της Βαρβαρας Ρούσσου
Επιλογή από νεότερους ποιητές και ποιήτριες που αξίζει να διαβάσετε.
Γεωργία Τσουκαλοχωρίτη, Χαρτογράφηση, (θράκα 2024)
Πρώτη ποιητική δοκιμή μετά τις δυο πεζογραφικές. Οι τέσσερις ενότητες της συλλογής-τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα- γίνονται τέσσερις ορίζουσες του ποιητικού υποκειμένου: παιδική ηλικία, εφηβεία, ενηλικίωση, το μέλλον ως γήρας. Έμφυλη ταυτότητα, το βάρος της μνήμης, η μητρογραμμική συνέχεια ως βίωμα, το σώμα, η κυριαρχική πατριαρχία της υπαίθρου, η μυθοπλαστική-αλληγορική λύση-λύτρωση στο τελευταίο ποίημα («Από νερό κρασί»). Σε λόγο δεμένο, λιτό αλλά περιεκτικό, σε στίχους που αφήνουν την πρωτοπρόσωπη αφήγηση να ρέει αβίαστα χαρτογραφείται γραμμικά στο χρόνο η διαχείριση του οικογενειακού τραύματος.
Λίνα Φούντογλου, Αυτοχειρία σε χρόνο εξακολουθητικό (Σμίλη 2024)
Ενδιαφέρουσα η δεύτερη συλλογή της Φούντογλου. Το λυρικό στοιχείο αν και προσχεδιασμένο ώστε να αποτελεί τον βασικό τρόπο, αναδύεται έτσι που φαίνεται αυθόρμητο και πηγαίο, συχνά ενισχυμένο από ανάλογες μεταφορές ή παρομοιώσεις («όλο τον σπόρο της νιότης που πέταξες/εγώ/θα τον έκανα λουλούδια που θα με έλεγαν μαμά») ή με περιορισμένο τον λυρισμό και πάντοτε χωρίς κρυπτικότητα, με λειτουργικές μεταφορές ή αναλογίες ή με σύντομες αφηγήσεις στοιχειοθετούνται αναμνήσεις και βιώματα («Η εκδίκηση του σουπερμάρκετ»).
Ελισάβετ Αρσενίου, Η κόρη μου γράφει κατευθείαν στ’ αγγλικά (θράκα 2025)
Τρίτη ποιητική συλλογή της Αρσενίου και εντελώς διαφορετική από τις δυο προηγούμενες. 27 ποιήματα, τα περισσότερα μικρά/σύντομα, των οποίων η συνεχής ανάγνωση αποκαλύπτει κύκλους όχι πάντα διακριτούς που σκιαγραφούν στιγμές, θέσεις, εμπειρίες της ποιητικής φωνής: το χρονικό πλαίσιο και ο περίγυρος της παιδικής και εφηβικής ηλικίας- τα σημαίνοντα για τη διαμόρφωση πρόσωπα-, η συνείδηση της εαυτής μεταξύ των άλλων (το ειρωνικό «Ανάμεσα απ’ τα κεφάλια») και εντός των πατριαρχικών εξουσιαστικών δομών («Θα έγραφα»), ποιήματα με έντονη χρήση μεταφορών που μεταποιούν το εμπειρικό στοιχείο. Τέλος, ιδιαίτερη θέση κατέχουν μεγαλύτερα σε έκταση ποιήματα: συμβουλές εις εαυτήν και όσα θέτουν στο κέντρο την ενασχόληση με την ποίηση -απαγκιστρωμένη από τις αισθητικές κατηγορίες περί ωραίου και υψηλού και αποενοχοποιημένη από την συντήρηση των τρόπων που οδηγούν σε μια περιοριστική και περιορισμένη ιδέα λογοτεχνικότητας («Anorexia poetica» -και πάλι ειρωνικό-, το «Χρήσεις της ποιήτριας» -η ανδροκεντρική κριτική και η εφαρμογή των κανόνων της στο έργο μιας ποιήτριας- και ιδίως το δοκίμιο-ποίημα «Είναι αυτό ποίηση;»). Εμφανής, επαναλαμβανόμενος, τολμηρός και ξεκάθαρα στοχευμένος σαρκασμός για συστήματα, εξουσιαστικές σχέσεις, αιχμηρό λεξιλόγιο με ελεγχόμενη πεζολογία στα μεγάλα ποιήματα, απόλυτη ποιητική οικονομία, ποιήματα ευθύβολα με ιδιαίτερα σύγχρονες θεματικές («Σήμερα θα επιχειρήσω ακόμη μια απόπειρα εισόδου» για τις παθογένειες του ακαδημαϊκού χώρου, «Θα πω τώρα κάτι αναφομοίωτο» κ.ά.).
