της Βαρβάρας Ρούσσου
Καθώς βαδίζουμε προς την ολοκλήρωση του πρώτου τέταρτου του 21ου αιώνα η ελληνική ποίηση παρουσιάζεται δυναμική, πολυτασική, ριζωματική, και γι’ αυτό συχνά συγκρουσιακή. Το βέβαιο είναι ότι διαμορφώνει ένα ευρύ πεδίο αντίθετα με αβάσιμες εκτιμήσεις περί ανυπαρξίας ή κατάπτωσής της.
Η απόσταση από το 2000 μεγαλώνει επιτρέποντας ψυχραιμότερη αποτίμηση για την πρώτη δεκαετία και εν θερμώ κρίση για την τελευταία. Έτσι, μια τέτοια προσωπική εκτίμηση, όπως η παρούσα, απέχει από τη διεκδίκηση του χρίσματος αντικειμενικότητας με την επίκληση της οποίας επιδιώκεται ενίοτε εξουσιαστικά η νομιμοποίηση. Αντίθετα, ως υποκειμενική κρίση επιδιώκει να συμβάλλει στην παραγωγή ερωτημάτων, στον αναστοχασμό για τους όρους του συνολικού ποιητικού πεδίου της εικοσαετίας όχι μόνο επικεντρώνοντας σε όσες/ους παρουσιάστηκαν από το 2000 και εξής αλλά και όσες/ους έχοντας ήδη ξεκινήσει σε προηγούμενες δεκαετίες συνέχισαν μια χαραγμένη, εν πολλοίς, πορεία.
Οι παρακάτω συλλογές αποτελούν τόσο αποτέλεσμα βιωματικής σχέσης με τα αναφερόμενα βιβλία (από την απλή άμεση συν-κινησιακή επίδραση, την αρέσκεια/απαρέσκεια έως την όποιου είδους ταύτιση -διαβάζουμε εξάλλου σε κάποιο ποσοστό αυτό που είμαστε-), όσο και ενδελεχούς μελέτης της σύγχρονης ποίησης στη βάση προσωπικών κριτηρίων που δεν μπορεί να είναι αμιγώς λογοτεχνικά και ξέχωρα ιδεολογικά αλλά ούτε και άσχετα με τη φιλολογική και θεωρητική παιδεία μου.
Τι σημαίνει λοιπόν σημαντικό βιβλίο και πώς αποτιμάται η σημασία του; Με βάση τις θεματικές που (επανα)πραγματεύεται: νέες φρέσκες ως επικαιρότητα που ψηλαφίζει στη δίνη της συγχρονίας ή πάγιες, οικείες; Με ποιους τρόπους στοιχειοθετεί ή και ανανεώνει τις μεν και τις δε; Με βάση το ιδεολογικό τους φορτίο και το πώς το διαχειρίζεται η/ο ποιήτρια/ής; Πόσο πρωτοτυπία έχει στις τροπικότητες ή αναζωογονεί τις παραδομένες; Έχει αξία η επιδραστικότητά του σε νεότερους αλλά και στο αναγνωστικό κοινό;
**
Η παρακάτω παράθεση, που με απασχόλησε πολλές μέρες με συνεχείς αμφιβολίες και αλλαγές, έως την τελευταία στιγμή, μοιάζει αντιπροσωπευτική καθώς η επιλογή μόνο 25 συλλογών (ιδανικά θα ήθελα τις διπλάσιες) ανάμεσα στις σημαντικότερες σημαίνει ότι μένουν εκτός άλλες σημαντικές από ποιήτριες/ποιητές που και αυτές/οί σφράγισαν το πεδίο και ήταν μέσα στις αναγνώσεις μου με σημαντικά βιβλία όπως οι: Μαρία Σερβάκη, Τίτος Πατρίκιος, Κική Δημουλά, Γιώργος Μαρκόπουλος, Γιώργος Βέης, Μαρία Κυρτζάκη, Αθηνά Παπαδάκη, Μάρκος Μέσκος, Βερονίκη Δαλακούρα, Αλέξανδρος Ίσαρης, Δήμητρα Χριστοδούλου, Αργύρης Χιόνης, Θανάσης Χατζόπουλος και πλήθος άλλες/οι. Από τους νεότερους οι Γιάννης Αντιόχου, Μαρία Βαχλιώτη, Άννα Γρίβα, Γιάννης Δούκας, Κατερίνα Ζησάκη, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Δήμητρα Κωτούλα, Γιώργος Λίλλης, Ειρήνη Μαργαρίτη, Βασιλεία Οικονόμου, Ευτυχία Παναγιώτου, Θοδωρής Ρακόπουλος, Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Θωμάς Τσαλαπάτης, Πελαγία Φυτοπούλου, Νίκη Χαλκιαδάκη, Χάρης Ψαρράς και σε κάθε περίπτωση πλήθος άλλων που μάλιστα αριθμούν τρεις και άνω συλλογές.
