της Μαρίζας Ντεκάστρο
Απειρόγωνο: Σχήμα που έχει άπειρες πλευρές / Μαθηματική έννοια που περιγράφει ένα πολύγωνο με άπειρο αριθμό γωνιών και πλευρών.
Ποιο ζήτημα θα μπορούσε να περιγράψει αυτή η λέξη αναφορικά με τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα που ανακατεύει ανθρώπους, κράτη, εθνότητες, στρατηγικές, πολεμική βιομηχανία, πετρέλαια, και… και…; Τη Μέση Ανατολή, ήτοι το παλαιστινιακό.
Η αύξηση του αριθμού των γωνιών/πλευρών σε ένα εγγεγραμμένο σχήμα, καταλήγει σε κύκλο. Αν αποκτήσει τρεις διαστάσεις, καταλήγει σε σφαίρα. Όπως και να ‘χει, κύκλος ή σφαίρα, από κάθε σημείο έχεις διαφορετική άποψη.
Ο συγγραφέας ορίζει το μυθιστόρημά του ως βιβλίο υβριδικό, εξακόσιες σελίδες βασισμένες σε συζητήσεις, μαρτυρίες, μυθοπλασία, βιώματα, πληροφορίες, κ. ά. Τα περιεχόμενα δημιουργούν ένα Απειρόγωνο, μια σύνθεση αποτελούμενη από 1001 αριθμημένες γωνίες και πλευρές – παραγράφους λίγων γραμμών, κείμενα περισσότερων σελίδων, ιντερλούδια με ειδήσεις, αναφορές σε φαινομενικά άσχετα θέματα, κενά ή φωτογραφίες. Τα 1001 κομμάτια του είναι μέχρι αυτό τον αριθμό μετρήσιμα. Ωστόσο, εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται στο διηνεκές, επειδή μερικά εκατομμύρια άτομα ζουν καθημερινά τις καταστάσεις που πραγματεύεται και, αλλού στον κόσμο, άλλα εκατομμύρια τις «παρακολουθούν». [Η αρίθμηση, χάριν διακειμενικότητας, θύμισε σε ορισμένους αρθρογράφους τις 1000+1 νύχτες της Χαλιμάς. Ατελείωτα τα παραμύθια της Σεχραζάτ, με στοιχεία πραγματικότητας όπως σε όλα τα παραμύθια. Εδώ, δεν πρόκειται για παραμύθια, αλλά για σκοτωμούς, αδικίες, κακοποιήσεις, παραβιάσεις, καταπάτηση δικαιωμάτων, στο τώρα!]
Το Απειρόγωνο, βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Πρωταγωνιστές δυο πατεράδες, ο Εβραίος Ράμι και ο Παλαιστίνιος Μπασάμ, οι οποίοι πενθούν το θάνατο των κοριτσιών τους: η εβραιοπούλα θύμα τρομοκρατικής επίθεσης, η παλαιστίνια θύμα του υπερβάλλοντος ζήλου (;) ενός νεαρού ισραηλινού στρατιώτη. Οι δυο συναντιούνται σε μια οργάνωση για γονείς θυμάτων ένθεν και ένθεν. Συνδέονται με βαθιά φιλία και αποφασίζουν να δράσουν από κοινού, στη χώρα τους και στο εξωτερικό, με κάθε μέσο που διαθέτουν ώστε να ευαισθητοποιήσουν για το πρόβλημα. Αν και τυπικά «εχθροί», έχουν συνείδηση πώς η μοίρα τους είναι κοινή, τα πάθη του ενός είναι πάθη και του άλλου. Δίπλα τους οι γυναίκες τους, καθηγήτρια πανεπιστημίου η εβραία, νοικοκυρά η παλαιστίνια, οι οικογένειες, το τοπικό περιβάλλον και το διεθνές πλαίσιο αυτής της άλυτης υπόθεσης που διαρκεί ογδόντα και πλέον χρόνια.
Η αρίθμηση, το πείραμα
Από το κείμενο 1 μέχρι το 500ο όπου ο Ράμι παρουσιάζει τον εαυτό του και αντίστροφα από το 500ο μέχρι το 1 που αντίστοιχα παρουσιάζεται ο Μπασάμ, το όλον μαρτυρά τον φαύλο κύκλο της εμπλοκής. Στο έργο όλα έχουν λοιπόν δυο όψεις, των μεν και των δε οι οποίες αλληλοσυνδέονται.
Στο μυθιστόρημα του Μακ Καν, τόσο εξαιρετικά σύνθετο όσο και η πραγματικότητα της πολιτικής κατάστασης, των ιδεολογιών και των πράξεων που την ορίζουν και την περιχαρακώνουν, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα κοινωνικό μίγμα που βράζει. Τα συστατικά του -ειρήνη, σεβασμός, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια από τη μια, και από την άλλη πόλεμος, βία, καταστροφή, θάνατος- είναι σταθερά, ευδιάκριτα, απαραβίαστα για πολλούς εκ των δυο πλευρών και ανάλογα με το ποιους είναι ο καθένας. Σ’ αυτό το χαοτικό περιβάλλον εγγράφεται η δράση των πρωταγωνιστών- Εβραίου και Παλαιστίνιου- οι οποίοι προσπαθούν να ξεριζώσουν, να προξενήσουν ρήγματα στις αμετακίνητες ιδέες που τους συνθλίβουν. Στον ίδιο παρονομαστή, φωνές εξίσου σπαραχτικές και προσωπικότητες οι οποίες μετακινούνται θέτοντας με ρεαλισμό ερωτήματα που πηγάζουν από πολιτικές τοποθετήσεις, ψυχικές διεργασίες, στράτευση σε ιδανικά.
Ένα μπερδεμένο κουβάρι
Ο διπλανός. Είναι οπωσδήποτε εχθρός; Πώς ξεχωρίζουν ο ένας από τον άλλο;
Τα στερεότυπα. Ποια;
Οι άνθρωποι. Κανονικοί άνθρωποι, και οι μεν και οι δε;
Οι εικόνες. Ποιοι οι Παλαιστίνιοι για τους Εβραίους -λαός των όπλων- και ποιες οι Εβραίοι για τους Παλαιστίνιους Άραβες- χαμένα κορμιά, φτωχολογιά, δυνάμει τρομοκράτες;
Το πένθος. Κοινό σε κάθε εμπλεκόμενο ή το «δικό μας» είναι πιο βαρύ;
Το δίκαιο. Ίδιο για όλους; Του ισχυρότερου ή του αδύνατου; Και πόσο αδύναμος είναι ο αδύνατος; Πόσο ισχυρός ο ισχυρός;
Τα ιδανικά. Κοινά ή όχι; Πώς θα πραγματοποιηθούν; Με ποιες μεθόδους; Του πολέμου ή των μεταξύ τους συνομιλιών;
Τα θύματα. Μόνο τα θύματα της πολιτικής και του πολέμου ή όλα ανεξαιρέτως ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, εθνοτική καταγωγή, θρησκεία, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο; Πρώην θύματα που έγιναν θύτες; Νυν θύματα που γίνονται θύτες;
Μυθιστορηματικό δοκίμιο, πολιτικό, ψυχολογικό και απολύτως ανθρώπινο, θα το ονόμαζα. Απαντήσεις δεν υπάρχουν, μόνο σκέψεις.
INFO
Κόλουμ Μακ Καν, Απειρόγωνο, Μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, Εκδ. Καστανιώτη, 2023.