Αλέξανδρος Μηλιάς, Απ’ την Αθήνα φάντασμα, (Πατάκης 2025)
Με τον απόλυτα προσωπικό του τρόπο ο Μηλιάς διαχειρίζεται την ιστορική συγχρονία, τον αντίκτυπο των πολεμικών τραγικών γεγονότων στην Παλαιστίνη/Γάζα. Τα εντάσσει αφενός στη διαχρονία (σύνδεση με ανάλογα ιστορικά γεγονότα ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας) αφετέρου στο χώρο του προσωπικού, ως ατομικό αντίκτυπο και προσωπικό προβληματισμό για το μέλλον, το οποίο προσωποποιείται στα μωρά-θύματα ή στο μωρό-σχεδόν αποδέκτη των ποιημάτων. Τέλος, το ευρύτατο διακείμενο στηρίζει το εγχείρημα των σύντομων αλλά πυκνών ποιημάτων του βιβλίου. Διασταυρώνοντας τα παραπάνω στοιχεία, συνδυαστικά με την κρυπτικότητα, ιδίως από τη σφαίρα του ατομικού, αποφεύγει τον υψηλό, ανεβασμένο τόνο μιας πιθανής εν θερμώ αντίδρασης σε γεγονότα που θέτουν υπό αίρεση τον ανθρωπισμό.
Μαίρη Κλιγκάτση, Θάλασσα με Χιόνι (ποταμός 2025)
Μια συλλογή που παρασύρει τόσο γλωσσικά, που δημιουργεί μια καταιγιστική ροή στοιχείων εναλλασσόμενων και διαπλεκόμενων. Δομημένη ως μουσική σύνθεση και ως χρονικό μιας σχέσης με αφηγηματικές παρεκβάσεις, με διαφορετικές φόρμες από -τα περισσότερα-πεζά, σε ένστιχα ποιήματα, καταλόγους ονομάτων (μουσικοί-τραγουδιστές και συγγραφείς διανοητές), μέρη με διαλογική μορφή, με υποσημειώσεις ως παραπομπές κυρίως σε τραγούδια αλλά και σε άλλα βιβλία, με κατάλογο θυμάτων του μπλόκου της Κοκκινιάς. Ένα ηχητικό χαλί συνοδεύει δυνητικά την ανάγνωση όπου η περιγραφόμενη ερωτική σχέση αποτελεί τον αφηρημένο τύπο σχεδόν κάθε σχέσης και ταυτόχρονα διατηρεί την δική της ατομικότητα.
Άλεξ Λακάκη, αν και μόνο αν αν-ν (ενύπνιο 2025)
Πρώτη συλλογή. Ο τίτλος-δάνειο από τη μαθηματική λογική,(βλ. αρχική επεξήγηση) υποδηλώνει την λειτουργία της υπόθεσης εν μέσω της οποίας η γραφή τοποθετείται όχι μόνο ως συμβατική αλλά ταυτόχρονα ως ριζικά αβέβαιη γλωσσική χειρονομία. Στην πρώτη ενότητα («το αποτελεί αναγκαία συνθήκη για το β») κυρίαρχη θεματική η έμφυλη ταυτότητα ενώ η δεύτερη («το β είναι χαρακτηρισμός του α») δομείται ως σειρά λύσεων σε προβλήματα που θέτει το πρώτο ποίημα της ενότητας «Άλυτα προβλήματα» και αφορούν την αβεβαιότητα της ερωτικής σχέσης. Η διερεύνηση της γλώσσας σε διαφορετικές εκδοχές της, συχνά σε μια ιδιαίτερη συνάντηση όπου άλλοτε υπερτερεί απογυμνωμένη και στραγγισμένη από συγκίνηση γλώσσα και άλλοτε συγκινησιακή ένταση συνδυαστικά με στοιχεία μαθηματικών (κλάσματα) ή σχήματα («Λύση 9») δημιουργεί μια εναλλακτική ποιητική πρόταση.
Άγγελος Μπέρτος, Καρπάθια (θίνες 2025)
Πρώτη συλλογή. Ευαλωτότητα μέσα από αιχμηρές εικόνες, η τοπικότητα βιώνεται και ως τραύμα και συνδέεται με το κουήρ βίωμα (βασικές έννοιες της συλλογής), σε ένα κράμα βαθιά πολιτικό. Η νοσταλγία απαγκιστρώνεται από το αισθητικό/λογοτεχνικό της παρελθόν και αποτυπώνεται με σαρκασμό, η σκληρότητα στα όρια ενός σπλάτερ εστιασμένου στη σωματική βία, στη διάλυση του ατομικού σώματος που υπονομεύει διαλυτικά το ίδιο το αστικό σώμα. Το κλίμα εναλλάσσεται ωστόσο σε τρυφερό όταν ο τόπος, η Κάρπαθος, γίνεται πόλος βίας και τρυφερότητας ως μεταιχμιακός χώρος διπλής ταυτότητας, μικρογεωγραφία όπου συμπυκνώνονται, διασταυρώνονται και επανερμηνεύονται πολιτικές μετανάστευσης, όπου το κοινωνικό και πολιτισμικό κεφάλαιο γίνεται αφορμή ποίησης «περιγράφοντας» την επώδυνη πορεία προς την ενηλικίωση.