Πάμε λοιπόν πίσω στο χρόνο:
- Ηλίας Λάγιος (γ. 1958), Φεβρουάριος 2001 (2002)
- Βύρων Λεοντάρης (γ. 1932), Έως (2003)
- Μιχάλης Γκανάς (γ.1944), Ο ύπνος του καπνιστή (2003)
- Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (γ. 1939), Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα (2005)
- Κατερίνα Ηλιοπούλου (γ. 1967), Ο κύριος Ταυ (2007)
- Αριστέα Παπαλεξάνδρου (γ.1970), Ωδικά πτηνά (2008)
- Γιάννης Βαρβέρης (γ. 1955), Ο άνθρωπος μόνος (2009)
- Χριστόφορος Λιοντάκης (γ. 1945), Στο τέρμα της πλάνης (2010)
- Γιώργος Μπλάνας (γ.1959), Στασιωτικά 1-50 (2011)
- Γιάννης Στίγκας (γ. 1977) Ο δρόμος μέχρι το περίπτερο (2012)
- Λένια Ζαφειροπούλου, Patternoster Square (2012)
- Δημήτρης Πέτρου (γ. 1970), Α΄ Παθολογική (2013)
- Στρατής Πασχάλης (γ. 1958), Τα Εικονίσματα (2013)
- Σταύρος Ζαφειρίου (γ. 1958), Δύσκολο (2014)
- Βασίλης Αμανατίδης (γ. 1970), μ-other poem (2014)
- Δημήτρης Αγγελής (γ. 1973), Ένα ελάφι δακρύζει πάνω στο κρεβάτι μου (2015)
- Σταμάτης Πολενάκης,(γ. 1970), Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες (2016)
- Κώστας Παπαγεωργίου (γ.1945), Έκτακτο δελτίο καιρού (2017)
- Άκης Παραφέλας (γ. 1989), Παρασημαντική (2018)
- Μαρία Λαϊνά (γ. 1947), Ό,τι έγινε (2020)
- Δανάη Σιώζιου, (γ. 1987), Ενδεχόμενα τοπία (2020)
- Δημήτρης Ελευθεράκης (γ. 1978), Άσπρα μήλα (2021)
- Ζέφη Δαράκη (γ. 1939), Αόρατη Μαρία (2022)
- Αλέξανδρος Μηλιάς (γ. 1982) Κλαγγή των όπλων (2023)
- [Noa Tinsel] Βάγια Κάλφα (γ. 1984), Μακάρι να το είχα κάνει νωρίτερα (2023)
Και για να «κλείσει» η σχεδόν 25ετία προσδοκώντας να εμφανιστούν οι καλύτερες συλλογές του πρώτου τέταρτου του αιώνα στο 2025, αφήνω τρεις επιλογές από το 2024 (χρονιά όπου οι πολύ καλές ποιητικές συλλογές καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη κάθε πρόκριση στις προσωπικές προτιμήσεις μου).
Λένια Ζαφειροπούλου, Φύση μισή. Τα χειρόγραφα από το σπίτι του λόφου (Πόλις)
Τώνια Μποτονάκη, Τη γλώσσα της την πέταξαν στη γάτα (θράκα)
Γιάννα Μπούκοβα, Μαύρο χαϊκού (Ίκαρος)
Τελική επισήμανση: η ποίηση ως πάντοτε αισθητική αλλά και πολιτική πράξη παρουσιάζεται τα τελευταία λίγα χρόνια με έντονη προβολή του ιδεολογικού προτάγματος και αμεσότητα του βιώματος, σε διαφορετική ένταση ανάλογα με την/τον δημιουργό. Συχνά μάλιστα αμφισβητείται ως μη-ποίηση αναφορικά με τους αισθητικούς και ιδεολογικούς χειρισμούς (έλλειψη λογοτεχνικότητας λόγω της προφορικότητας που δίνει την εντύπωση του ανεπεξέργαστου μανιφέστου) όμως είναι ηχηρά παρούσα και οφείλουμε να την παρακολουθήσουμε: ως καθαρά πολιτική ποίηση κοινωνικής διαμαρτυρίας (Γιώργος Πρεβεδουράκης, Jazra Khaleed, Δημήτρης Γκιούλος, Παναγιώτης Μηλιώτης), που συχνά εντάσσεται (και) στο κουήρ ή/και στην φεμινιστική ποίηση (μκχ, Νικόλας Κουτσοδόντης, Χαρά Τρε, Χριστίνα Καλλιρρόη Γαρμπή, Marachi), αλλά και με επιτελεστική διάσταση (mochi, Μάριος Χατζηπροκοπίου). Η επιλογή μάλιστα της ποιήτριας Βάγιας Κάλφα με τη συγκεκριμένη συλλογή υπό το όνομα Noa Tinsel και όχι με την επίσης πολύ καλή συλλογή της Απλά πράγματα (Γαβριηλίδης 2012) αποτελεί ακριβώς τη συμπύκνωση των παραπάνω ενώ ο αριθμητικός περιορισμός άφησε εκτός τον ιδιαίτερο σύγχρονο νέο ποιητή κύριο εκπρόσωπο της κουήρ ποίησης -και όχι μόνο-Νικόλα Κουτσοδόντη.
