της Έφης Κατσουρού
Κρατώντας στα χέρια μου το τελευταίο βιβλίο του Σάκη Σερέφα, με τίτλο Φαντάσου να… έπεφτε ένα σύννεφο στο κεφάλι σου!, αρχικά, αναρωτήθηκα αν πρόκειται για ένα βιβλίο για παιδιά, εφήβους ή ενήλικες. Σε ποιους μπορεί να απευθύνονται οι σύντομες ιστορίες που πλαισιώνονται από την κομικίστικη εικονογράφηση του Τόμεκ Γιοβάνη και συστεγάζονται κάτω από αυτόν τον χιουμοριστικό τίτλο; Προχωρώντας από το ξεφύλλισμα στο διάβασμα, πολύ γρήγορα, διαισθάνθηκα ότι πρόκειται για ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους, σε παιδιά μικρότερης, ακόμη και προσχολικής, ηλικίας, που κάποιος ενήλικας επιθυμεί να τα μυήσει στο διάβασμα, σε μεγαλύτερα παιδιά, που αναζητούν σε αυτό την τέρψη του αναπάντεχου, το βιβλίο εκείνο που θα αποσυνδέσει την έννοια της ανάγνωσης από την στειρότητα των σχολικών συγγραμμάτων, σε εφήβους ή ενήλικες που επιθυμούν να έχουν μία ευχάριστη αναγνωστική εμπερία, ακονίζοντας το νου, πλουτίζοντας τις (εγκυκλοπαιδικές) γνώσεις τους, ερεθίζοντας τη φαντασία τους με τρόπο ανάλαφρο και παιγνιώδη.
Το Φαντάσου να… έπεφτε ένα σύννεφο στο κεφάλι σου! περιλαμβάνει δέκα ιστορίες με εξίσου ανατρεπτικές του τίτλου ιδέες/προτροπές. Όλες ξεκινούν με την ίδια φράση, φαντάσου να… και πατώντας πάνω σε μία καθημερινή σκηνή, η εξέλιξη της οποίας όμως αντίκειται στη λογική τάξη των πραγμάτων, πλάθουν το δικό τους παραμυθάκι, συναιρούν χώρους και χρόνους, παίζουν με τους νόμους της φύσης, αιφνιδιάζουν για να ολοκληρωθούν με ένα «χάρισμα» που ακουμπά στο περιβάλλον της αφήγησης, ένα «μικρό μεζεδάκι γνώσης», όπως το αποκαλεί ο Σερέφας, μία πληροφορία για την ιστορία, την γεωγραφία, την μυθολογία, ένα ανέκδοτο ή λίγη ποίηση. Οι αφηγήσεις είναι αστείες και κινούνται στο χώρο του φανταστικού γεννώντας ένα ερωτηματικό μειδίαμα που εύκολα μεταποιείται σε γέλιο. Στην πρώτη ιστορία Φαντάσου να… τρυπούσες τη Γη και να έβγαινες από την άλλη μεριά της παρακολουθούμε ένα παιδί που παίζοντας στην παραλία με τα κουβαδοφτιαράκια του, σκάβει μανιωδώς την άμμο μέχρι που βρίσκεται να κολυμπάει μέσα σε καυτή λάβα με ειδική στολή και φιάλες οξυγόνου, περνάει από το κέντρο της γης για να καταλήξει, μέσα από μία αλληλουχία ξεκαρδιστικών εικόνων, στην άλλη άκρη της, στο σημείο εκείνο που ονομάζεται αντίποδες (όπως μας πληροφορεί το μεζεδάκι γνώσης). Εκεί τον υποδέχονται μετά βαΐων και κλάδων δημοσιογράφοι και πλοία από όλο τον κόσμο. Ένα ζεστό αφρόλουτρο στην μπανιέρα ενός κρουαζιερόπλοιου, καλαμαράκια, διπλή μερίδα πατάτες και ένας κουβάς μαγιονέζα είναι η ανταμοιβή για το κατόρθωμά του. Για το κατόρθωμά σου, δηλαδή, γιατί όλη η αφήγηση είναι δοσμένη σε δεύτερο πρόσωπο τοποθετώντας τον αναγνώστη μέσα στην ιστορία στη θέση του πρωταγωνιστή. Στην τρίτη αφήγηση Φαντάσου να… ήθελες να γαργαλήσεις τον εαυτό σου, το ίδιο παιδί, εσύ, ένας άλλος, καλείσαι να γαργαλήσεις τον εαυτό σου ένα μουντό πρωινό Δευτέρας μετά τα Χριστούγεννα για να γελάσεις, αλλά το αποτέλεσμα είναι τόσο άνοστο όσο το τέλος ενός ανέκδοτου που έχεις ακούσει ξανά και ξανά. Σε αυτή την ιστορία το δωράκι του συγγραφέα στο τέλος δεν είναι το μεζεδάκι γνώσης όπως στις προηγούμενες αλλά ένα ανέκδοτο, λίγοι στίχοι του Πάμπλο Νερούδα [«Πάρε το ψωμί μου αν θέλεις / Πάρε μου τον αέρα / Αλλά μη μου παίρνεις το γέλιο σου»] και μια προτροπή να κάνουμε αυτούς που αγαπάμε να γελούν.