Βασιλεία Οικονόμου, Όταν πάψει η βροχή, θα είμαστε ξένες (ενύπνιο 2025)
Παρά την κυριαρχία του λυρικού στοιχείου είναι ορατή η διασάλευση του λυρικά εξομολογητικού τόνου από στίχους, συχνά βέβηλους («Αγαπητό Ημερολόγιο») που σε τόνο οξύ συνθέτουν μια οργίλη αντίδραση στην πραγματικότητα εντός της οποίας τοποθετείται η λεσβιακή εμπειρία, ανατρεπτική, απόλυτα γειωμένη, πέρα από τη μυθοποίηση και την αισθητικοποίηση («Η Κοκκινοσκουφίτσα φτιάχνει μηλόπιττες τις Κυριακές στην Κυψέλη») αλλά και τρυφερή. Πρόσωπα ερωτικά, τόποι των ερώτων, η επιστροφή στη μάνα, η διαφυγή από έναν κόσμο προσανατολισμένο προς ένα κυρίαρχο ετεροκανονικό μοντέλο, προς έναν νέο προσανατολισμό προς το μη ετεροκανονικό ενάντια στο οποίο οι λεσβιακές σχέσεις ορίζονται ως αντίσταση, η αμφιβολία για τον ίδιο τον ποιητικό λόγο, η αμφιβολία για το ατομικό και γενικό μέλλον. Ιδιαίτερη σημασία έχει η σειρά των ποιημάτων στη συλλογή ενώ η πενταμερής ενότητα Μαντλέν -τέσσερα συνεχόμενα και ένα τελικό μέρος ξεχωρίζει και λόγω των εναλλακτικών τρόπων του πέμπτου μέρους με τη χρήση QR.
Γιώργος Πρεβεδουράκης, Δίστομο (Πανοπτικόν 2025)
Όπως και στις προηγούμενες συλλογές ο Πρεβεδουράκης δημιουργεί μια ιδιαίτερη ποιητική σύνθεση. Στο Δίστομο το ιστορικό παρελθόν εκβάλλει στο αντιηρωικό παρόν. Μέσα από ποιήματα-αναφορές σε ολοκαυτώματα, όπως το ομώνυμο της συλλογής, ο ναζισμός και οι θηριωδίες του από τις κατοχικές δυνάμεις γίνεται το ιστορικό φόντο, για ένα ανεστραμμένο σήμερα, δίνοντας αφορμή για οξεία κοινωνική κριτική σε σύγχρονες δομές εξουσίας ως σαθρά συστήματα. Αυτά δεν αντιμετωπίζονται μόνο ως απότοκο του πολέμου («Η γλώσσα των ερειπίων») που έφερε αντί για ελευθερία μια άλλη υποδούλωση («Στουτγκάρδη», «Για μια θέση parking», «Ντόμινο») αλλά και ως μετεξέλιξη μιας εξουσιαστικής σχέσης μεταξύ δυο κρατών-εθνοτήτων: πώς λειτούργησε η μνήμη του ολοκαυτώματος στο Δίστομο όσο διάρκεσε η εκμετάλλευση των Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία; Η διάχυτη «καθαρόαιμη ειρωνεία» (βλ. «Στουτγκάρδη»), ο διαρκής σαρκασμός, κράμα ειρωνείας, καταλαγιασμένης οργής και πικρίας, ακόμη και ως συμβουλή εις εαυτόν («να γίνω κι εγώ υπόδειγμα λησμοσύνης») γίνονται το καταγγελτικό όπλο απέναντι σε κάθε μορφή βίας αλλά και στην υποταγή και στη νομιμοποιημένη ιστορία με τις αορατοποιήσεις της («Όλοι για το Βερολίνο δουλεύουνε»). Τα «Επίκαιρα», το πρώτο ποίημα, είναι η πυκνωμένη επανάληψη των καθημερινών ειδήσεων, το «Εδώ υπήρχε η Κάνδανος» ισορροπεί εύστοχα ανάμεσα στον μόλις διαφαινόμενο και απόλυτα ελεγχόμενο λυρισμό που τον υποβάλλει η απώλεια και την δάνεια «φωνή» της γερμανικής εξαγγελίας που θεατρικοποιεί το ποίημα. Το «Ύψωμα 736» κλείνει με μια ακροβασία ανάμεσα στο κάλεσμα για ένα εξεγερσιακό μέλλον και την ειρωνεία για τη λήθη του εφησυχασμένου παρόντος.
Αναγνώσεις της τελευταίας στιγμής…χωρίς σχόλια
Αριστοτέλης Πιττάρης, Λίμνες μέσα σε θάλασσα (θράκα 2025)
Χρήστος Σιορίκης, Ποια χώρα είμαι (Ροές 2025)
Ανατολή Δουμάκη, Αρνησικυρία (Ars Nocturna 2025)
Βασίλης Νούλας, Χωρίς θέμα (Το Ροδακιό 2025)
