής βιομηχανίας, που εκμεταλλεύτηκε τις σαδομαζοχιστικές συμπαραδηλώσεις των ναζιστικών συμβολισμών), οι γυναίκες που συγκαταλέγονται ανάμεσα στους θύτες της γενοκτονίας υπήρξαν πολύ περισσότερες και συμμετείχαν σε αυτήν από πολύ διαφορετικά πόστα.
Όπως δείχνει στη μελέτη της Οι μαινάδες του Χίτλερ. Ο ρόλος των Γερμανίδων στα ναζιστικά πεδία θανάτου η ιστορικός, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Clark της Μασαχουσέτης, Wendy Lower, ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε πολλές χιλιάδες, καθώς οι γυναίκες που ακολούθησαν την Βέρμαχτ στην προέλασή της προς την Ανατολή, μέσα στο έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης, υπηρετώντας τον στρατιωτικό μηχανισμό από διάφορες θέσεις, ανέρχονται, τουλάχιστον, σε μισό εκατομμύριο. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτές συμμετείχε με προθυμία στο Ολοκαύτωμα, όχι μονάχα διεκπεραιώνοντας γραφειοκρατικά τις αποφάσεις για την εξόντωση των Εβραίων αλλά, συχνά, με το όπλο στο χέρι.
Η συγγραφέας, που ειδικεύεται στη μελέτη της γενοκτονίας στην Ουκρανία και τις άλλες μεθοριακές περιοχές της δυτικής ΕΣΣΔ (η προηγούμενη μονογραφία της, Nazi Empire–Building and the Holocaust in Ukraine, 2005, αφορά ακριβώς αυτό), στο βιβλίο της εξετάζει αρχικά τον ρόλο των γυναικών στο πλαίσιο του ναζιστικού καθεστώτος, που δεν υπήρξε αμελητέος: το ένα τρίτο του γερμανικού γυναικείου πληθυσμού συμμετείχε σε κάποια από τις οργανώσεις του NSDAP, ενώ, παράλληλα, το χιτλερικό καθεστώς επιδίωκε να επαναφέρει τις γυναίκες στον παραδοσιακό ρόλο της μητέρας και της οικοκυράς.
Η έκρηξη του πολέμου υπήρξε για τις Γερμανίδες μια ευκαιρία κοινωνικής ανόδου –καθώς μπορούσαν να καταλάβουν θέσεις που άφηναν κενές οι επιστρατευμένοι άνδρες. Πολύ περισσότερο όμως θεώρησαν ως ευκαιρία την οικοδόμηση της «ναζιστικής αυτοκρατορίας» στην Ανατολή, την οποία αντιμετώπισαν ως νέο Ελντοράντο. Βιώνοντας εκεί λιγότερους περιορισμούς και εμπόδια, αντιμετώπισαν την εγκατάστασή τους στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τις Βαλτικές χώρες κ.α. ως απελευθερωτική εμπειρία που, ταυτόχρονα, τους προσέφερε μεγάλες επαγγελματικές ευκαιρίες.
Γραμματείς, νοσοκόμες, δασκάλες για τον γερμανικό μειονοτικό πληθυσμό, σύζυγοι αξιωματικών, αλλά και γυναίκες σε θέσεις στρατιωτικού προσωπικού υποστήριξης κατέκλυσαν τα νεοκατακτημένα εδάφη, σε μια επιχείρηση οικοδόμησης του Lebensraum, της αποικιακής αυτοκρατορίας του Ράιχ.
Το κάτω από ποιες συνθήκες, με ποιον τρόπο και παρακινούμενες από ποια κίνητρα πολλές από αυτές τις γυναίκες έγιναν «πρόθυμοι εκτελεστές», εξετάζει η συγγραφέας μέσα από μια σειρά επιλεγμένων βιογραφικών πορτρέτων γυναικών οι οποίες, από διάφορες θέσεις, συμμετείχαν στη γενοκτονία, σκοτώνοντας οι ίδιες τα θύματά τους. Πλούσιο αρχειακό υλικό, αλλά και προφορικές συνεντεύξεις και επιτόπια έρευνα στηρίζουν, μαζί με πλούσια βιβλιογραφία, την συναρπαστική της αφήγηση.
Η μεταπολεμική δυτικογερμανική δικαιοσύνη δεν επιφύλαξε, παρά σε ελάχιστες από αυτές, την τιμωρία που τους αναλογούσε (η ανατολικογερμανική, θεωρώντας τις εχθρούς του καθεστώτος υπήρξε αρκετά αυστηρότερη). Σε αυτήν την περίπτωση, τα ανδροκρατικά στερεότυπα λειτούργησαν υπέρ των θυτών…
Info:
Wendy Lower
Οι μαινάδες του Χίτλερ. Ο ρόλος των Γερμανίδων στα ναζιστικά πεδία θανάτου
Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Μεταίχμιο, 2014
σελ. 456