Σε αυτή την ανάγκη για την κατάκτηση ενός τόπου κοινού όπου τα μειδιάματα, τα γέλια και τα χαμόγελα θα κυβερνούν τις διαθέσεις κοιτούν όλες οι αφηγήσεις και οι λανθάνουσες προστακτικές του βιβλίου αυτού. Το ίδιο και το τελευταίο κεφάλαιο που καλεί τον αναγνώστη να γαργαλήσει την φαντασία του και να φτιάξει τις δικές του ιστορίες σαν να γράφει έκθεση ιδεών στο δημοτικό σχολείο: φαντάσου να… είχε δυο μάτια ο Κύκλωπας / ζύγιζες πόση τροφή τρως σε όλη σου τη ζωή / μετρούσε τις λέξεις που λες κάθε μέρα. Με άλλα λόγια, ο Σερέφας προσπαθεί να κινητοποιήσει την ενέργεια του φανταστικού, να εγείρει το παιδί που ο καθένας κρύβει μέσα του, να κτίσει διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Όλη αυτή η προσπάθεια θεμελιώνεται στην επιστροφή στον κοινό τόπο της παιδικής μνήμης, καθώς όλες οι αφηγήσεις ακροβατούν μεταξύ παρεΐστικου παιδικού αστεϊσμού και του μοναχικού «παραλογισμού» που κάποτε έσωσε τις ώρες της ανίας των παιδικών καλοκαιριών και των κυριακάτικων μεσημεριών μας.
Και ακριβώς επειδή προς αυτή την ώρα της θερινής ακυμαντότητας, της αναζωογονητικής απραξίας στρέφουμε το βλέμμα μας και, αργά ή γρήγορα, οδεύουμε ένας-ένας προς την ετήσια ανάπαυλα, το βιβλίο του Σερέφα μοιάζει να είναι ένας ιδανικός συνοδοιπόρος για τις καλοκαιρινές αποδράσεις, ειδικά αν στο κάδρο υπάρχουνε παιδιά, ανίψια, εγγόνια, παιδιά γειτόνων, φίλων ή λοιπών συγγενών. Όσο διάβαζα και ξαναδιάβαζα τις ιστορίες και προσπαθούσα κάπου να τις κατατάξω, στο μυαλό μου στριφογύρναγε ένας και μόνο χαρακτηρισμός, μάλλον ιδιότυπος, αφού μιλάμε για βιβλίο και όχι για παιχνίδι. Το Φαντάσου να… έπεφτε ένα σύννεφο στο κεφάλι σου! είναι ένα βιβλίο «επιτραπέζιο» για παίκτες από έναν και πάνω και ηλικίες 3+, όπως γράφουν τα περισσότερα επιτραπέζια παιχνίδια. Μπορεί να διαβαστεί κατά μόνας ή μαζί, δυνατά στο τραπέζι, στο πρωινό, στην παραλία, λίγο πριν τη σιέστα του μεσημεριού, στο πλοίο και να κρυφακούει ο διπλανός. Ολόκληρο ή αποσπασματικά. Μπορεί να περάσει από χέρι σε χέρι, να γίνει αφορμή για κουβέντα, να τεντώσει μια γέφυρα που θα ενώνει τον κόσμο των παιδιών με εκείνο των ενηλίκων (όπως περίπου το κάνουν τα επιτραπέζια παιχνίδια). Είναι ο αντίποδας των βιβλίων δραστηριοτήτων που απευθύνονται στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, επιχειρώντας με δημιουργικό τρόπο να τα απασχολήσουν και να ακονίσουν τη σκέψη τους στις διακοπές απομονώνοντάς τα και ο «ξάδερφος» των κόμικ, που όλοι πολύ έχουμε διαβάσει στα παιδικά μας καλοκαίρια. Οι ιστορίες και τα μεζεδάκια του μπορούν να μοιραστούν στην παρέα και με τη σειρά τους, όπως κάθε καλός μεζές, να φέρουν τον επόμενο…
…μια ιστορία που φαντάσου να έγραφες αντί με γράμματα με γυάλινες πέτρες κι όστρακα φέτος το καλοκαίρι.
Σάκης Σερέφας, Φαντάσου να… έπεφτε ένα σύννεφο στο κεφάλι σου!, μτφρ. Τομεκ Γιοβανης, Μεταίχμιο, 2025
